Tomek w Krainie Kangurów – opracowanie , problematyka, opisy bohaterów

Geneza

„Tomek w Krainie Kangurów” jest pierwszą częścią serii o przygodach młodego łowcy zwierząt – Tomka Wilmowskiego. W pierwszym tomie serii poznajemy Tomka, dowiadujemy się o jego wyprawie do Australii wraz z ojcem i współpracownikiem.

Wydarzenia rozgrywają się w 1902 r. W tym czasie Polska znajdowała się pod zaborami. Pierwsza część serii podobnie jak pozostałe zawiera wartką, trzymającą w napięciu akcję. Nie brakuje tu też patriotycznych akcentów i odrobiny humoru. Ponadto mamy możliwość zgłębiać swoją wiedzę geograficzną o różnych częściach świata.

Po opowieści o łowcach na kangury w Australii, Szklarki wydał jeszcze osiem kolejnych tomów. Ostatni ukazała się w 1994 r., już po jego śmierci.

Czas i miejsce akcji

Akcja utworu toczy się od czerwca 1902 r. Wydarzenia rozgrywają się w Warszawie, będącej wówczas pod zaborem rosyjskim, jak również w południowo – wschodniej Australii (od Port Augusta do Melbourne; ponadto stany Nowa Południowa Walia oraz Wiktoria i Adelajda).

Kiedy rozpoczyna się akcja utworu jest czerwiec i właśnie kończy się rok szkolny. Na wakacje Tomek wyrusza na wyprawę łowiecką do Australii, którą organizuje pan Smuga – przyjaciel i współpracownik jego ojca. Do Australii udaje im się dotrzeć po prawie dwóch miesiącach podróży statkiem – w sierpniu.

Motywy

W utworze „Tomek w Krainie Kangurów” autor zaprezentował nam kilka ważnych motywów.

Motyw przyjaźni

Jednym z nich jest motyw przyjaźni. Kiedy Tomek wstępuje na statek, od razu zostaje życzliwie przyjęty przez całą załogę. Wszyscy są wobec niego przychylnie nastawieni i chcą zaznajomić go z warunkami panującymi na statku, przekazując mu wszystkie niezbędne informacje. Tomek mimo młodego wieku jest traktowany jako równoprawny i równowartościowy członek załogi. Wszyscy go szanują i darzą sympatią. Doceniają jego umiejętności strzeleckie (wykazał je w zmaganiach z tygrysem), inteligencję i posiadaną odwagę, którą niejednokrotnie się wykazał.

Tomek nie ma większych problemów z zawieraniem nowych znajomości. Jest wesoły i otwarty. Starszych od siebie traktuje z szacunkiem i stara się być zawsze prawdomównym. Dzięki tym cechom zjednuje sobie m. in. przyjaźń bosmana Nowickiego czy pana Smugi. Siła tej przyjaźni wystawiana jest niejednokrotnie na próbę przetrwania.

O wielkiej przyjaźni możemy też mówić w przypadku ojca Tomka Wilmowskiego, Karola Bentleya – łowcy dzikich zwierząt, a także wiecznie uśmiechniętego bosmana Nowickiego. Z czasem do grona zaprzyjaźnionych mężczyzn dołącza też Tomek, który tak jak inni jest zawsze gotowy do poświęceń i udzielania pomocy przyjaciołom. Wie, że ma na kogo liczyć w chwilach zagrożenia czy niepowodzeń. Jest dumny, że może zrobić coś dobrego także dla innych.

Motyw podróży i przygody

Alfred Szklarski w swym utworze opowiada o losach polskich odkrywców i podróżników. Przemierzają oni świat (w tym znaczną część Australii) w celu eksploracji nieznanych terenów, a także złowienia ciekawych gatunków dzikich zwierząt. Są łowcami, którymi kieruje instynkt ciągłego poszukiwania i odkrywania. Jednocześnie podczas podróży zgłębiają tajniki wiedzy na temat odwiedzanych, badanych krain i ludzi je zamieszkujących. Są rządni kolejnych przygód i nigdy nie ustają w swych poszukiwaniach.

