Marc Chagall, Wojna – opis, interpretacja i analiza obrazu

„Wojna” Marca Chagalla to obraz, który powstał w 1966 r. Dzieło ściśle wiąże się z biografią artysty. Przyszedł on na świat w Witebsku, w rodzinie żydowskiej. Dalsze lata jego życia upłynęły na próbach rozwoju kariery, z tego powodu wyjechał do Moskwy i Paryża. Jednak wkrótce powrócił w rodzinne strony i założył rodzinę. Po raz kolejny do Francji wyruszył w 1937 r., a już 5 lat później zmuszony był opuścić Europę i udać się za ocean. Chociaż wojna nie dosięgła Chagalla bezpośrednio, zniszczony został świat jego dzieciństwa – wspaniała przestrzeń barwnych i różnorodnych sztetli (żydowskich miasteczek).

Opis

„Wojna” namalowana została techniką olejną na płótnie o rozmiarach 163 x 231cm. Dzieło to przedstawia apokaliptyczną, przerażającą scenę, a wrażenie to potęguje kolorystyka oparta na kontraście (biel : czerń), jaka zestawiona została z ognistą czerwienią umieszczoną w lewym górnym rogu.
Na pierwszym planie widać przestrzeń pokrytą śniegiem. Najpewniej są to prowadząca do miasteczka droga i otaczające ją pola. Tego dnia ślady na białej pokrywie odciskają rozpacz i beznadzieja. Ludzie w pośpiechu i strachu wybiegli z miasteczka, niosą ze sobą swój dobytek, niektórzy rozpaczają nad ciałami umarłych, ukrywając twarze w dłoniach. W centralnym punkcie prawej części ukazany został wóz. Siedzący na nim ludzie opuszczają tę okolicę, zmierzając w bliżej nieokreśloną przestrzeń.

Lewa strona dzieła spowita jest ogniem i dymem. Zagłada niewielkiego sztetlu przedstawiona jest w sposób niezwykle ekspresyjny, budzący strach. Wśród tańczących płomieni stoją ludzie – zgięci w przeraźliwym bólu.

W prawym górnym rogu umieszczona jest tajemnicza zwierzęca sylwetka. Przypomina ona kozę – motyw często pojawiający się w dziełach Chagalla, interpretowany zarówno jako element nawiązujący do krajobrazu żydowskich miasteczek, jak i starotestamentowej ofiary. Na grzbiecie tego stworzenia można dostrzec ojca opłakującego rodzinę, zaś zupełnie po prawej stronie widnieje ukrzyżowana postać, obok której stoi tajemnicza figura przyglądająca się całej scenie i najprawdopodobniej rozpaczająca nad losem cierpiących.

Kompozycja obrazu jest niezwykle dynamiczna. Spowodowane jest to nie tylko wielością szczegółów, postaci będących w ruchu, ale także diagonalnością (pochyleniem) układu.

Analiza i interpretacja

Miasteczko przedstawione przez Chagalla zdaje się być odbiciem Witebska, czyli miejsca młodości artysty. Opuszczający je ludzie stanowią więc nawiązanie do drogi życiowej malarza, do biblijnego exodusu i żydowskiej diaspory. W ten sposób ukazał twórca dramatyczne doświadczenia całego narodu, które przekłada się na cierpienie ludzkości.

Przerażająca scena namalowana przez Chagalla jest także wyrazem ofiary. Sugerować mogą to sylwetka kozy (kozła) oraz płomienie. Żywioł ognia stanowi odniesienie do całopalenia (sposobu składania ofiary Bogu), a więc holokaustu (z hebrajskiego).
„Wojna” jest szczególnym wyrazem okrucieństwa tego złowrogiego żywiołu. Odzwierciedla je nie tylko przez wszechobecne cierpienie ludzkie, ale także deformację krajobrazu oraz ściśle związaną z Biblią symbolikę. Zabieg ten podkreśla wagę ofiary całego narodu żydowskiego (być może ludzkości) złożonej w czasie wojny.