Narrator i narracja w „Opowiadaniach” Borowskiego

„Opowiadania” Tadeusza Borowskiego to utwór, w którym autor zastosował interesującą metodę narracji i konstrukcję narratora. W cyklu przeważa opowiadanie w I osobie liczbie pojedynczej. Narratorem jest Tadek, osoba o cechach przypominających samego pisarza. Świadczy o tym imię, ale również funkcja obozowa (Fleger – sanitariusz), zajmowanie się literaturą czy związek z Marią, także przebywającą w obozie koncentracyjnym. Tadek nie jest jednak tożsamy z autorem, pisarz obdarzył go natomiast osobowością człowieka zlagrowanego. W ten sposób z jednej strony nadał on swoim opowiadaniom wymiar prozy dokumentalnej, z drugiej zaś przedstawił mechanizm głębokich zmian zachodzących w psychice więźnia obozu.

Warto jednak zaznaczyć, że pierwszoosobowa narracja nie jest jedyną strategią opowiadania w utworach Borowskiego. Pisarz stosuje bowiem również formy: „my” (mowa w imieniu całej zbiorowości więźniów”) oraz „oni” (narracja trzecioosobowa). Narrator wchodzi w rozmaite role: jest świadkiem, ale też uczestnikiem wydarzeń i współwięźniem. Daje to możliwość pokazania obozu z różnych perspektyw. Borowski opisuje bowiem obóz niejako z zewnątrz – analizuje jego mechanizmy działania, ale też z perspektywy przebywających w nim ludzi. Pokazuje rozmaite wymiary i poziomy tego zjawiska: socjologiczny, psychologiczny i etyczny.

Styl narracji jest suchy, pozbawiony emocji, współczucia dla ofiar i zbliżony do techniki behawioralnej. Narratora nie interesują przeżycia wewnętrzne bohaterów, a jedynie ich konkretne zachowania. Sam również prezentuje dziwną, niemal cyniczną postawę osoby, która niczemu się nie dziwi, jest oswojona ze śmiercią i przemocą. Tadek to bowiem wcielenie człowieka zlagrowanego, jednostki, która zinterioryzowała zasady obozu i robi wszystko, żeby przetrwać.