Podróż staje się też świetną okazją do poznania samego siebie – tego jacy jesteśmy i na co nas stać, a także jak zachowujemy się w sytuacji zagrożenia. Na naszych oczach Tomek dojrzewa. Wyprawa zmienia jego postrzeganie świata. Dzięki niej staje się odpowiedzialny za siebie i innych; gotowy do udzielenia im pomocy czy nawet ocalenia im życia. Staje się mężczyzną i powoli zaczyna rozumieć, że każdy nasz czyn pociąga za sobą istotne konsekwencje.

Za sprawą zaś postaci Pawła Strzeleckiego – znakomitego podróżnika poznajemy tajniki eksploracji Australii, a także zwyczaje i styl życia zamieszkujących ją ludzi. Pan Wilmowski opowiada o nim swemu synowi, zaznaczając, że to właśnie ten podróżnik nadał jednemu z najwyższych szczytów Australii nazwę „Góra Kościuszki” i to od jego nazwiska powstały nazwy rzek i wzgórz w krainie kangurów. Dla Tomka postać ta symbolizuje niezłomną odwagę i olbrzymi hart ducha. Tomek chciałby być właśnie takim nieustraszonym i dzielnym podróżnikiem.

Motyw ojczyzny i patriotyzmu

Jednym z ważniejszych motywów zaprezentowanych w utworze jest też motyw ojczyzny i patriotyzmu. Akcja powieści rozgrywa się w czasach, gdy Polska znajdowała się pod jarzmem zaborców. Tomek to Polak z rodziny o powstańczych i patriotycznych korzeniach. W duchu patriotyzmu jako nadrzędnej wartości chciał go wychować ojciec, który sam kochał ojczyznę, ale musiał z niej uciekać przed prześladowaniami.

To pan Wilmowski wpoił chłopcu wiarę w to, że Polska odzyska kiedyś wolność, a do tego czasu należy o nią dbać, pamiętać o niej i nie dać jej całkowicie zrusyfikować. Nie wolno też się poddać i przejść na stronę wroga.

Tomek jako uczeń gimnazjum był dobrym uczniem, ale chciał uniknąć rusyfikacji. W szkole mówił po polsku i dobrze znał historię Polski. Był typowym „polskim buntowszczykiem”, który nade wszystko pragnął dobra dla ojczyzny (jego ciotka martwiła się, że przez to wpadnie w tarapaty).

Wzorem patrioty dla Tomka był jego ojciec – pan Andrzej Wilmowski był zbiegiem ściganym za antycarską działalność. Chcąc uniknąć prześladowań i aresztowania przez carską policję wspólnie z bosmanem Nowickim decydują się na ucieczkę. Mimo to nadal kochają ojczyznę i chcą do niej wrócić.

Patriotyzm przejawia się też w tęsknocie za ojczyzną, w poczuciu, że nam czegoś brakuje, gdy jesteśmy z dala od domu i rodziny. Włóczęga po świecie, poznawanie nowych środowisk, tubylców odległych krajów – to wszystko nie może zrekompensować poczucia pustki, jaka rodzi się w sercach tych, którzy zmuszeni są do emigracji; którym z serca wyrywa się to co najbardziej kochają.

Bohaterowie przemierzając świat, chcą zachować pamięć o Polsce i wybitnych rodakach. Pan Wilmowski często opowiada synowi o sławnych Polakach i ich osiągnięciach (m. in. o Pawle Strzeleckim). Bosman Nowicki jest przekonany, że nigdzie nie będzie nam tak dobrze jak we własnym kraju – nigdzie indziej nie znajdziemy takiej rzeki jak Wisła czy takiego miasta jak Warszawa. Zawsze jednak trafimy na jakieś polskie ślady, które przypomną nam o ojczyźnie. Zawiera się w tym motyw ciągłego „odnajdywania siebie i swoich”; ciągłego wracania do źródeł i do swych korzeni nawet wtedy, gdy jesteśmy daleko.

