Powracająca fala – opracowanie, problematyka, bohaterowie

Geneza, czas i miejsce akcji

Akcja utworu dzieje się w miejscowości, która nie została w żaden sposób nazwana. Czytelnik ma okazję dowiedzieć się, że mieści się tam fabryka Adlera, a także domostwo pastora czy mieszkania robotnicze. Czasem akcji jest koniec wieku XIX o czym świadczą przedstawiane w toku noweli różnorodne wątki. Utwór został napisany w 1880 roku.

Problematyka

Podobnie jak wiele nowel pozytywistycznych, także i ta porusza tematy ważne społecznie. Można również powiedzieć, że „Powracająca fala” posiada przesłanie ogólne, morał, który ma stanowić zarazem przestrogę. Przytoczenie przykładu fali ukazuje, że raz poczynione zło, powraca do tego, który odpowiedzialny jest za rozpoczęcie pierwszej z fal. Historia Adlera jest tego najlepszym przykładem.

Widocznym jest typowe dla pozytywizmu przedstawienie warstw uboższych oraz skontrastowanie ich z życiem tych, którzy mają pieniądze. W utworze pojawia się także wspomnienie postaci szlachcica, którego postawa może stanowić wzór do naśladowania. Dzięki jego pomocy możliwa była edukacja Gosławskiego. Historia majstra przedstawia jednak to, co autor potępia. Wyzysk, oszczędności czynione na pracownikach i ich złe traktowanie okazują się być tragicznymi w skutkach. Widocznym jest także brak możliwości zmiany sytuacji przez ludzi. Bunty przez nich wskrzeszane są szybko tłumione.

Można także dostrzec szerszą wymowę utworu, która odwołuje się do warstwy wartości, elementów rzeczywistości, które warte są pielęgnowania. Czytelnik ma okazję zderzyć się z postawą poczciwego i zarazem szczęśliwego pastora, która zostaje skontrastowana z postawą posiadającego fabrykę Adlera.

Bohaterowie

Marcin Böhme – wykształcony pastor, a zarazem przyjaciel Adlera. Ojciec dwójki dzieci, człowiek wykształcony, a zarazem pracowity. Niezwykle dobrotliwa osoba, która stara się dbać o otoczenie, a zarazem o wszystkich, którzy mogą potrzebować jego pomocy, zaangażowany w próby wpłynięcia na swojego przyjaciela.

Gotlieb Adler – majętny właściciel fabryki, który poświęca się zdobywaniu majątku. Od kiedy jako młody chłopak uratował kobiety i chłopca z płonącego zakładu pracy, a zarazem otrzymał nagrodę pieniężną, pochłonięty jest pomnażaniem swoich bogactw. Posiada on syna, któremu gotów jest wiele przebaczyć, marzy by wyruszyć z nim w podróż. Po śmierci jedynaka wariuje, pali swoją fabrykę.

Ferdynand Adler – młodzieniec, który niemalże wszędzie zdolny jest znaleźć okazję do zabawy. Nie bacząc na wydatki, zażywa przyjemności korzystając z pieniędzy ojca. Niezwykle rozrzutny, zostaje obrażony przez sędziego. Decyduje się na pojedynek i ginie wskutek postrzału.

Sędzia Zapora – niezwykle krytyczny wobec postawy właścicieli fabryki. To on staje do pojedynku z Ferdynandem.

Kazimierz Gosławski – Bardzo dobry pracownik, prawdziwy fachowiec. Marzy o otwarciu własnego warsztatu, ciężko pracuje na rzecz rodziny. Trawiony gorączką podczas pracy ulega wypadkowi. Odcięcie ręki staje się przyczyną śmierci mężczyzny, któremu nie udzielono dostatecznej pomocy medycznej.