„Nie-boska komedia” jako dramat o poezji i poecie

„Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego to dzieło poruszające rozległą tematykę. Obok problemów rewolucji i rodziny bardzo wyraźnie zaznacza swoją obecność poezja – siła, która zdaje się mieć decydujący wpływ na los hrabiego Henryka.

Już pierwsze fragmenty stanowią prezentację idei poezji. Jest to moc, która czyni twórcę wyjątkowym, lecz z drugiej strony rodzi u niego rozdarcie – między zwykłym życiem a światem pragnień i ideałów. Równocześnie poeta narażony jest na oddziaływanie różnych inspiracji. Dlatego spoczywa na nim wielka odpowiedzialność związana z koniecznością dokonywania wyborów. Mąż rujnuje swe życie rodzinne, podążając za ideałami młodości, nie przykładając wagi do codzienności, wręcz bojąc się jej. Ma przecież świadomość, iż stabilizacja niekorzystnie wpływa na jego wrażliwość.

W ukształtowanej przez poezję osobowości hrabiego Henryka bardzo widoczny jest także brak zdolności racjonalnej oceny faktów i zdarzeń. Na większość zjawisk patrzy on egoistycznie, marzy o wykorzystaniu ich jako tworzywa swej sztuki. Dziewica, z którą opuszcza rodzinę, jest tak naprawdę przerażającą zjawą (o czym mówi Maria), piękne scenerie przemierzane u jej boku stają się piekielną otchłanią. Ratunkiem dla bohatera jest Anioł Stróż, czyli postać związana z jedyną stabilną wartością – religią.

Poezja stanowiła prawdziwą obsesję Henryka, stając się nią też dla Marii. Kobieta chciała uczynić wszystko, by ich syn – Jerzy – nie został kiedyś odrzucony przez ojca. Dlatego pragnęła, by został poetą. Sama nie uniosła ciężaru tej wielkiej siły, lecz spoczęła ona na barkach chłopca. Orcio jest dzieckiem szczególnie wrażliwym, odróżniającym się od swoich rówieśników. Poezja zamyka jego oczy, przenosi jego zmysły w inne wymiary. Młodzieniec słyszy tajemnicze głosy, widzi przerażające sylwetki, rozmawia także z matką. Staje się on ucieleśnieniem marzeń ojca, lecz, paradoksalnie, przeraża mężczyznę, który nie potrafi sprawować nad nim opieki, nie jest w stanie przeniknąć tajemnicy narastającej wokół syna.

Kim w dramacie Krasińskiego jest poeta? Jest postacią dwuznaczną, istniejącą na pograniczu dwóch rzeczywistości. Żadna nie jest tak naprawdę jego domem, żadna nie może zagwarantować mu spełnienia. W ten sposób odnosi się autor do romantycznej wizji twórcy – geniusza, eksponując mało eksplorowaną część jego życia, czyli codzienność. Jednak poezja wpisana jest w obraz świata, wciąż zaznacza swoją w nim obecność. Podążanie jej śladem wymaga wielkiej odpowiedzialności i szczególnego talentu. To bowiem siła, która oddziałuje z niewyobrażalną mocą, dlatego należy odpowiednio ją kierunkować i nadawać jej właściwą treść.