Motyw przemiany

Kiedy poznajemy Tomka jest on 14 – letnim uczniem gimnazjum. W młodości stracił matkę, a ojciec musiał go opuścić (uciekł przed carskimi prześladowaniami). Chłopiec jest więc prawie sierotą wychowywanym u wujostwa Karskich w Warszawie. Jest pilnym, wzorowym uczniem, chętnie pomagającym kolegom. Początkowo jego jedynymi troskami są sprawy szkolne. Dopiero podczas wyprawy do Australii doświadcza trudów prawdziwego życia. Aby przetrwać i wyjść obronną ręką z wielu niebezpieczeństw musi nauczyć się nowych umiejętności (chociażby władania sztucerem), ale nade wszystko musi być rozważnym, odpowiedzialnym i mądrym. Powoli więc dojrzewa i w ekstremalnych sytuacjach potrafi myśleć i postępować jak dorosły mężczyzna. Poznaje też wartość prawdziwej, wymagającej poświęceń przyjaźni. Inni darzą go sympatią i traktują jak jednego z nich.

Problematyka

„Tomek w Krainie Kangurów” to powieść podróżniczo – przygodowa. Jej główny bohater – Tomek Wilmowski wybiera się wraz z ojcem na łowy do Australii. Pan Wilmowski poluje na dzikie zwierzęta, które następnie przekazuje ogrodom zoologicznym. Akcja rozgrywa się w 1902 r., kiedy to Polska znajduje się jeszcze pod zaborami. Z powodów politycznych pan Wilmowski nie może przebywać w kraju.

Tomek choć mieszka u wujostwa Karskich w Warszawie, stara się być wiernym ojczyźnie i o niej pamiętać. Przebywa wśród Polaków, ale uczy się w szkole nadzorowanej przez zaborcę. Tomek jest pilnym uczniem i kochającym synem. Jest wdzięczny ojcu, że zabiera go na wakacyjną wyprawę do Australii. Cel wyprawy – polowanie na dzikie zwierzęta bardzo mu się podoba i jest całkowicie pochłonięty przygotowaniami. Cieszy się, że uda mu się przeżyć niesamowitą przygodę i miło, ciekawie spędzić wakacje.

Przemierzając wspólnie z bohaterami zakamarki australijskich buszów, możemy zapoznać się z przyrodą tego kontynentu, a także z obyczajami tubylców.

Tomek Wilmowski to nastoletni chłopiec z Warszawy, który ku swej wielkiej radości zostaje przeniesiony w świat łowców zwierząt i dalekich podróży. Miejscem ekscytujących odkryć staje się Australia, która budzi zachwyt, lecz też niejednokrotnie przeraża. Autor stara się przekazać nam prawdę, że bycie dzielnym i bohaterskim zawsze popłaca. Należy bronić swego zdania i być patriotą kochającym ojczyznę. Tomek posiada właściwe wzorce – cała ekipa wybierająca się do odległych krajów na łowy nieustannie pamięta o Polsce i swych korzeniach. Bohaterowie, mimo że są daleko, nie zapominają o swej ojczyźnie. W rozmowach często ją wspominają, podobnie jak jej zasłużonych bohaterów. Wyprawy do egzotycznych krajów stają się dla nich okazją do poznania losów Polaków, którzy odwiedzili kiedyś te miejsca. Alfred Szklarski niezwykle cenił sobie umieszczanie w swych utworach patriotycznych akcentów. W „Tomku” takimi akcentami są np. góra Kościuszki nazwana tak na cześć naczelnika powstania narodowego. Pan Wilmowski w rozmowach z synem wspomina najbardziej znanego polskiego podróżnika, który odwiedził Australię – Pawła Strzeleckiego.

