Arnold Winkelried dzisiaj uważany jest za postać legendarną. Jednak jeszcze w XIX wieku jego istnienie traktowano jako absolutnie pewne. Właśnie wtedy, będąc w Szwajcarii, Słowacki musiał zapoznać się z opowieścią o wydarzeniach mających miejsce w 1386 roku pod Sempach. Stoczona została tam bitwa między wojskami szwajcarskimi a armią Habsburgów. Dążący do niepodległości Szwajcarzy nie mogli przełamać szyku przeciwnika, co niechybnie skończyłoby się dla nich okrutną klęską (Habsburgowie mieli przewagę militarna). Wtedy do akcji wkroczył Arnold Winkelried. Natarł na przeciwnika i skierował kopie jego żołnierzy w swoją stronę, czyniąc wyłom w szeregach. Wojsko szwajcarskie wykorzystało tę okazję i przechyliło szalę zwycięstwa na swoją stronę. Za czyn ten Winkelried okrzyknięty został bohaterem narodowym i symbolem poświęcenia za ojczyznę. Chociaż dzisiejsi historycy uważają, iż poświęcenie Winkelrieda było elementem wojny propagandowej między Szwajcarami a Austriakami, postać ta wciąż pobudza wyobraźnię.
Gdy tytułowy bohater „Kordiana” Juliusza Słowackiego stoi na szczycie masywu Mont-Blanc, wykrzykuje słowa: Polska Winkelriedem narodów. Przezwyciężywszy dręczące go niepokoje i wątpliwości oraz przeszedłszy konfrontację z brutalną codziennością, Kordian postanowił przysłużyć się sprawie ojczyzny. Jego inspiracją, co nie podlega wątpliwościom, był właśnie Winkelried. Jednak okrzyk młodzieńca ma znacznie szersze znaczenie, nie odnosi się wyłącznie do jednostki, ale także do całej ojczyzny.
Kordian - Winkelried miał poświęcić się w imię narodu. Zdeterminowany bohater, mimo niekorzystnego dlań głosowania nad wyrokiem wydanym na cara, szybko opuścił podziemia kościoła św. Jana i pewny siebie udał się pod komnatę władcy. Nie wypełnił jednak misji. Przerażony, rozdarty między wartościami, nadto poddany igraszkom złych mocy, padł pod drzwiami, a wkrótce usłyszał wyrok śmierci. Mimo to swoim uczynkiem wytyczył on ścieżkę, pokazał, iż trudna sytuacja ojczyzny wymaga aktywności i poświęcenia.
Szerszy wymiar winkelriedyzmu, czyli odniesienie go do ojczyzny, ma podobne znaczenie. Przyjmując na siebie ciosy tyranów i despotów, skupiając na sobie ich uwagę, Polska staje się Winkelriedem, który umożliwi innym narodom zrzucenie jarzma i rozpoczęcie harmonijnego, wypełnionego pokojem życia. Należy tutaj pamiętać, iż jedną z najważniejszych wartości w romantycznej hierarchii była wolność.
Wywodząca się od Słowackiego koncepcja winkelriedyzmu jest poglądem polemicznym do mesjanizmu, którego idee zawarł Mickiewicz w III części „Dziadów”. Obie te myśli osadzone są w historiozofii romantycznej (prowidencjalizm, próby odnalezienia sensu wydarzeń, odczytania ich następstw). Jednak w koncepcji Słowackiego wyraźnie podkreślona zostaje konieczność działania, pewien przymus aktywności. Kwestię tą rozwinie później poeta w swojej filozofii genezyjskiej.