Geneza, czas i miejsce akcji
Nowela Stefana Żeromskiego „Doktór Piotr” przedstawia obraz społeczeństwa polskiego pod koniec XIX wieku. Akcja toczy się na terenach zaboru rosyjskiego (tzw. Kongresówka), chociaż wspomniane zostają też inne miejsca (Zurich, Anglia).
Bohaterowie
Ukazane zostaje kilka postaci, których losy łączą się ze sobą. Jedną z nich jest Dominik Cedyński, zubożały właściciel ziemski. Musiał zostawić ukochaną ojcowiznę (Kozikowo) i szukać pracy zarobkowej. Dostaje posadę dozorcy u dorobkiewicza Bijakowskiego. Ten czerpie satysfakcję z zatrudniania osoby o lepszym od siebie pochodzeniu społecznym. Stary szlachetka zdobywa jego zaufanie, więc Bijakowski ustanawia go nadzorcą budowy. Cedyński korzysta z okazji i oszukuje robotników na wypłatach, by przesyłać pieniądze synowi uczącemu się w Szwajcarii. Dominik bardzo tęskni za potomkiem, list od niego traktuje jak świętość – są dla niego jedyną pociechą. Wreszcie syn się zjawia, ale Dominik nie jest w stanie zatrzymać go przy sobie, kiedy wychodzą na jaw oszustwa, jakich się dopuścił. Stary Cedyński to postać skomplikowana – ma cechy sympatyczne, takie jak wielka miłość do syna i tęsknota za nim. Z drugiej jednak strony jest osobą pogardzającą wszystkimi, nie mającymi szlacheckiego pochodzenia. Grzech wobec osoby z plebsu nie jest grzechem, mówi niemal wprost Cedyński.
Jego syn Piotr to młody naukowiec. Studiował chemię w Zurichu, jednak ma problemy ze znalezieniem pracy. Wreszcie otrzymuje ofertę z Anglii. Przed przyjęciem jej udaje się na spotkanie z ojcem. Wzruszony żywiołową reakcją rodziciela, postanawia zostać z nim w Polsce. Dowiaduje się jednak o tym, że Dominik okradał podległych sobie robotników. Pragnie oddać im pieniądze i przyjmuje posadę w Anglii, zostawiając ojca, którym od tego czasu gardzi.
Wreszcie istotną postacią jest Teodor Bijakowski. Wychowany w ubogiej rodzinie, przez szczęśliwie zrządzenie losu uzyskał możliwość nauki (zaopiekowała się nim stara panna, której sprawił ongiś psikusa). Już jako inżynier Bijakowski odnajduje się w biznesie. Prowadzi wiele przedsięwzięć gospodarczych i zbija niemałą fortunę.
Interpretacja
Wydaje się, że historia przedstawia po prostu życiorysy trzech postaci. Tak jednak nie jest – są to bowiem bohaterowie symboliczni. Każdy z nich jest modelowym przedstawicielem swojej klasy – szlachty, inteligencji i ludzi biznesu/przemysłowców. Prawdziwa tragiczność opowiadania Żeromskiego kryje się w tym, że żaden z nich nie jest postacią specjalnie pozytywną. Dominik Cedyński i Teodor Bijakowski to osoby skupione na własnym interesie, nie przejmujące się problemami społecznymi. Nie zależy im na podniesieniu cywilizacyjnego poziomu kraju – Dominik myśli tylko o chwalebnej przeszłości swojego rodu, zaś Bijakowski szybko zapomina, iż sam pochodzi z plebsu i nie podejmuje żadnych starań o poprawę losu ubogich. Na tym tle wyróżnia się Piotr. Chce on oddać pieniądze robotnikom – ale jednocześnie zaczyna gardzić swoim ojcem (a przecież ten dopuścił się malwersacji nie dla własnych korzyści, a dla Piotra).
Obraz społeczeństwa, wyłaniający się z opowiadania Żeromskiego, jest przejmujący i wręcz nihilistyczny. Zapewne musi być taki, bowiem stanowi wezwanie – skierowane do wszystkich warstw społeczeństwa – do poprawy zgubnych nawyków i porzucenia egoizmu.
„Co mi tam troski” to wiersz Władysława Broniewskiego z tomu „Bagnet na broń” wydanego w 1943 roku. Tekst wpisuje się w konwencje liryki tyrtejskiej...
Opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza „Brzezina” pochodzi z 1932 roku. Jego akcja dzieje się współcześnie autorowi. Bohater to Stanisław człowiek konający...
Streszczenie Książka rozpoczyna się opisem profesora Gąsowskiego. Nauczyciel historii to osoba wyróżniająca się spośród innych członków grona pedagogicznego....
„Pierwszy krok w chmurach” to opowiadanie Marka Hłaski. Jego akcja rozgrywa się leniwego sobotniego popołudnia. Trzech znajomych mężczyzn (Gienek Heniek i Maliszewski)...
Na początku sztuki poznajemy matkę Orgona Panią Pernelle. Krytykuje ona wszystkich domowników swojego syna wysławia tylko jednego Tartuffe’a. Jednocześnie Pani...
Streszczenie Niejednokrotnie mówi się o kimś że jest żywym srebrem. Podobnym określeniem można nazwać Ewę. Panienka córka znanego naukowca udaje się do...
„Nad wodą wielką i czystą” to jeden z wierszy Adama Mickiewicza który zaliczany jest do tzw. liryków lozańskich. Utwory te powstałe w okresie 1839...
Geneza „Imię róży” to debiutancka a zarazem najbardziej znana powieść włoskiego pisarza i naukowca Umberto Eco. Książka ukazała się w 1980 roku. Sam...
„Roki” to wiersz Czesława Miłosza pochodzący z przedwojennego okresu twórczości poety. Autor związany był wówczas z wileńską grupą „Żagary”...