Buszujący w zbożu – opracowanie , problematyka, bohaterowie

Geneza

„Buszujący w zbożu” (powieść J. D. Salingera wydana w 1951 r.) ma formę pamiętnika spisywanego przez Holdena Caulfielda (gł. bohatera), a utrzymana jest w konwencji romansu łotrzykowskiego. Powieść zgodnie z tą konwencją przedstawia kolejne przygody włóczęgi (Holdena).

Zastosowanie autobiograficznej narracji umożliwia przedstawienie ciągu zdarzeń z punktu widzenia samego bohatera. Dodatkowo wydarzenia te wzbogacone zostały krytycznymi uwagami społeczno – obyczajowymi na temat społeczeństwa Ameryki lat 40 – tych. Awanturniczy charakter fabuły uwidacznia się w ciągu przygód bohatera. Gł. bohater nie jest jednak łotrzykiem czy zwykłym złodziejem, lecz typowym amerykańskim nastolatkiem z dobrego domu.

„Buszujący w zbożu” to jedyna do 2010 r. opublikowana powieść amerykańskiego pisarza – Jerome Davida Salingera. Autor pracował nad nią około 10 lat. Powieść przyniosła mu światowy rozgłos i sławę, a nawet stała się książką kultową. Postać zaś gł. bohatera stała się symbolem młodzieńczego buntu wobec dorosłych.

Pierwotny plan napisania tej powieści zrodził się w umyśle Salingera już w 1940 r. Wtedy już chciał rozpocząć pracę nad powieścią, której bohaterem będzie Holden Caulfield. Wielu badaczu uważa, że pierwowzorem i podstawą, na której oparł się Salinger przy pisaniu powieści było opowiadanie „Slight Rebellion off Madison”, które ukazało się dopiero w roku 1946. W jakimś stopniu pisarz zmodyfikował je i włączył do „Buszującego w zbożu” jako rozdział siedemnasty.

Książka spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem zarówno ze strony czytelników jak i krytyki literackiej. Zwracano uwagę zwłaszcza na nowatorskie ujęcie problematyki i przemyślnie skonstruowaną kreację bohatera. „Buszujący w zbożu” wzbudził podziw zwłaszcza wśród młodych odbiorców, chociaż w pierwotnym zamierzeniu miała to być powieść przeznaczona dla dorosłych. Głosy krytyczne zarzucały natomiast Salingerowi promowanie niemoralności i wynaturzenia, a także wulgaryzację języka i podważanie kodeksu (i Boga) w życiu młodych ludzi.

Mimo narosłych kontrowersji powieść stała się lekturą, po którą chętnie sięgała angielska młodzież. W latach 80 – tych XX w. powieść widniała na liście książek ocenzurowanych w bibliotekach w St. Zjednoczonych. Była natomiast jedną z najchętniej omawianych pozycji w amerykańskich szkołach publicznych.

W 2005 r. znalazła się na liście stu najlepszych książek anglojęzycznych wydanych w latach 1923 - 2003 (wg tygodnika „Time”).

W Polsce powieść po raz pierwszy wydano w 1961 r. w przekładzie Marii Skibniewskiej.

Czas i miejsce akcji

Wydarzenia „Buszującego w zbożu” rozgrywają się w ciągu trzech dni od soboty do poniedziałku na krótko przed Bożym Narodzeniem w roku 1950. Część wydarzeń toczy się w internacie i mają one charakter przedakcji, natomiast najważniejsze wydarzenia i główna akcja rozgrywa się w Nowym Jorku.

Problematyka

Powieść „Buszujący w zbożu” od chwili swego wydania stała się książką kultową, wręcz „biblią” amerykańskich nastolatków, dla których postać Holdena Caulfielda stała się ikoną obrazującą bunt młodych wobec świata dorosłych i wobec poczucia wyalienowania. Widzieli w nim niejako rzecznika swych spraw i pragnień.

