„Sonet X” Johna Donne’a rozpoczyna się (w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka) niezwykle odważnym, wręcz wyzywającym zwrotem adresowanym do Śmierci: Śmierci, próżno się pysznisz. Już na tej podstawie można wywnioskować, iż utwór należy do barokowego nurtu poezji metafizycznej, czyli prądu podejmującego głównie tematykę religijną i filozoficzną.
Analiza
Utwór ma budowę stychiczną, co oznacza, że nie jest podzielony na strofy. Liczy 14 wersów, które napisane zostały trzynastozgłoskowcem. Jest on przykładem liryki zwrotu do adresata, a ze względu na temat podjętych rozważań reprezentuje lirykę refleksyjno – filozoficzną.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Już na początku uwagę zwraca sam koncept, czyli rozwiązanie charakterystyczne dla poezji baroku, który stworzony został w oparciu o rozmowę podmiotu lirycznego z poddaną personifikacji Śmiercią. Dzieło rozpoczyna się więc rozbudowaną apostrofą do adresata. Następnie pojawiają się epitety doprecyzowujące poglądy podmiotu lirycznego (np. licha siła). Warto przyjrzeć się także wyliczeniom pomagającym określić charakter Śmierci (Losu, przypadku, królów, desperatów sługo), oraz licznym powtórzeniom samego słowa śmierć.
Kompozycja tekstu w dużej mierze warunkowana jest licznymi przerzutniami. Wpływają one na jego rytmikę, nadając mu charakter podniosłego monologu. Rytm wyznaczają także rymy okalające, a więc o strukturze abba (ostatnie dwa wersy rymują się parzyście).
Interpretacja
Podmiot liryczny, chociaż zwraca się do Śmierci z pozycji człowieka, nie lęka się jej, niemal na początku swej wypowiedzi dając jej do zrozumienia, że jej siła jest licha. Następnie podkreśla, że ludzie, których powaliła, nie umrą, a ominie to także jego (Skoro ci, których — myślisz -jużeś powaliła, / Nie umrą, biedna Śmierci; mnie też to ominie).
Kolejnym punktem jego wypowiedzi jest porównanie mające na celu umniejszyć przerażającą siłę adresatki utworu, jeszcze bardziej ująć jej przerażającej mocy. Nadawca komunikatu lirycznego porównuje ją do snu, jaki uważa za przyjemny i dający ulgę duszy. Skoro więc sen postrzegany jest jako coś dobrego, Śmierć także musi być miła (Już sen, który jest twoim obrazem jedynie, / Jakże miły: tym bardziej więc musisz być miła).
Następnie podmiot liryczny posługuje się wyliczeniem, starając się obalić wizję bezlitosnej i okrutnej kostuchy. By to uczynić, nazywa ją sługą wojny, królów, przypadku, losu itp., eksponując brak jej wolnej woli, a więc odmawiając jej panowania nad światem.
Nowym ciosem skierowanym w potęgę Śmierci jest porównanie jej do środków odurzających. Nadawca komunikatu lirycznego nie tylko przyznaje im pierwszeństwo (Łatwiej w maku czy w czarach sen znaleźć niż w tobie / I w twych ciosach; więc czemu puszysz się tak długo?), ale także podkreśla opieszałość adresatki.
Ostatni dwuwiersz przynosi zaskakującą i druzgocącą dla Śmierci konstatację: Ze snu krótkiego zbudzi się dusza człowieka / W wieczność, gdzie Śmierci nie ma; Śmierci, śmierć cię czeka. Dusza stanowi tutaj metaforę (synekdochę) całej ludzkości, która znajduje się w drodze ku wieczności. Osiągnięcie przez nią celu zaowocuje paradoksalnym końcem, a mianowicie śmiercią Śmierci, co jeszcze dobitniej uwidacznia fakt, iż istnienie Śmierci uzależnione jest od istnienia ludzkości.
„Sonet X” Johna Donne’a nie jest wyrazem buntu przeciw przemijaniu. Podmiot liryczny ma pełną świadomość trwającego nieprzerwanie cyklu. Wyraźnie podkreśla jednak, że tymczasowość ziemskiej egzystencji prowadzi w stronę wieczności, zaprzeczając tym samym potędze śmierci, którą tak często przywoływano w barokowej sztuce.
Streszczenie Biblia głosi że pierwotnie ludzie posługiwali się jednym wspólnym językiem. Ludzie jednak chcieli udowodnić swą wielkość dlatego też postanowili...
„Księga ubogich” to zbiór wierszy Jana Kasprowicza wydanych w 1916 roku. Większość utworów składających się na ten cykl powstało podczas I wojny...
„Stary człowiek i morze” to najbardziej znana z powieści Ernesta Hemingwaya. Akcja rozgrywa się na Kubie zapewne na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych...
„Modlitwa” jest jedną z najpopularniejszych pieśni słynnego rosyjskiego barda gruzińskiego pochodzenia. Bułat Okudżawa o nim bowiem mowa uczynił z tego krótkiego...
Jan Kochanowski poświęcił jedno ze swoich najważniejszych dzieł cykl Treny swojej zmarłej córce Urszulce. Było to posunięcie jak na jego epokę niezwykłe. Utwory...
Geneza Lewis Carroll jako wykładowca postrzegany był przez studentów za dość nieporadnego i w sumie nudnego nauczyciela. Mimo to potrafił znakomicie łączyć swe...
Fraszka „Raki” to pozornie hymn na część kobiet. Poeta zaleca służyć im wiernie ponieważ bogate są we wszelkie cnoty – są szczere nie zwracają uwagi...
Wiersz Czesława Miłosza „Tak mało” stanowi refleksję nad przemijaniem ludzkiej egzystencji. Podmiotem utworu jest prawdopodobnie poeta o czym możemy wnioskować...
Streszczenie Przypowieść o wdowim groszu znajduje się w Ewangelii wg Św. Łukasza. Jezus zwrócił uwagę na bogatych ludzi w świątyni którzy wrzucali pieniądze...
