Impresjonizm i symbolizm w „Jądrze ciemności”

„Jądro ciemności” Josepha Conrada jest powieścią modernistyczną. Można tu odnaleźć ślady poetyk charakterystycznych dla literatury przełomu XIX i XX wieku, przede wszystkim zaś impresjonizmu i symbolizmu. Impresjonizm został wprowadzony do literatury z inspiracji malarskich. Obrazy Calude’a Moneta czy Edgara Degasa zafascynowały pisarzy, a ich technika uzyskała swoiste przetworzenie na język literacki.

Impresjonizm znalazł wyraz w zamiłowaniu do pejzaży zsubiektywizowanych, widzianych przez pryzmat osobistej wrażliwości bohaterów. W „Jądrze ciemności” wiele opisów Afryki nosi cechy impresjonistycznego obrazu. Mamy do czynienia z zacieraniem konturów rzeczy, grą światła i cienia czy opisami zamglonego pejzażu. Dominują barwy pastelowe, a opis rozpada się niejako na sumę małych, pojedynczych szczegółów. Widać to chociażby w scenie, kiedy Marlow przybywa na stację Kurtza i z daleka obserwuje ogrodzenie jego domu – najpierw wydaje mu się, że są to palisady z czarnymi kulami u szczytu, dopiero potem dostrzega przez lunetę, że są to głowy Afrykańczyków.

Conrad wyraźnie stosuje również poetykę symbolistyczną. W powieści pojawia się wiele różnych rekwizytów i sformułowań o znaczeniu symbolicznym. Sam tytuł dzieła – „Jądro ciemności” – nie wyczerpuje się w sensach dosłownych, ale odsyła do czarnego lądu, ciemnoty umysłowej Afrykańczyków, a także zła tkwiącego w imperialnym podejściu do świata oraz w każdej ludzkiej duszy.

Innym symbolem jest określenie „grób pobielany”, którym mianuje się Brukselę. Conrad podkreśla w ten sposób złudne oblicze europejskiej cywilizacji, która pod pozorem kultury ukrywa zbrodnię i zło. Podróż Marlowa w górę Konga jest z kolei metaforą ludzkiej egzystencji. Symboliczne znaczenie ma np. mgła jako oznaka niemożności poznania obcego lądu. Niezwykle wieloznaczne są również słowa wypowiedziane przez Kurtza w chwili śmierci – „Zgroza! Zgroza!”.