Holden Caulfield reprezentuje swą postawą protest przeciwko światu dorosłych. Pragnie obnażyć jego obłudę, niemoralność, brak prawdziwych idei i wartości. Jednocześnie tęskni do szczerych, opartych na wzajemnym zrozumieniu i zaufaniu relacji międzyludzkich. Biorąc więc pod uwagę jego postawę, można go określić mianem „nonkonformisty”.

Z powodu wyznawanych wartości Holden zostaje wyrzucony z trzech kolejnych szkół. Nie może bowiem zaakceptować praw, jakie w nich rządzą. Jego zdaniem szkoła to miejsce, gdzie tak naprawdę nie rozwija się indywidualności, lecz kształci się pokolenie tępych i ograniczonych snobów, którzy zostają pozbawieni zdolności krytycyzmu.

W trakcie wędrówek po Nowym Jorku ma okazję skonfrontować swe przekonania i wyznawane wartości ze światem dorosłych, w którym nie akceptuje obłudy, zakłamania i bezduszności. Do podobnych przekonań skłaniają go kontakty z rówieśnikami, którzy na pozór tylko usiłują być dorosłymi (rozmowa Sally i Georga Jakiegoś – Tam).

Gł. problemem powieści jest zderzenie dwóch światów. W tym reprezentowanym przez dzieci panuje ufność i dziecięca, niekłamana szczerość. Dzieci są szczere w swej radości i strachu. Tym bardziej złoszczą Holdena wulgarne napisy widniejące na ścianach w szkole siostry czy w muzealnych gablotach.

Holden znajduje się właśnie na etapie przechodzenia w dorosłość. Jest więc na granicy ścierania się dwóch światów. Ogarnia go naturalny strach i obawa przed utratą swej indywidualności i tożsamości. Stan psychicznego paraliżu uwidacznia się chociażby w symbolicznych momentach przejścia na drugą stronę ulicy. Z drugiej zaś strony jest ciekawy co takiego może mu zaoferować świat dorosłych. Będąc jednak na tym rozdrożu czuje się wyobcowany, wyalienowany, zapchnięty na margines. Najchętniej uciekłby na Zachód, do Colorado albo Vermont, gdzie mógłby żyć w harmonii z przyrodą, z dala od zdobyczy cywilizacji.

Symboliczny charakter ma sam tytuł utworu odwołujący się do wiersza Roberta Burnsa (wybitnego szkockiego romantyka). Podobny charakter ma scena zabawy dzieci na łanie zboża nad krawędzią urwiska. Holden postanawia, że jak dorośnie zostanie „strażnikiem”, który uchroni te dzieci przed upadkiem w przepaść. Uważa, że jego zadaniem i misją jest ochrona niewinności i czystości dzieci – ochrona ich przed skażeniem, fałszem i brutalnością świata dorosłych, czyli właśnie przed upadkiem z „urwiska”.

Charakterystyka Holdena Caulfielda

Holden Caulfield – to narrator i gł. bohater powieści “Buszujący w zbożu” autorstwa J. D. Salingera. Jest dorastającym nastolatkiem (ma 17 lat) i prezentuje buntowniczą postawę, z powodu której wyrzucono go już z czterech szkól średnich.

Holden jest wysoki i szczupły. Nie przywiązuje wagi do swojego wyglądy, aczkolwiek pochodząc z usytuowanej rodziny (jego ojciec jest prawnikiem) nosi eleganckie ubrania, a w przedmioty codziennego użytku zaopatruje się w drogich marketach. Bohatera cechuje nieprzeciętna inteligencja, ale mimo to nie przykłada się do nauki. Najwięcej pracy poświęca na j. angielski i pisze piękne wypracowania. Ma też refleksyjną, wrażliwą naturę, o czym świadczą uwagi zamieszczane w jego opowieści. Posiada zmysł spostrzegawczości i krytycznego spojrzenia na świat. Nie brakuje mu też sceptycyzmu i ironicznego podejścia do życia.

