„Nierządem Polska stoi” to jedno z najważniejszych dzieł Wacława Potockiego. Jako poeta – polityk znał on bieżące problemy Rzeczypospolitej oraz rewelacyjnie orientował się w zawiłościach ówczesnego systemu. Wyraz niezadowolenia z kierunku, w jakim zmierza ojczyzna, oraz swoistą przestrogę dla odpowiedzialnych za Polskę postanowił zawrzeć właśnie w tym pochodzącym z „Ogrodu fraszek” wierszu.
Analiza
Jest to utwór stychiczny, który składa się z 20 wersów. Został napisany trzynastozgłoskowcem ze średniówką po siódmej sylabie. Układ rymów jest regularny (aabbcc itd.). Dominują rymy żeńskie, chociaż pojawiają się także niedokładne (stoi : swojej) oraz składane (na nie : ziemianie).
Język wiersza jest prosty, dzięki czemu był on zrozumiały także dla niewykształconego odbiorcy. Pojawiają się, co prawda, słowa constitucye oraz minucye (minucja – z łac. drobiazg, także gatunek literatury sowizdrzalskiej), które można odbierać jako nieco ironiczne. Wśród środków stylistycznych przeważają epitety (szlachta uboga, biedni ziemianie), obecne są także przerzutnie. Można jednak odnieść wrażenie, że poeta zrezygnował z ozdobników, by nie zaciemniać głównego przekazu dzieła.
„Nierządem Polska stoi” wpisuje się w nurt liryki pośredniej, która podejmuje tematykę patriotyczną.
Interpretacja
Tytuł dzieła oraz jego pierwszy wers (Nierządem, powiedział ktoś dawno, Polska stoi) utworu odbierane mogą być jako teza. Jej potwierdzenie mają stanowić kolejne linijki ukazujące przejawy wspomnianego wcześniej nierządu. By podkreślić ich zgubne skutki, poeta posługuje się interesującym konceptem, przywołując martwego, który, zobaczywszy sytuację w ojczyźnie, wróciłby do trumny, by nie ginąć z Polską ( Gdyby dziś pojźrał z grobu po ojczyźnie swojej, / Zawołałby co garła: wracam znowu, zkądem, / Żebym tak srogim z Polską nie ginął nierządem).
Czymże więc skażona jest ojczyzna? Pierwszym argumentem wytoczonym przez podmiot liryczny jest mnogość stanowionych praw. Nie dość, że tworzone są w pośpiechu, to jeszcze traktowane jako minucyje. Wspominając o tym, podmiot liryczny podkreśla jeszcze fakt, iż wydają je astrologowie, co można odczytywać jako zarzut mówiący, że nie odpowiadają za to specjalnie przygotowane osoby. Liczba różnych dokumentów i ustaw jest tak olbrzymia, że Założyłby naszemi Sukiennice prawy. Jednak nie chroni to kraju przed anarchią.
Drugim argumentem jest podkreślenie samowoli szlachty, a dokładniej tej najbogatszej warstwy. Ludzie ci zupełnie ignorowali prawo, gdy mogło wiązać się z konsekwencjami lub niewygodami (nie płacili podatków itp.), a z wielkim zapałem korzystali z niego przy regulacji drobnych sporów i niesnasek (Szlachcic który nie odda, zaraz mu po szląsku / Pozwy, egzekucye ślą na onym kąsku).
Obraz ojczyzny, jaki wyłania się z wiersza Potockiego, to pejzaż pełen zniszczeń i haniebnych zaniedbań. Kraj regularnie osłabiany jest przez ludzi, którzy powinni stanowić o jego sile, a zamiast tego tkwią w wewnętrznych sporach, drwią z ustaw i uciskają biedniejsze warstwy społeczeństwa. Jedynym rozwiązaniem tego problemu zdaje się być przywrócenie należytego porządku, a przede wszystkim umocnienie prawa kosztem samowoli szlacheckiej.
Geneza „Ikar” to opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza które pierwszy raz opublikowane zostało w 1954 roku. Ma ono charakter na poły autobiograficzny odnosi...
„Czego chcesz od nas Panie…” jest pieśnią dziękczynną skierowaną do Boga. Podmiot liryczny chwali go za stworzenie i utrzymywanie w istnieniu świata....
Streszczenie Hiob miał duży majątek siedmiu synów i trzy córki. Żył dobrze i cnotliwie był bogobojny. Pewnego razu szatan zarzucił Bogu że Hiob jest mu...
Dla człowieka ptaki to zwierzęta szczególne. W czasach przed wzbiciem się ludzkości w powietrze to właśnie one mogły unosić się do góry. Nadawało im to...
“Guziki” to wiersz Zbigniewa Herberta poświęcony zbrodni katyńskiej. Wiosną 1940 roku ponad dwadzieścia tysięcy polskich oficerów zostało rozstrzelanych...
„Eviva l'arte!” to jeden z wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera wyrażający uwielbienie poety dla sztuki i dumę z bycia artystą. Tytułowe wykrzyknienie w języku...
„Terrorysta on patrzy” to wiersz Wisławy Szymborskiej traktujący o groźnym zjawisku współczesnego świata jakim jest terroryzm. Jest to tekst w którym...
Tren XI to kontynuacja krytyki filozofii jako drogi do szczęścia (por. Tren IX). Filozofia miała uczynić człowieka cnotliwym – a cnota i szczęście miały być tym...
Powieść Stefana Żeromskiego ukazała się w 1897 roku. Jej akcja rozgrywa się w drugiej połowie XIX wieku na terenach zaboru rosyjskiego. Streszczenie Utwór rozpoczyna...