Geneza
„Przygody Tomka Sawyera” to chyba najpopularniejsza książka słynnego amerykańskiego pisarza, Marka Twaina. Zarazem jest to jedno z najważniejszych dzieł literatury dziecięcej – chociaż przygody głównego bohatera interesują również dorosłych czytelników!
Czas i miejsce akcji
Książka ukazała się w 1876 roku. Jej akcja dzieje się w Ameryce, w fikcyjnym miasteczku St. Petersburg (wzorowanym na miasteczku Hannibal, gdzie mieszkał Twain), u ujścia potężnej rzeki Mississippi. Akcja powieści ma miejsce w czasach autora – pod koniec narrator wspomina, iż bohaterowie nadal żyją i są dorosłymi ludźmi. Można więc podejrzewać, że autor umieścił wydarzania książki kilka-kilkanaście lat przed datą jej wydania.
Bohaterowie i motywy
Tytułowy bohater to młody chłopak, który stracił rodziców. Wychowuje go (oraz jego przyrodniego brata Sida) ciotka Polly. Tomek jest typem łobuza, ale o złotym sercu – chociaż nieraz przyczynia swojej ciotce zmartwień, to tak naprawdę kocha ją. Chłopak uwielbia książki awanturnicze – jest rozczytany w „Robin Hoodzie” i historiach o wyczynach piratów. W jakimś stopniu Tomek żyje w świecie swojej wyobraźni – snuje plany o poszukiwaniu skarbów, czy stworzeniu załogi piratów. Podejmuje też próby realizacji tych planów! Zarazem w chwilach niebezpieczeństwa Tomek potrafi twardo stąpać po ziemi – na przykład ratuje siebie i swoją ukochaną Becky, gdy oboje błądzą w jaskiniach. Umie też zachować zimną krew, gdy styka się z groźnym Indianinem Joe (chłopak jest świadkiem popełnionego przez niego morderstwa!). Tomek ma duszę przywódcy – potrafi zachęcić do swoich planów kolegów (w tym najlepszego przyjaciela – Hucka Finna), w bójkach „armii” chłopców staje na czele „oddziałów”. Nasz bohater bywa też lekkomyślny – podejmuje decyzję o ucieczce z domu, nie zastanawiając się za bardzo nad tym, ile zmartwień przysporzy ciotce Polly. Chłopak ma niebieskie oczy i w chwili akcji powieści skończył 12 lat.
Becky Teatcher jest ukochaną Tomka. Kiedy ten spotyka ją pierwszy raz, czuje się zauroczony jej niebieskimi oczami i blond warkoczami. Po pewnym czasie dowiaduje się, że jest ona córką sędziego, persony bardzo szanowanej w miasteczku. Tomek zdobywa sympatię i miłość dziewczyny, chociaż stara się ona tego nie okazywać i czasem udaje, że nie interesuje jej chłopak – ale zarazem pozostaje o niego zazdrosna. Jej „narzeczony” przełamuje ostatecznie lody, gdy bierze na siebie winę za uszkodzenie książki nauczyciela, za co Becky była odpowiedzialna.
Przygody bohaterów doczekały się kilku kontynuacji (w tym jednej skupiającej się na losach przyjaciela Tomka, Hucka Finna). Wielokrotnie przenoszono je też na ekrany kin i telewizorów (około dwadzieścia razy!) – dokonywali tego nie tylko Amerykanie, rodacy Twaina, ale również Rosjanie, Francuzi i Rumuni! Dowodzi to niezwykłej popularność i żywotności stworzonych przez pisarza postaci oraz opisanego przezeń świata. Chyba każdy chciałby choć raz zagościć w spokojnym i magicznym miasteczku u ujścia Mississippi.