W powieści na uwagę zasługuje też wątek dorastania i edukacji głównego bohatera. 14 – letni Tomek jest pojętnym uczniem, kochającym ojczyznę, ale boleśnie doświadczonym przez los. Wyprawa do Australii staje się okazję, by zażyć w swym życiu odrobiny przygody i przeżyć niesamowite chwile. Tomek cieszy się, że wreszcie spotka ojca, który został zmuszony do ucieczki przez carską policję. Ciekawość świata głównego bohatera sprawia, że wspólnie z nim możemy poznać interesujące rzeczy o życiu i obyczajach krajowców, a także o geografii, roślinach i zwierzętach tego odległego, niezbadanego kraju. Jednocześnie utwór przybiera charakter awanturniczo – przygodowy, gdyż chłopiec wciąż bierze udział w niecodziennych, a czasami mrożących krew w żyłach przygodach.

Alfred Szklarski wydał swój utwór w 1957 r. Choć zachodziły wówczas zmiany wywołane październikową odwilżą, w Polsce panowała, zwłaszcza dla twórców, dość nieprzyjazna atmosfera. Dlatego tym większą ciekawość i zainteresowanie wzbudziła w Polakach złaknionych przygód opowieść o zagranicznych wyprawach Tomka Wilmowskiego. Młodzi czytelnicy bez problemu odczytali zawarte w książce przesłanie – nigdy nie należy się poddawać, gdyż nawet w trudnych, niesprzyjających warunkach mamy szansę, by realizować swe pasje i marzenia. Popatrzmy na Tomka – on żył w o wiele trudniejszych czasach, a mimo to nie tracił nadziei, że może od życia doświadczyć jeszcze czegoś dobrego. Wyprawa do Australii była taką niespodzianką darowaną przez los. Choć Polska była wtedy pod zaborami i nie można było swobodnie myśleć, Tomek zrealizował swe najskrytsze marzenia. Również i my możemy spełniać swoje, pod warunkiem, że będziemy zdeterminowani i gotowi na ogromny wysiłek i poświęcenie – nie ma nic za darmo. Bierzmy przykład z Tomka, który był pilnym uczniem, szybko się uczył i mimo carskich represji oraz nudnego, okrojonego programu nauczania, potrafił realizować swe pasje i zaspokajać są ciekawość świata. To ukształtowało jego charakter i sprawiło, że nie bał się trudnych, życiowych wyzwań. Jednocześnie był otwarty na innych, których szanował i starał się zawsze dojść z nimi do porozumienia. Szanował też poglądy i zwyczaje obcokrajowców, od których starał się jak najwięcej nauczyć. Nade wszystko zaś był dzielny i bohaterski, gotowy do poświęcenia i ratowania innych przed niebezpieczeństwami, czego niejednokrotnie dowodził.

Wszystkie te cechy charakteru Tomka mogą być przesłanką, by traktować go jako wzór, niemalże ideał dla tysięcy nastolatków. Ale również dorośli w utworze Szklarskiego cechują się nienagannym zachowaniem, szczerozłotym sercem i szlachetnością. Podobnie jak Tomek, są odważni, honorowi, dzielni i uczciwi. Traktują Tomka po partnersku, a on sam ma dobre wzorce do naśladowania.

W utworze Szklarskiego ważne miejsce zajmuje również harmonia na linii człowiek – natura. Łowcy nie dręczą i nie znęcają się bestialsko nad zwierzyną – nigdy bezmyślnie nie zabijają dzikich zwierząt. Zawsze starają się łapać je tak, by nie spotkała je z ich strony jakaś krzywda. Podobnie, z należytym szacunkiem, traktują również roślinność, której nigdy bezmyślnie nie niszczą.

Szklarski pisząc swe książki, doskonale znał los Indian północno – amerykańskich. Dlatego tak dobrze i z należytą dokładnością mógł oddać to w swych utworach.

