Rzecz to piękna, Tyrteusz – interpretacja i analiza

Tyrteusz stworzył poezję, która z czasem nazwana została tyrtejską. Utrzymana była w duchu patriotyzmu i zagrzewała do walki o dobro ojczyzny. Ideę tego nurtu doskonale odzwierciedlają słowa utworu Tyrteusza:

Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu
Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny

Powyższe słowa mogą stanowić także definicję patriotyzmu, który wymaga poświęcenia dla kraju. Dlatego też w czasach zniewolenia Polski, twórcy chętnie sięgali po poezję zapoczątkowaną w starożytności przez Tyrteusza. Jej wpływ najsilniej odzwierciedla się w literackiej epoce romantyzmu, kiedy patriotyzm rozumiany był jako oddanie dla ojczyzny, bezwzględne poświęcenie, walka dla dobra kraju i jego umiłowanie.

Tak właśnie patriotyzm rozumie Tyrteusz. Jest to idea cenna dla przyszłych pokoleń, mimo że współcześnie – w wolnej Polsce – może być nieco zdezaktualizowana i modyfikowana.

Podmiot liryczny w utworze Tyrteusza wspomina także o dumie, jaką odczuwać mogli polegli przed śmiercią. Zginęli oni bowiem na polu bitwy, nie poddając się i walcząc w słusznej sprawie. Dzięki swej odwadze stali się zwycięzcami, nawet jeśli ponieśli śmierć. Zatem lepiej zginąć na polu bitwy, niż zostawić swój kraj w potrzebie.

Podmiot liryczny wspomina także o hańbie, jaka wynika z niepodjęciem walki. Osobę taką spotyka najgorsza przyszłość. Wtedy grozi mu los żebraka, który nie ma swojego miejsca na ziemi i jest ignorowany przez ludzi:

Kiedy atoli swe miasto i ziemię żyzną porzuca,
Wnet żebrakiem się staje - los to najgorszy ze wszystkich -
Jako że z miłą swą matką i z ojcem staruszkiem się błąka,
Dzieci maleńkie przy sobie mając i prawą małżonkę.

Osobie, która nie dba o dobro swego kraju grozi wrogość ze strony społeczności. Dodatkowo ściąga na siebie zło i nieszczęścia. Pozostaje zhańbiony i ignorowany:

Wówczas wrogość go wita wśród ludzi, do których przybędzie
Przed niedostatkiem uchodząc, biedą nieszczęsną trapiony,
Hańbą rodzinę okrywa, zeszpeca wygląd swój świetny,
Wszelka niesława a także zło tuż za nim podąża.
Skoro więc błędny wygnaniec żadnego nie budzi współczucia,
Żadną czcią się nie cieszy, przyszłość też rodu niweczy

Zatem wiersz Tyrteusza możemy podzielić na dwie części. Pierwsza jest częścią opisową, prezentującą dwie postawy ludzkie – patriotę, który jest gotów oddać życie za ojczyznę, więc otoczony jest chwałą i sławą oraz tchórza, który boi się walczyć za ojczyznę, przez co sprowadza na siebie hańbę i nieszczęścia.

Druga część jest refleksyjna. Stanowi rodzaj nawoływania do walki w obronie kraju ojczystego. Zachęca do gotowości do poświęcenia i oddania życia. Podmiot liryczny utożsamia się z taką postawą, gdyż w swym nawołaniu używa 2. osoby l. mnogiej:

Walczmy mężnie w obronie tej naszej ziemi i dzieci,
Choćbyśmy zginąć musieli, życia swojego nie szczędźmy.

Następnie kieruje apostrofę do młodych mężczyzn, którzy są w pełni siły i to oni stanowić będą siłę w walce. Podmiot liryczny rozważa w tej części również, co należy robić, by być szczęśliwym: walczyć w obronie ojczyzny, nie bać się śmierci, nie zostawiać człowieka w potrzebie, nie uciekać, być odważnym i wytrwałym oraz nie baczyć na cierpienie:

Nuże, młodzieńcy, walczcie, a jeden przy drugim niech wytrwa,
Myśli o szpetnej ucieczce nie dopuszczajcie, ni strachu,
Ale sercom w swych piersiach przydajcie wielkości i męstwa,
Lęk przed życia utratą, z wrogiem się starłszy, odrzućcie,
Tych zaś, którym już wiek poruszania się lekkość odebrał,
Nie zostawiajcie uchodząc z bitwy, starców czcigodnych.
Szpetna wszakże to rzecz, gdy w pierwszym szeregu walczących,
Tam, gdzie miejsce jest młodych, legnie starszy już człowiek,
Białe włosy na głowie mający i brodę srebrzystą,
Który ducha mężnego tchnienie wydaje ostatnie
W pył, a w miłych swych dłoniach skrwawiony srom ukrywa
- rzecz to szpetna dla oczu, tego nie godzi się widzieć -
Ciało zaś z szat ma odarte; młodemu zaś wszystko przystoi,
Póki uroczej młodości kwiat go świetny ozdabia;
Żyjąc, podziw on wzbudza wśród mężczyzn, dla niewiast uroczym
Zda się, a pięknym, gdy zginie walcząc w pierwszym szeregu.
Zatem niech każdy wytrwa w rozkroku stając, a obie
Nogi niech oprze o ziemię mocno, i zęby zaciśnie.

Wiersz Tyrteusza jest utworem pisanym heksamenterm, o patetycznym tonie. Pojawiają się w nim apostrofy, np.: „młodzieńcy”, metafory i epitety.