Geneza
Powieść to jedno z najbardziej znanych dzieł autorki. Została ona opublikowana w 1909 roku i była jedną z wielu napisanych przez Burnett, które posiadały bohaterów dziecięcych.
Czas i miejsce akcji
Miejscem akcji początkowo są Indie, w których zamieszkuje Mary. Jednakże akcja głównie toczy się w Anglii, (gdzie boahaterka się przenosi), na terenie rezydencji należącej do ojca Colina, a wujka Mary – pana Carvena. Czas akcji to koniec XIX wieku.
Motywy
W utworze pojawia się przede wszystkim motyw tajemnicy. Jest on niezwykle istotny, wokół niego budowana jest akcja. Motyw ten ukazany jest w sposób wieloznaczny, zmienny w zależności od bohatera, postrzeganie tajemniczego ogrodu ulega przemianom. Motyw przemiany jest także jednym z dominujących. Ukazany on zastaje zarówno w stosunku do Mary, jak i do Colina.
Motyw przyrody i natury jest również jednym z ważniejszych, które zostały ukazane w utworze. Przyroda jest towarzyszką ludzkiego życia i podobnie jak ludzie, ulega zmianom, rozkwita. Istotnym jest także motyw miłości oraz przyjaźni. Ta pierwsza ukazana zostaje zarówno jako uczucie przynoszące cierpienie w przypadku pana Carvena, jak i coś cennego, co łączyć może ojca z synem. Przyjaźń ukazana zostaje jako istotne dopełnienie ludzkiego życia. Ważnym motywem jest także ten związany z ludzkim ciałem, jego słabością i chorobą, a także możliwościami człowieka, który niejednokrotnie może wmówić sobie chorobę.
Problematyka
Utwór porusza problematykę sieroctwa, a także samotności dziecka. Zastępowanie miłości i uwagi prezentami oraz bogactwem zdaje się nie zdawać roli w przypadku dzieci przebywających w rezydencji. Ukazana została także ich bezradność, w momencie, w którym przestaje się im pomagać w najprostszych czynnościach, które zdają się być oczywistymi. Utwór porusza również problematykę nieumiejętnego pogodzenia się z przeszłością i pragnienia zapomnienia, które nigdy nie jest w pełni możliwym. Istotnym problemem jest także lęk przed chorobą, który ma ogromny wpływ na życie małego Colina, przerażonego możliwymi konsekwencjami.
Bohaterowie
Mary Lennox – panienka Mary to osoba, która nie zaznała przyjaźni, jednak większość swojego życia spędziła w ogromnym dobrobycie. Otoczona zbytkami pewnego dnia traci to wszystko i jako dziewczynka niezadowolona i skrajnie niesamodzielna, przeprowadza się do swojego wuja. Tam rozpoczyna nowe życie.
Postać dziewczynki rozwija się i zmienia wraz z rozwojem akcji. Mary zdobywa pierwszych przyjaciół, zaczyna też interesować się ogrodem, a nawet odczuwa potrzebę dbałości o to miejsce. Mary postanawia poświęcić się dla niego i każdego dnia pracuje na rzecz jego rozwoju. Dziewczynka staje się także otwarta na innych i empatyczna. Postanawia pomóc swojemu kuzynowi i starą się by chłopiec odzyskał siły. Wraz z biegiem wydarzeń Mary zmienia się nie tylko psychicznie, ale i fizycznie. Zyskując siły, staje się mądrą, dobrą dziewczynką.
Colin – kuzyn Mary, którego życie przepełnione jest obawami o własne zdrowie. Spędza on większość czasu przykuty do swojego łóżka. Pod wpływem kuzynki zmienia się, aż wreszcie samodzielnie staje na nogi.
Pan Craven – właściciel majątku oraz ojciec Colina. Załamany po śmierci żony niezwykle cieszy się odzyskaniem zdrowia przez syna.
Ben – ogrodnik, późniejszy przyjaciel Mary.
Marta – służąca, która zaprzyjaźnia się z Mary. Opowiada jej także o swoim bracie Dicku.
Dick – brat Marty, chłopiec mądry i mający dar zjednywania sobie istot żywych. Pracuje razem z Mary w ogrodzie.
Pani Sowerby – mama Dicka oraz Marty, autorka listu do ojca Colina.