Poznając cechy osobowościowe Tomka możemy stwierdzić, że jest on dzielny, odważny, honorowy, pomysłowy i uczciwy. Dzięki tym cechom zyskuje naszą sympatię i budzi w nas podziw.

Charakterystyka Tomka Wilmowskiego

Tomek Wilmowski jest głównym i tytułowym bohaterem utworu Alfreda Szklarskiego pt. „Tomek w Krainie Kangurów”. Jest to 14 – letni blondyn, uczeń IV klasy gimnazjum, dla którego los okazał się bardzo okrutny. Wcześnie stracił matkę, a ojciec z powodów politycznych (chcąc uniknąć aresztowania przez carską policję) musiał ukrywać się na emigracji. Tomek był więc praktycznie sierotą wychowywanym przez wujostwo Karskich w Warszawie. Ciotka Janina starała się zapewnić mu bezpieczny, ciepły dom, traktując go na równi ze swymi dziećmi.

Tomek uczył się w szkole nadzorowanej przez zaborcę, co nie przeszkadzało mu z ciekawością pogłębiać swą wiedzę i rozbudzać swe zainteresowania. Był dobrym uczniem, a zamiłowanie i chęci do nauki odziedziczył po ojcu. Zwłaszcza przepadał za geografią.

Przy bliższym poznaniu okazywał się sympatycznym, koleżeńskim chłopcem; ciekawym świata i żądnym przygód. Bohater był bardzo żywym, energicznym chłopcem. Wciąż chciał odkrywać nowe rzeczy i długo nie mógł usiedzieć w jednym miejscu. Był też optymistą i nie rozwodził się długo nad swymi decyzjami. Niezwykle uzdolniony, bez trudu opanował sztukę strzelania, dzięki czemu, zabijając tygrysa bengalskiego, uratował życie panu Smudze. Obdarzony odwagą nieraz wychodzi z tarapatów obronną ręką i pomaga innym.

Tomek był też bacznym obserwatorem i starał się naśladować dorosłych – chciał być taki jak oni. Dlatego potrafi zachować należytą powagę w różnych kłopotliwych sytuacjach. Jest też inteligentny i nigdy nie kieruje się wyłącznie impulsem. Dzielnością wykazuje się zwłaszcza wtedy, gdy odnajduje małą Sally i udziela jej pomocy. Żądza przygód niekiedy sprowadza na niego poważne kłopoty.

Chłopiec zyskuje wielu oddanych i wiernych przyjaciół – w tym bosmana Nowickiego, Jana Smugę i tropiciela Tony’ ego. Smuga jest dla niego największym autorytetem i postanawia, że w przyszłości będzie taki jak on.

Tomek, którego los rzucił do Australii (a w innych częściach cyklu na inne kontynenty) jest też symbolem tułaczego losu narodu polskiego w początkach XX w. Dramatyczne wydarzenia, które go spotykają zawsze kończą się jednak szczęśliwie. Ojciec jest z niego dumny – chłopiec niejednokrotnie pomaga innym w opresji; niekiedy z narażeniem własnego życia. Szczęście mu sprzyja i wszyscy to dostrzegają.

Nasze uznanie i szacunek budzi też fakt, że Tomek był prawdziwym patriotą nienawidzącym zaborców i nade wszystko kochającym ojczyznę. Choć był na wyprawach w odległych krajach, to ojczyzna zawsze była dla niego na pierwszym miejscu. Jego wiara w marzenia, ciekawość świata, a także niepoprawny optymizm sprawiają, że widzimy w nim bohatera wzorcowego, godnego naśladowania.

Bohaterowie

Jan Smuga – przyjaciel pana Wilmowskiego, z którym wspólnie wyprawiali się na łowy dzikich zwierząt. Pracował w przedsiębiorstwie Hagenbecka. Przybył do Warszawy, aby powiedzieć Tomkowi o ojcu i go do niego zabrać. Razem wyprawiają się więc statkiem w podróż do Australii. Tomek od razu zdobywa jego sympatię – pan Smuga z chęcią opowiada mu więc o urokach i tajemnicach kontynentu, do którego zmierzają. Tomek ocalił go przed śmiercią w paszczy bengalskiego tygrysa. Pan Smuga polował głównie w Indiach oraz na Cejlonie. Obiecał Tomkowi, że zabierze go w podróż do Afryki.

