Przygotowanie – interpretacja fragmentu „Kordiana” | wypracowanie

Jest 31 grudnia 1799 r. Przed chatą czarnoksiężnika Twardowskiego, która mieści się gdzieś w górach karpackich, Czarownica czesze włosy i przywołuje siły zła. Na jej wezwanie odpowiada Szatan, tuż za nim pojawiają się kolejne demony. Wkrótce rozpocznie się mroczny rytuał, a przerażające istoty wpłyną na los świata.

Pierwszym rozkazem, jaki Szatan wydaje swoim poddanym, jest przeprowadzenie badania zegara czasu, a następnie naoliwienie jego mechanizmów krwią dziecięcą. Gdy wszystko zostaje wykonane, Gehenna (jeden z biesów) oznajmia: Królu, wiek dziewiętnasty uderzył. Rozpoczyna się więc czas panowania zła nad światem – okres niezwykle trudny dla ludzi.

Pojawia się Mefistofel, który zwraca uwagę na strój Szatana: Ma płaszcz cały Woltera dziełami łatany, / I pióro gęsie Russa sterczy na zawoju. Jest to aluzja do dwóch twórców związanych z oświeceniem – Jana Jakuba Rousseau i Woltera. Obaj autorzy bardzo wyraźnie przyczynili się do ukształtowania nowej epoki – romantyzmu – obaj krytykowali religię, obaj odnosili się do kwestii Rzeczpospolitej (Rousseau postulował reformy, czynił to jednak bez znajomości wewnętrznej sytuacji Polski; Wolter często krytykował państwo podzielone między zaborców, nazywając je krajem fanatyków religijnych).

Nową igraszką demonicznych sił będzie naród, dla którego nadchodzi szczególnie ważny czas. Szatan ma na myśli Polaków. Mefistofel odpowiada mu: Królu, niechaj poszukam w diabelskim psałterzu, / Modlitwy na dzień, co się zowie zmartwychwstaniem; / Zmówię ją za ów naród... Dziś pierwszy dzień wieku, / Dziś mamy prawo stwarzać królów i nędzarzy, / Na całą rzekę stuletniego cieku. Zgromadzeni przystępują więc do działania z zamiarem stworzenia przywódców powstania listopadowego i zwierzchników narodu.

Pierwszą postacią, która wychodzi z mrocznego kotła, jest Józef Chłopicki. W akcie kreacji siły zła wykorzystały szpilki kaprala, lecz nie wyposażyły mężczyzny w rozum owego kaprala (nawiązanie do Napoleona). W dodatku, na pośmiewisko, wybrano mu nazwisko pochodzące od chłopów. Następnie do kotła wrzucone zostają diament, sekretny atrament (z kałamarza Talleyranda – francuskiego dyplomaty) i nieco rozsądku. Z tych „składników” powstaje Adam Jerzy Czartoryski – sprawny polityk, lecz o wiele lepszy dyplomata niż przewodnik narodu. Kolejną postacią jest Jan Skrzynecki. Demony odłamują oczy i nogi z konstelacji raka, kogucie ostrogi i rogi ślimaka, a wszystko to ląduje w magicznym naczyniu. Swoje nowe dzieło siły zła charakteryzują następującymi słowami: Wódz! chodem raka przewini, / Jak ślimak rogiem uderzy, / Sprobuje - i do skorupy / Schowa rogi, i do skrzyni / Miejskiéj zniesie planów trupy (krytyczna ocena Jana Zygmunta Skrzyneckiego, który opieszale prowadził działania bojowe, był także jednym z dowódców popierających pomysł ugody z zaborcą). Następną postacią jest Julian Ursyn Niemcewicz (nawiązaniem do niego jest także Prezes z III aktu). Powstaje on z kronik, czcionek i rymów, co dobitnie podkreśla osobowość Niemcewicza charakteryzowanego jako starca zastygłego pod wspomnień bryłą.

Zbliża się świt, złe moce muszą przyśpieszyć swe działania. Do kotła wrzucony zostaje język oślicy Balaama (motyw biblijny, zwierzę przemówiło do właściciela, zanim uczynił to Bóg). Z magicznego naczynia wyłania się Joachim Lelewel – historyk i działacz polityczny. Charakteryzowany jest przez nadmierne zainteresowanie teorią oraz chwiejność poglądów (krzywe nogi). Chociaż wybitnie zaznaczył swą obecność na polu nauki, nie był w stanie wziąć na swoje barki ciężaru przewodnictwa narodowi.

Zwieńczeniem pracy sił zła jest Jan Stefan Krukowiecki. Już sam Astaroth dostrzega jego odpychające oblicze. Szatan z kolei charakteryzuje go w następujący sposób: Niszczyciel, jakby horda Nogajca. / On w stolicy owłada dział mur, / On z krwi na wierszch wypłynie - to zdrajca! / A gdy zabrzmi nad miastem dział huk, / On rycerzy ginących porzuci. Ten dowódca wsławił się jako postać, której wpływ na losy powstania był olbrzymi. Niestety, trudno oceniać go pozytywnie – w bitwie o Olszynkę Grochowską odmówił wykonania rozkazu, prowadził negocjacje z marszałkiem Paszkiewiczem, w gruncie rzeczy był przeciwny kontynuowaniu powstania.

Następnie zebranie zostaje przerwane, a przybywający aniołowie przepędzają zgromadzonych. Archanioł prosi Boga, by otoczył Polaków opieką, a jeśli twoja dłoń ich nie ocali, / Spraw, by krwi więcej niźli łez wylali... / Zmiłuj się nad niemi, Panie! / A Bóg rzekł: Wola moja się stanie. Kwestia ta jest nawiązaniem do romantycznych koncepcji historiozoficznych, czyli prowidencjalizmu, konieczności działania i doskonalenia się kolejnych form Ducha (filozofia genezyjska).

Przygotowanie jest fragmentem bardzo wyraźnie nawiązującym do historii, stanowiącym bezwzględną ocenę minionych wydarzeń. Za przyczyny klęski powstania listopadowego uznać można obecność działanie sił zła oraz nieudolność jego przewodników, brak zdolności przywódczych, kompromisowość.