Geneza, czas i miejsce akcji
Nowela Stefana Żeromskiego „Doktór Piotr” przedstawia obraz społeczeństwa polskiego pod koniec XIX wieku. Akcja toczy się na terenach zaboru rosyjskiego (tzw. Kongresówka), chociaż wspomniane zostają też inne miejsca (Zurich, Anglia).
Bohaterowie
Ukazane zostaje kilka postaci, których losy łączą się ze sobą. Jedną z nich jest Dominik Cedyński, zubożały właściciel ziemski. Musiał zostawić ukochaną ojcowiznę (Kozikowo) i szukać pracy zarobkowej. Dostaje posadę dozorcy u dorobkiewicza Bijakowskiego. Ten czerpie satysfakcję z zatrudniania osoby o lepszym od siebie pochodzeniu społecznym. Stary szlachetka zdobywa jego zaufanie, więc Bijakowski ustanawia go nadzorcą budowy. Cedyński korzysta z okazji i oszukuje robotników na wypłatach, by przesyłać pieniądze synowi uczącemu się w Szwajcarii. Dominik bardzo tęskni za potomkiem, list od niego traktuje jak świętość – są dla niego jedyną pociechą. Wreszcie syn się zjawia, ale Dominik nie jest w stanie zatrzymać go przy sobie, kiedy wychodzą na jaw oszustwa, jakich się dopuścił. Stary Cedyński to postać skomplikowana – ma cechy sympatyczne, takie jak wielka miłość do syna i tęsknota za nim. Z drugiej jednak strony jest osobą pogardzającą wszystkimi, nie mającymi szlacheckiego pochodzenia. Grzech wobec osoby z plebsu nie jest grzechem, mówi niemal wprost Cedyński.
Jego syn Piotr to młody naukowiec. Studiował chemię w Zurichu, jednak ma problemy ze znalezieniem pracy. Wreszcie otrzymuje ofertę z Anglii. Przed przyjęciem jej udaje się na spotkanie z ojcem. Wzruszony żywiołową reakcją rodziciela, postanawia zostać z nim w Polsce. Dowiaduje się jednak o tym, że Dominik okradał podległych sobie robotników. Pragnie oddać im pieniądze i przyjmuje posadę w Anglii, zostawiając ojca, którym od tego czasu gardzi.
Wreszcie istotną postacią jest Teodor Bijakowski. Wychowany w ubogiej rodzinie, przez szczęśliwie zrządzenie losu uzyskał możliwość nauki (zaopiekowała się nim stara panna, której sprawił ongiś psikusa). Już jako inżynier Bijakowski odnajduje się w biznesie. Prowadzi wiele przedsięwzięć gospodarczych i zbija niemałą fortunę.
Interpretacja
Wydaje się, że historia przedstawia po prostu życiorysy trzech postaci. Tak jednak nie jest – są to bowiem bohaterowie symboliczni. Każdy z nich jest modelowym przedstawicielem swojej klasy – szlachty, inteligencji i ludzi biznesu/przemysłowców. Prawdziwa tragiczność opowiadania Żeromskiego kryje się w tym, że żaden z nich nie jest postacią specjalnie pozytywną. Dominik Cedyński i Teodor Bijakowski to osoby skupione na własnym interesie, nie przejmujące się problemami społecznymi. Nie zależy im na podniesieniu cywilizacyjnego poziomu kraju – Dominik myśli tylko o chwalebnej przeszłości swojego rodu, zaś Bijakowski szybko zapomina, iż sam pochodzi z plebsu i nie podejmuje żadnych starań o poprawę losu ubogich. Na tym tle wyróżnia się Piotr. Chce on oddać pieniądze robotnikom – ale jednocześnie zaczyna gardzić swoim ojcem (a przecież ten dopuścił się malwersacji nie dla własnych korzyści, a dla Piotra).
Obraz społeczeństwa, wyłaniający się z opowiadania Żeromskiego, jest przejmujący i wręcz nihilistyczny. Zapewne musi być taki, bowiem stanowi wezwanie – skierowane do wszystkich warstw społeczeństwa – do poprawy zgubnych nawyków i porzucenia egoizmu.
W pierwszym z Trenów poeta przyzywa do siebie wszystki płacze bo tylko one pozwolą wyrazić mu żal za utraconą Urszulką. By unaocznić swoją rozpacz wzywa łzy Heraklitowe...
Autorem wiersza „Anka to już trzy i pół roku” jest Władysław Broniewski. Utwór należy do cyklu poświęconego Joannie Broniewskiej nazywanej Anką...
W utworze „Do Fraszek” autor zwraca się do tytułowych wierszy w ten zaś sposób – do samego siebie jako do ich autora. „Do Fraszek” jest...
Streszczenie Jedna wyspa na której zgromadzono dziesięć osób – to początek opowieści w której po kolei giną kolejni bohaterowie. Każdy z nich...
Najsłynniejsze dzieło Daniela Defoe ukazało się w 1719 roku – jego popularność okazała się tak duża że jeszcze w tym samym roku doczekało się czterech dodruków...
„Pierwsza fotografia Hitlera” Wisławy Szymborskiej to wiersz który pod względem poetyki przypomina ekfrazę. Różnica polega jednak na tym że przedmiotem...
„Płonąca żyrafa” to wiersz Stanisława Grochowiaka. Tytuł utworu wyraźnie wskazuje inspirację którą był surrealistyczny obraz hiszpańskiego malarza...
„Bajki i przypowieści” Ignacego Krasickiego ukazały się po raz pierwszy w 1779 roku a w późniejszych latach wydano kilka dalszych ich tomów. Bajki...
Trzecia część „Dziadów” jest dramatem w którym świat rzeczywisty przenika się ze sferą metafizyczną. Co ciekawe – oba te plany mają równorzędne...
