Geneza, czas i miejsce akcji
Nowela Stefana Żeromskiego „Doktór Piotr” przedstawia obraz społeczeństwa polskiego pod koniec XIX wieku. Akcja toczy się na terenach zaboru rosyjskiego (tzw. Kongresówka), chociaż wspomniane zostają też inne miejsca (Zurich, Anglia).
Bohaterowie
Ukazane zostaje kilka postaci, których losy łączą się ze sobą. Jedną z nich jest Dominik Cedyński, zubożały właściciel ziemski. Musiał zostawić ukochaną ojcowiznę (Kozikowo) i szukać pracy zarobkowej. Dostaje posadę dozorcy u dorobkiewicza Bijakowskiego. Ten czerpie satysfakcję z zatrudniania osoby o lepszym od siebie pochodzeniu społecznym. Stary szlachetka zdobywa jego zaufanie, więc Bijakowski ustanawia go nadzorcą budowy. Cedyński korzysta z okazji i oszukuje robotników na wypłatach, by przesyłać pieniądze synowi uczącemu się w Szwajcarii. Dominik bardzo tęskni za potomkiem, list od niego traktuje jak świętość – są dla niego jedyną pociechą. Wreszcie syn się zjawia, ale Dominik nie jest w stanie zatrzymać go przy sobie, kiedy wychodzą na jaw oszustwa, jakich się dopuścił. Stary Cedyński to postać skomplikowana – ma cechy sympatyczne, takie jak wielka miłość do syna i tęsknota za nim. Z drugiej jednak strony jest osobą pogardzającą wszystkimi, nie mającymi szlacheckiego pochodzenia. Grzech wobec osoby z plebsu nie jest grzechem, mówi niemal wprost Cedyński.
Jego syn Piotr to młody naukowiec. Studiował chemię w Zurichu, jednak ma problemy ze znalezieniem pracy. Wreszcie otrzymuje ofertę z Anglii. Przed przyjęciem jej udaje się na spotkanie z ojcem. Wzruszony żywiołową reakcją rodziciela, postanawia zostać z nim w Polsce. Dowiaduje się jednak o tym, że Dominik okradał podległych sobie robotników. Pragnie oddać im pieniądze i przyjmuje posadę w Anglii, zostawiając ojca, którym od tego czasu gardzi.
Wreszcie istotną postacią jest Teodor Bijakowski. Wychowany w ubogiej rodzinie, przez szczęśliwie zrządzenie losu uzyskał możliwość nauki (zaopiekowała się nim stara panna, której sprawił ongiś psikusa). Już jako inżynier Bijakowski odnajduje się w biznesie. Prowadzi wiele przedsięwzięć gospodarczych i zbija niemałą fortunę.
Interpretacja
Wydaje się, że historia przedstawia po prostu życiorysy trzech postaci. Tak jednak nie jest – są to bowiem bohaterowie symboliczni. Każdy z nich jest modelowym przedstawicielem swojej klasy – szlachty, inteligencji i ludzi biznesu/przemysłowców. Prawdziwa tragiczność opowiadania Żeromskiego kryje się w tym, że żaden z nich nie jest postacią specjalnie pozytywną. Dominik Cedyński i Teodor Bijakowski to osoby skupione na własnym interesie, nie przejmujące się problemami społecznymi. Nie zależy im na podniesieniu cywilizacyjnego poziomu kraju – Dominik myśli tylko o chwalebnej przeszłości swojego rodu, zaś Bijakowski szybko zapomina, iż sam pochodzi z plebsu i nie podejmuje żadnych starań o poprawę losu ubogich. Na tym tle wyróżnia się Piotr. Chce on oddać pieniądze robotnikom – ale jednocześnie zaczyna gardzić swoim ojcem (a przecież ten dopuścił się malwersacji nie dla własnych korzyści, a dla Piotra).
Obraz społeczeństwa, wyłaniający się z opowiadania Żeromskiego, jest przejmujący i wręcz nihilistyczny. Zapewne musi być taki, bowiem stanowi wezwanie – skierowane do wszystkich warstw społeczeństwa – do poprawy zgubnych nawyków i porzucenia egoizmu.
Streszczenie Ballada „To lubię” rozpoczyna się zwrotem do Maryli. Jest ona zachęcana do spojrzenia na piękny krajobraz. Na skraju lasu znajduje się cerkiew w...
Jan Kochanowski jak przystało na renesansowego humanistę zatopiony był w kulturze starożytnej. Oddziaływała na niego między innymi filozofia stoicka. Stoicy zalecali odnajdywanie...
Wacław Potocki łączył działalność artystyczną z udaną karierą polityczną. Na niwie państwowej osiągnął m.in. godności sędziego grodzkiego bieckiego oraz podczaszego...
„Hymn do miłości ojczyzny” Ignacy Krasicki zaprezentował w 1774 roku. Był to jego dość późny (autor miał już 40 lat) debiut literacki. Utwór...
Delfinę Potocką i Zygmunta Krasińskiego połączyło prawdziwe uczucie. Para poznała się w Neapolu w 1838 r. Szybko narodziła się między nimi szczególna więź...
Wielu autorów polskiego renesansu przedstawiało wieś jako swego rodzaju ziemski raj. Życie na wsi miało być dalekie od złudnego blichtru i zepsucia wielkiego świata...
Opracowanie „Oda do młodości” to powstały w 1820 roku utwór który bywa nazywany manifestem romantycznym. Powstała na przełomie epok oda pokazuje...
Streszczenie „Balladyna” Słowackiego poprzedzona została listem dedykacyjnym który autor zaadresował do Zygmunta Krasińskiego. Nadawca przytacza zasłyszaną...
„Julia czyli Nowa Heloiza” Jana Jakuba Rousseau należała do najpopularniejszych dzieł XVIII wieku. Książka ukazała się w 1761 roku i w ciągu czterdziestu...