Puc, Bursztyn i goście – opracowanie, problematyka, bohaterowie

Geneza

„Puc, Bursztyn i goście” to jedna z powieści Jana Grabowskiego. Jej bohaterami podobnie jak wielu innych utworów Grabowskiego są zwierzęta. Autor (pedagog i miłośnik czworonożnych pupili) stara się w sposób niezwykle ciepły i humorystyczny przedstawić nam relacje panujące pomiędzy światem zwierzęcym i ludzkim. Ta pełna humoru opowieść dowodzi jak ważny w życiu dziecka i w jego rozwoju emocjonalnym jest kontakt z czworonożnymi pupilami. Troska nad zwierzęciem uczy dziecko odpowiedzialności i okazywania innym przywiązania a nawet miłości.

Powieść po raz pierwszy została wydana w Warszawie w 1933 r. – potem była wielokrotnie wznawiana. Utwór do dziś pozostaje jedną z najważniejszych i najpopularniejszych lektur dla dzieci szkół podstawowych.

Czas i miejsce akcji

W książce „Puc, Bursztyn i goście” czas i miejsce akcji nie są dokładnie określone i sprecyzowane. Możemy więc przyjąć, że wydarzenia rozgrywają się w dowolnie wybranym przez nas , uniwersalnym okresie.

Czas trwania akcji obejmuje jednak kilka letnich dni, kiedy u pana, Krysi i Katarzyny zjawiają się niecodzienni, wyjątkowi goście – panna Agata ze swoimi pupilami. Ich przybycie staje się dla Puca i Bursztyna okazją do snucia wspomnień ze swego dzieciństwa.

Wydarzenia zaprezentowane w książce rozgrywają się na wiejskim gospodarstwie, które położone jest w pobliżu prowincjonalnego miasteczka. Rynek staje się też miejscem, na którym psy urządzają spotkania towarzyskie. Tutaj dochodzi tez do wielkiego starcia i walki psów z Plotką, Mędrkiem i Lordem.

Problematyka

Powieść prezentuje nam codzienne życie podwórkowych zwierząt. Puc i Bursztyn (główni bohaterowie) to wiejskie kundelki, które całe dnie spędzałyby tylko na leniuchowaniu, zabawie i toczeniu walk o jedzenie z innymi zwierzętami. Lubią też psocić i wszczynać awantury nawet o błahostki.

Sporo zamieszania w ich codzienne życie wprowadza przybycie z Warszawy gości – panny Agaty i jej „kanapowych” pupilków – Tiuzdeja i Mikada. Ich niecodzienne maniery, a także niechęć do wspólnych zabaw do żywa rozwścieczają Puca i Bursztyna i prowokują ich do ataku. Jak się jednak okazuje ich początkowe uprzedzenia wobec nowo przybyłych gości nie były w pełni słuszne i uzasadnione. Wprawdzie Tiuzdejek do końca pozostał wyniosłym i tchórzliwym pupilem panny Agaty, to jednak w Mikadzie zaszła wyraźna zmiana – stał się on odważnym i walecznym pieskiem o indywidualnym i niezależnym usposobieniu. Nie był jednak już tak wyniosły, a radość sprawiała mu zwykła zabawa z innymi zwierzętami. Te w końcu przyjęły go do swego grona i doceniły go za jego indywidualność; uznały go też za wartościowego towarzysza przygód. Mikado był też bardzo uczuciowy – przywiązał się do Krysi i nie chciał jej opuścić. Wielką odwagą wykazał się w walce ze sforą rozwydrzonych i chcących mu wyrządzić krzywdę psów. Inne zwierzęta były pełne podziwu dla jego odważnego czynu i uznały go za równego sobie towarzysza.

Przykład Mikada pokazuje, że pozory są często mylne. W ocenianiu innych i wydawaniu o nich ostatecznego osądu należy zachować szczególną ostrożność, gdyż zbyt pochopną oceną możemy kogoś niesprawiedliwie skrzywdzić. Zawsze należy najpierw dobrze poznać drugą osobę. Czyjś wygląd i zachowanie niekoniecznie mogą określać jednoznacznie charakter i usposobienie.

Niewłaściwe jest też kategoryczne odrzucanie znajomości z kimś kto budzi naszą niechęć z powodu powierzchowności i którego jeszcze niezbyt dobrze poznaliśmy. Każdy człowiek zasługuje na szansę bliższego poznania; każdemu powinniśmy pozwolić, by się przed nami otworzył i pokazał jaki jest naprawdę.

Bohaterowie

W powieści „Puc, Bursztyn i goście” bohaterami są przeważnie zwierzęta, posiadające ludzkie cechy charakteru – mają więc swe maniery i przekonania, a także właściwe sobie podejście do życia.