Wędrówka po Nowym Jorku ujawnia jego cechy charakteru. Przede wszystkim jest wrażliwy i ma dobre serce. Cały czas pamięta krzywdę wyrządzoną zmarłemu bratu Alikowi. Nie potrafi też przejść obojętnie obok odrzucanego przez kolegów z „Pencey” pryszczatego Achleya. Wzrusza się też postawą zakonnic. Nie może zaakceptować prostackiego zachowania Stradlatera wobec Jane i mimo słabszej kondycji fizycznej postanawia stanąć w obronie dziewczyny i wymierzyć sprawiedliwość pięściami. Do łez wzrusza go też gest Phoebe, która oddaje mu wszystkie swoje oszczędności. Z kolei cieszy go widok malca podśpiewującego piosenkę.

Holden jest też dobrym, czułym, kochającym bratem – kocha zarówna młodszą siostrzyczkę Phoebe, jak i nieżyjącego już brata Alika. Wciąż nie może pogodzić się z okrucieństwem, jakiego doświadczył Alik. Holden szanuje też starszego z braci, choć zarzuca mu, że porzucił tak łatwo swe pisarskie powołanie.

Holdena z racji jego młodego wieku fascynują też dziewczęta, zwłaszcza atrakcyjna i inteligentna Sally. Silnym uczuciem zaczyna darzyć też poznaną w czasie wakacji Jane. Często wspomina prowadzone z nią rozmowy, gry w tenisa, warcaby, czy leniuchowanie na basenie. Ukochaną dziewczynę cenił zwłaszcza za jej wrażliwość i rozsądek.

Bohater mimo tego, że powoli staje się dorosły, ma też w sobie wiele cech dziecka. Jest impulsywny i posiada wybujałą wyobraźnię, łatwo ulega też zmiennym nastrojom.

Bohaterowie drugoplanowi:

D. B. – inicjały starszego brata Holdena. D. B. posiadał pisarskie zdolności, jednak porzucił swe powołanie i dla kariery przeniósł się do Hollywood, by tu zostać autorem scenariuszy filmowych. Choć Holden nie szczędzi mu słów krytyki, widać wyraźnie, że darzy go szacunkiem i że ma on wyraźny wpływ na jego życie i poglądy.

Alik – młodszy o dwa lata brat Holdena. Zachorował na białaczkę i zmarł mając zaledwie 11 lat. Przez Holdena został zapamiętany jako rudowłosy, sympatyczny chłopiec, bardzo łagodny i wrażliwy, o spokojnym usposobieniu. Był w dobrych relacjach ze wszystkimi – zarówno z kolegami i rówieśnikami, jak i z nauczycielami. Był niezwykle pilny i inteligentny. Za każdym razem kiedy Holden czuł się nieszczęśliwy, przywoływał wspomnienie zmarłego brata, by ten dodał mu sił i odwagi.

Phoebe – najmłodsza z rodzeństwa. Ma 10 lat i podobnie jak Alik jest rudowłosa. Jest szczupła i żywiołowa – rozpiera ją energia, czym wyraźnie różni się od innych dzieci. Jest przywiązana do Holdena, dlatego z tak wielką radością go wita i oddaje mu wszystkie zaoszczędzone pieniądze. Jest spontaniczna i impulsywnie wyraża złość czy zniecierpliwienie. Jest też zaradna, spostrzegawcza i wyjątkowo dojrzała jak na swój wiek.

Całe rodzeństwo łączy wyjątkowo silna więź. Darzą się szacunkiem, miłością i szczerością, a także lojalnością i zaufaniem. Holden martwi się reakcją matki na usunięcie go ze szkoły. Wie, że od śmierci Alika stała się nerwowa i przeczulona na punkcie swych dzieci. Bohater ma świadomość, że ojciec troszczy się o niego i chce dla niego jak najlepiej.

Bohaterowie epizodyczni:

Spencer - nauczyciel historii w „Pencey”
Stradlater, Ackley - koledzy szkolni
matka Ernesta Morrowa
Maurice - windziarz w hotelu „Edmont”
trzy kobiety z Seattle
zakonnice spotkane na dworcu
taksówkarze
nauczyciel języka angielskiego Antolini i jego żona
dwaj chłopcy w muzeum