Maria Kownacka – biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

Maria Kownacka – polska pisarka, autorka „Dziennika Dziecięcego”, a także sztuk scenicznych i słuchowisk radiowych dla dzieci. Urodziła się w 1894 r. w Słupie, w okolicy Kutna.

W okresie wczesnego dzieciństwa straciła matkę, a trudna sytuacja finansowa, w której się znalazła uniemożliwiła dalszą edukację. Jeszcze przed I wojną światową pisarka brała udział w tajnym nauczaniu. Wykładała również kursy dla dorosłych. Niedługo po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Kownacka założyła szkołę i przedszkole w miejscowości Krzywda, pod Łukowem. Praca pedagogiczna skłoniła ją do pisania wierszy i opowiadań dla dzieci. Pierwsze ukazywały się w „Płomyku” już w 1919 r. Po dwóch latach Kownacka przeniosła się do Warszawy, gdzie rozpoczęła pracę w Bibliotece Ministerstwa Rolnictwa. Później – w 1928 r. założyła też teatr kukiełkowy „Baj”.

W mieszkaniu na ulicy Słowackiego, gdzie pisarka przeprowadziła się w 1931 r. mieści się obecnie Izba Pamięci Marii Kownackiej, a także Oddział Muzeum Książki Dziecięcej.

W 1939 r. Kownacka nabyła plac pod dom letniskowy w Łomiankach, jednak z powodu wybuchu wojny niemożliwe stało się wzniesienie tu domu. Powstał on dopiero w 1958 r. – domek Plastusiowo stał się miejscem, gdzie autorka mogła bez reszty oddawać się swemu hobby – nie tylko pisaniu, ale też tkaniu gobelinów, wytwarzaniu biżuterii czy nawet obserwacji ptaków. Wówczas też powstały takie jej dzieła jak: „Na tropach węża Eskulapa”, czy „Za żywopłotem”.

Pisarka zmarła 27 lutego 1982 r. w Warszawie. Pochowana została na Starych Powązkach.

Charakterystyka twórczości

Maria Kownacka była osobą o wielu talentach. Najbardziej dała się jednak poznać jako pisarka, a także tłumaczka oraz autorka sztuk dla dzieci. Z pewnością należała do najbarwniejszych pisarek swego czasu. Jej twórczość była skierowana głównie do dzieci, co stanowiło ewenement jak na tamte czasy.

Debiutowała w 1919 r. na łamach czasopisma „Płomyk”, z którym też współpracowała. Jednym z jej ważniejszych utworów jest „Plastusiowy pamiętnik” (1936 r.), w którym opisała przygody fikcyjnej postaci – tytułowego Plastusia (bohater ten wszedł na stałe do kanonu literatury dziecięcej). Później kolejno powstały: „Przygody Plastusia” (1957 r.) i „Plastusiowie” (1963 r.).

Bohaterami jej utworów były też zwierzęta (np. jelonek – tytułowy „Rogaś z Doliny Roztoki”).

Kreując tych bohaterów pisarka pragnęła lepiej zobrazować ważne problemy, a jednocześnie dotrzeć takim ich zobrazowaniem do dziecięcej wyobraźni. Usiłowała poruszyć intelekt dzieci, które wraz z bohaterami przeżywały różne ciekawe, czasami niebezpieczne, a czasami pouczające przygody. Do jej najbardziej znanych opowiadań i zbiorów opowiadań dla dzieci należą m. in. „Plastusiowy pamiętnik”, „Kukuryku na ręczniku”, „Kajtkowe przygody”, „Entliczek – pentliczek”, „Kwiatki Małgorzatki”, „Rogaś z Doliny Roztoki”, „Wesołe przedszkole”, „Plastusiowo”, „Za żywopłotem”, „Wiatrak profesora Biedronki”, „O Kasi co gąski zgubiła”, „Cztery mile za piec”.

Wspólnie z Kazimierzem Garstką napisała utwór „Na tropach węża Eskulapa”, a wraz z Zofią Malicką stworzyły utwór „Dzieci z Leszczynowej Górki”.

Pisarka współpracowała z pismami „Płomyk” i „Płomyczek”, a także z „Głosem przyrody”. Wiele z jej utworów weszło do kanonu lektur obowiązkowych dla klas podstawowych. Swoją twórczość Kownacka poświęciła niemal wyłącznie dzieciom, a ściślej – ich edukowaniu poprzez utwory zawierające dydaktyczny morał i pouczenie. Jej utwory z jednaj strony przemawiają do wyobraźni, ale z drugiej pełnią też funkcje dydaktyczne i moralizatorskie, będąc skarbcem mądrych życiowych rad i wskazówek. Kownacka starała się uwrażliwić dzieci na to jak ważne jest zachowywanie poprawnych, opartych na szacunku i wzajemnej życzliwość relacji międzyludzkich. Istotne dla jej twórczości wydaje się też prezentowanie pewnych problemów na przykładzie świata zwierzęcego i jego bohaterów. Poznajemy zatem przygody Kajtka, przez co zostajemy wtajemniczeni w życie wiejskiego gospodarstwa, a „Rogaś z Doliny Roztoki” pozwala nam zapoznać się z historią przyjaźni jelonka z Rózią i Józiem.

W swym pisarstwie Kownacka starała się kreować światy odzwierciedlające mechanizmy działania dziecięcej wyobraźni. W ten sposób zwykłym przedmiotom zostawały przypisane funkcje magiczne (jak np. w „Teatrzyku supełków”).

Pisarka za swą twórczość otrzymała wiele nagród i odznaczeń, w tym m. in. na wniosek dzieci została Kawalerem Orderu Uśmiechu.

Dzięki wyjątkowej umiejętności poruszania istotnych problemów przez komizm i pobudzanie wyobraźni jej utwory do dziś cieszą się wielką poczytnością i znajdują coraz to nowe rzesze wielbicieli, czerpiących przyjemność z ich lektury. Do dziś autorka uchodzi za jedną z najlepszych polskich pisarek literatury dziecięcej, a jej utwory należą do jednych z najlepszych książek, jakie kiedykolwiek powstały.

Wybrane utwory:

• 1935 – „Bajowe bajeczki i świerszczykowe skrzypeczki, czyli o straszliwym smoku i dzielnym szewczyku, prześlicznej królewnie i królu Gwoździku”
• 1935 – „Deszczyk pada, słonko świeci”
• 1936 – „Plastusiowy pamiętnik”
• 1936 – „Kukuryku na ręczniku”
• 1937 – „Cztery mile za piec”
• 1947 – „Jak mysz pod miotłą”
• 1948 – „Kajtkowe przygody”
• 1949 – „O Kasi, co gąski zgubiła”
• 1950 – „Entliczek pentliczek”
• 1950 – „Kwiatki Małgorzatki”
• 1951 – „Wawrzyńcowy sad”
• 1957 – „Przygody Plastusia”
• 1957 – „Rogaś z Doliny Roztoki”
• 1958 – „Szkoła nad obłokami”
• 1963 – „Plastusiowo”
• 1969 – „Wesołe przedszkole”
• 1970 – „Teatrzyk supełków”
• 1971 – „Za żywopłotem”.