Andrzej Wilmowski – ojciec Tomka; łowca dzikich zwierząt (sprzedawał je miejscowemu zoo) i podróżnik. W obawie przed carskimi represjami musiał uciekać z kraju. Dzięki temu mógł jednak oddawać się swej największej pasji czyli podróżom. W szkole przepadał za geografią. Tomkowi chciał wpoić zamiłowanie i chęci do nauki, a także przekazać mu wartości patriotyczne, którym sam był wierny.

Pan Andrzej zatrudnił się w przedsiębiorstwie Hagenbecka. Z wyglądu był wysokim, silnym i dobrze zbudowanym mężczyzną. Kochał syna i dlatego robił wszystko, by z nim być (organizuje jego podróż do Australii). Lubił opowiadać u o wyczynach sławnych Polaków. Był szlachetnym człowiekiem i gorącym patriotą.

Tadeusz Nowicki – bosman na „Aligatorze”; rodowity Warszawiak. Przyjaciel pana Andrzeja. Bez trudu zaprzyjaźnia się też z jego synem. Uczy go strzelać ze sztucera i przekazuje niezbędną wiedzę – razem wyprawią się na polowania (np. na emu). Był radosnym, ciepłym człowiekiem o niesamowitym poczuciu humoru. Cechowała go punktualność. W wielu sytuacjach wydawał się jednak nieco prostolinijny. Pan Nowicki od razu pokochał Tomka. Starał się być jego dobrym opiekunem i uwielbiał wspólne z nim wyprawy.

Karol Bentley – zoolog pochodzenia polskiego; był kierownikiem ogrodu zoologicznego w Melbourne. Ponieważ jego matka była Polką, doskonale posługiwał się językiem polskim. Lubił opowiadać Tomkowi o niesamowitych podróżach i wyprawach w głąb Australii, jakie odbył. Chętnie dzielił się też posiadaną wiedzą na temat różnych gatunków zwierząt czy osobliwej roślinności. To od niego na pamiątkę Tomek dostał bumerang, dzidę i tarczę.

Państwo Karscy (Janina i Antonii) – wujostwo Tomka (pani Janina była siostrą jego ojca). Mieszkali w Warszawie i po śmierci matki Tomka oraz emigracji jego ojca wzięli chłopca do siebie na wychowanie, choć mieli trójkę swoich dzieci. Pani Janina bardzo troszczyła się o Tomka i nie chciała, by padł ofiarą prześladowań. Tomka traktowała niemalże jak własnego syna.

John Clark – właściciel farmy hodowlanej (hodował owce – merynosy); przyjaciel Bentleya. Pasjonowały go polowania, choć na strusie emu polował w brutalny sposób. Towarzyszył Polakom w wyprawie i pomagał im w polowaniach – zorganizował grupę tubylców, która miała pomóc w tropieniu zwierząt.

Tony – przewodził całej ekipie; doskonale znał się na łowach. Był krajowcem.

Sally – córka Allana (właściciela farmy, którą odwiedzili bohaterowie). Tomek dzięki węchowi psa Dingo odnalazł ją i zaniósł do domu. W podzięce za ocalenie dziewczynka podarowała mu swego psa, a on w zamian obiecał utrzymywać z nią kontakt.

O’ Donellowie – pochodzący z Irlandii poszukiwacze złota. Dali się podejść oszustowi – niejakiemu Tomsonowi, który wykradł ich złoto, a ich samych uwięził. Dzięki pomocy Tomka udało się jednak pochwycić złoczyńcę i o odzyskać zrabowane złoto. W nagrodę chłopiec otrzymał od nich bryłkę cennego kruszcu.