Geneza i interpretacja, czas i miejsce akcji
„Moralność pani Dulskiej” to dramat kontrowersyjnej w swoim czasie pisarki i aktorki, Gabrieli Zapolskiej (prawdziwe nazwisko: Maria Gabriela Piotrowska). Utwór został wystawiony po raz pierwszy w 1906 roku, w Krakowie. Miejsce ma pewne znaczenie, ponieważ w wersji pierwotnej akcja sztuki rozgrywa się we Lwowie – tam też miała się odbyć premierowy pokaz. Jednak pewne problemy, z jakimi zmagała się trupa teatralna, spowodowały zmianę miejsca pierwszego wystawienia na Kraków. By podkreślić swego rodzaju uniwersalizm utworu, dokonano niewielkich zmian w treści – w rozmowach bohaterowie przywoływali mianowicie inne szczegóły geograficzne (lwowski Wysoki Zamek albo krakowski Kopiec Kościuszki). Drukiem sztukę wydawano na podstawie różnych wersji –stąd do tej pory poszczególne wydania różnią się we wspomnianych szczegółach.
Podtytuł utworu to „tragifarsa kołtuńska”. Dobrze oddaje on zarówno tematykę dzieła, jak i jego formę. Zapolska dokonuje mianowicie miażdżącej krytyki hipokryzji mieszczaństwa, jego stylu życia, fałszywej moralności. W tym celu wykorzystuje środki realizmu – pojawia się wątek seksu pozamałżeńskiego, prostytucji oraz niechcianej ciąży. O ile dzisiejszemu czytelnikowi nie wydaje się to tematyką szczególnie bulwersująca, to inaczej sprawy wyglądały przed ponad stuleciem – sztuka Zapolskiej była uznawana za dość kontrowersyjną z tego powodu. Równocześnie autorka łączy owe realistyczne wątki z przerysowaniem, typowym dla farsy. Postać Dulskiej jest wręcz groteskowa w swoich wadach i hipokryzji. O dziwo, te dwie – wydawałoby się, że wykluczające się – strategie literackie znakomicie łączą się w dziele Zapolskiej, wzmacniając jego wydźwięk.
Bohaterowie i motywy
Tytułowa Aniela Dulska jest mieszczanką. Wiemy, iż posiada kamienicę i wynajmuje mieszkania. Dulskiej zależy przede wszystkim na dobrej reputacji – nie obchodzi ją istotny sens danych wydarzeń, tylko to, jak ludzie je postrzegają. Nie ma problemów z wynajmowaniem mieszkania prostytutce, ale wyrzuca z lokalu porządną kobietę, która próbowała się otruć z rozpaczy, gdy została zdradzona przez ukochanego mężczyznę. Podobnie podchodzi do wyczynów swojego syna Zbigniewa. Nie przejmuje się specjalnie tym, że zachowuje się on niemoralnie – chodzi jej o to, żeby inni ludzie tego nie widzieli. Z tego powodu nie protestuje za bardzo, gdy syn uwodzi służącą Hankę. W gruncie rzeczy jest jej to na rękę, bowiem lepiej, by chłopak „broił” w domu, niż na mieście, gdzie może zostać dostrzeżony przez kogoś. Również ciążą Hanki nie jest zbyt dużym problemem – takie rzeczy można załatwić, opłacając dziewczynę i oddalając ją. Kłopotem jest to, że syn chce się żenić z przyszłą matką swojego dziecka. Ostatecznie Dulska potrafi tak zmanipulować wszystkich, odwołując się do ich najniższych instynktów (przekupstwo), że sprawy kończą się po jej myśli.
Dulska jest nie tylko hipokrytką – charakteryzuje ją również skąpstwo, a w domu zachowuje się jak tyran, dyrygując całą rodziną.
Postać pani Dulskiej weszła do języka potocznego. Sztuka Zapolskiej doczekała się też kilku ekranizacji filmowych i teatralnych.
Streszczenie Pewna dziewczynka o imieniu Lisa ma siedem lat i mieszka w Bullerbyn – niedużej wiosce na południu Szwecji. Ma dwóch braci – ośmioletniego...
„Ballady i romanse” ukazały się w roku 1822 w Wilnie. Utwory w nich zawarte stanowią część cykli zatytułowanego „Poezyje”. W skład utworów...
Geneza „Kartoteka” Tadeusza Różewicza została opublikowana w 1960 roku na łamach „Dialogu”. Pisarz inspirował się między innymi dramatem...
„Świat” to wiersz Jana Twardowskiego. Ksiądz-poeta w utworze tym po raz kolejny udowodnił że jak nikt inny potrafił mówić o sprawach skomplikowanych...
Streszczenie Wokół pewnego mężczyzny zgromadzili się grzesznicy by słuchać jego słowa. Powiedział im że ktoś kto ma 100 owiec i zaginie mu jedna zostawia 99...
Geneza „Kubuś Puchatek” A. A. Milne’a wydany został w roku 1926. Historia Misia o Bardzo Małym Rozumku miała swój początek w codziennym życiu autora....
Dawno temu przed wiekami ziemie polskie były grabione przez okrutnych bezlitosnych Tatarów. Kraków również znajdował się w poważnym niebezpieczeństwie....
Streszczenie Epizod o Kainie i Ablu dotyczył czasów nieco późniejszych niż grzech pierworodny Adama i Ewy ale funkcjonuje jako jego efekt. Kain był starszym...
Geneza „Jądro ciemności” zostało opublikowane w 1899 roku. Na powstanie mikropowieści Josepha Conrada miały wpływ osobiste doświadczenia autora. Pracował...