Puc – wierny przyjaciel Bursztyna; starszy z podwórzowych psów. Lubi bawić się z Bursztynem, chodzić z nim na rynek i leniuchować podczas poobiedniej drzemki. Nieraz zdarza im się jednak kłócić i walczyć o jedzenie. Ponieważ jest starszy usiłuje zachować powagę, ale i jemu zdarza się psocić, uganiać się za motylami czy gołębiami. Puc jest inteligentnym i mądrym psem (podczas tresury w kącie za kredensem szybko przyswaja nowe sztuczki). Potrafi więc skutecznie podejść ludzi i wymusić na nich konkretne zachowania.

Bursztyn – młodszy z podwórzowych psów. Rozpiera go energia; jest niezwykle żywiołowym psem. Wszędzie jest go pełno i niejednokrotnie popada w duże tarapaty. Uwielbia psocić, wcale się przy tym nie przejmując późniejszymi konsekwencjami swych czynów. Jest indywidualistą i nie pozwala się wytresować tak jak Puc. Ponieważ brakuje mu rozwagi i wyczucia sytuacji w jego relacjach z Katarzyną często dochodzi do spięć. Bursztyn ma swoje zdanie i lubi kroczyć własnymi ścieżkami. Kiedy popada jednak w tarapaty, często jest zmuszony przyznać rację mądremu Pucowi.

Mikado – malutki pies rasy japońskiej. Razem z Tiuzdejkiem są pupilkami panny Agaty, z którą przybywają do Krysi i Katarzyny. Mikado ma silny charakter i wydaje się być niezależny. Nie dał się ugłaskać tak jak uległy Tiuzdejek. W kontaktach z innymi był najczęściej wyniosły i dumny. Z poczuciem wyższości patrzył też na inne zwierzęta, co spowodowało ich atak. Sam chciał decydować z kim zawrze przyjaźnie. Cechowało go też męstwo i odwaga, dlatego nie bał się stoczyć zażartej walki z innymi psami. Był skłonny do podejmowania nowych, czasami bardzo trudnych wyzwań. Interesowało go wszystko wokół i był bardzo ciekawy świata, dlatego z chęcią odkrywał kolejne zakamarki podwórza (buda psów). Ostatecznie zaszła w nim zmiana – spokorniał i zaczął szanować inne zwierzęta. Nadmierną pychę i wyniosłość porzucił, by stać się bardziej radosny i beztroski. Bardzo przywiązał się do Krysi i nie chciał się z nią rozstać.

Tiuzdej – jest psem rasy angielskiej, którego panna Agata otrzymała we wtorek (stąd jego imię); drugi z przybyłych gości i przeciwieństwo Mikada. Tiuzdej jest wyjątkowo słabego zdrowia. Panna Agata wiecznie się o niego troszczy (przygotowuje mu jedzenie pod stołem). Piesek ubrany jest w śmieszny pomidorowo – zielony kubraczek. Choć udaje odwagę tak naprawdę w ostatecznym starciu z innymi psami zawsze szuka pomocy w rękach panny Agaty. Najchętniej nie wychodziłby ze swego legowiska, dlatego rzadko bywa na podwórzu i prawie w ogóle nie przyłącza się do wspólnej zabawy.

Imka – kotka mieszkająca u góry na pięterku budy Puca i Bursztyna. Ma już swoje lata, dlatego jest bardzo ważną osobowością na podwórzu i inne zwierzęta liczą się z jej zdaniem. Odnoszą się do niej również z należnym szacunkiem i poważnie traktują ustalane przez nią zasady. Imka roztaczała opiekę nad psami nawet gdy te były jeszcze małe. Od zawsze więc zwierzęta czuły przed nią respekt. Jeśli nie wchodziło się jej w drogę, potrafiła być miła i sympatyczna.

Katarzyna – gospodyni domu zarządzająca całym gospodarstwem i mająca pieczę nad mieszkającymi na nim zwierzętami (w tym nad Pucem i Bursztynem). Ponieważ to ona rozdziela jedzenie i zajmuje w gospodarstwie najważniejszą pozycję, zwierzęta potrafią to docenić i uszanować. Nie oznacza to jednak, że w relacjach tych nie dochodzi do starć. Choć Katarzyna stara się trzymać zwierzęta krótko, często musi przywracać je do porządku. Kiedy zwierzęta nie dają jej się mocno we znaki, umie być dla nich łaskawa i dobra.

Panna Agata – przybywa do domu Katarzyny z Warszawy. To szczupła i wysoka starsza kobieta, mająca haczykowaty nos i duże okulary. Puc i Bursztyn nie darzą ją zbytnią sympatią. Panna Agata troszczy się głównie o swoje pupilki – Tiuzdeja i Mikada i pragnie uchronić je przed doznaniem jakiejkolwiek krzywdy. One zaś tym bardziej skore są do psot.

Kacperek – kaczor, który lubi zrzędzić i pouczać innych swymi wymyślnymi, kaczymi przysłowiami.

Melancia – kaczka, żona Kacperka. Nie ma swojego zdania; wiecznie boi się męża i bez zastanowienia powtarza jego mądrości.