Moralność pani Dulskiej – streszczenie, plan wydarzeń

Sztuka Gabrieli Zapolskiej wystawiona została w 1906 roku w Krakowie, a wydana rok później. Jej podtytuł brzmi „tragifarsa kołtuńska”, a akcja rozgrywa się we Lwowie lub w Krakowie –w zależności od wersji. Tytułowa Aniela Dulska, to mieszczanka i to stosunkowo zamożna. Posiada bowiem kamienicę i wynajmuje część lokali. Mimo to jest niebywale skąpa: wydziela mężowi cygara, od córki wymaga jazdy na najtańszym bilecie tramwajowym.

Streszczenie

W pierwszej scenie poznajemy Dulską i jej zwyczaje – krzyczy na służącą, bez powodu strofuje córki (Hesię i Melę). Wówczas wracaj jej syn, Zbigniew, całą noc pozostający poza domem. Matka robi mu wyrzuty z powodu złego prowadzenia się. Ten zarzuca jej hipokryzję, bo sama wynajmuje mieszkanie kobiecie wątpliwej reputacji (prawdopodobnie prostytutce).

Dalej widzimy Zbyszka, uwodzącego służącą (Hankę) oraz Dulską, wyrzucającą z mieszkania lokatorkę. Kobieta próbowała popełnić samobójstwo z powodu zdrady ukochanego – na taki skandal „porządna” Dulska pozwolić sobie nie może.

Dulska nie chce przyjąć do zwolnionego mieszkania swojej kuzynki. Przy okazji kuzynka owa (Juliasiewiczowa) zwraca uwagę na rodzący się romans Zbyszka ze służącą – ale Dulskiej to na rękę. W końcu jeśli chłopak będzie miał kochankę w domu, przestanie narażać reputację rodziny na mieście.

Sprawy się komplikują, gdy wychodzi na jaw, że Hanka jest w ciąży. Samo w sobie nie byłoby to problemem, bowiem Dulska wie, jak postępować – trzeba wyrzucić Hankę z pracy, jednocześnie dając jej pieniądze, by była cicho. Problemem natomiast staje się postawa Zbigniewa, który chce się ożenić ze służącą. Jednak decyzja chłopaka wynika nie tyle z miłości, co z chęci postąpienia na przekór matce. Dulska umiejętnie gra na najniższych instynktach bohaterów – z Hanką i jej ciotką załatwia „wyciszenie” sprawy w zamian za gotówkę. Przy pomocy kuzynki Juliasiewiczowej zmiękcza też Zbigniewa – który nie zamierza porzucić wygodnego życia dla żony. Ostatecznie triumfuje tytułowe „kołtuństwo” –wszystko toczy się bowiem podług myśli Dulskiej.

Wątek córek Dulskiej i jej męża jest drugorzędny – postacie te służą niemal wyłącznie ukazaniu osobowości tytułowej bohaterki. Niemal wyłącznie, bo widzimy też walkę z dziedziczeniem postawy matki – wydaje się początkowo, iż Mela będzie drugą Anielą, jednak okazuje się, że to w gruncie rzeczy dobra i wrażliwa dziewczyna, w głębi serca niezgadzająca się na bezduszne załatwienie sprawy z Hanką.

Plan wydarzeń
1. „Prezentacja” Dulskiej.
2. Powrót Zbigniewa.
3. Wyrzucenie kobiety z mieszkania.
4. Wizyta kuzynki.
5. Romans Zbigniewa ze służącą.
6. Ciąża Hanki.
7. Zbigniew chce się żenić.
8. Przekupstwa Dulskiej.
9. Triumf „kołtuństwa”.