Obraz Moskwy i jej mieszkańców w „Mistrzu i Małgorzacie”

„Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa to wielowymiarowa powieść, w której bardzo ważną rolę odgrywa sceneria wydarzeń, czyli Moskwa. Pisarz stworzył portret stolicy Związku Radzieckiego z lat 30. XX wieku. Jest to duża, nowoczesna metropolia, w której toczy się codzienne życie mieszkańców. Pod pozorem zwyczajności kryje się jednak absurd totalitarnego zniewolenia, okazuje się bowiem, że mieszkańcy poddawani są nieustannej inwigilacji i muszą stosować się do zasad dziwacznego porządku. W mieście nikt nie może czuć się bezpiecznie, ponieważ każde działanie czy nawet zwykła rozmowa są bacznie obserwowane i mogą stać się podstawą aresztowania.

Kiedy w dialog Berliozy i poety Iwana w parku wtrąca się dziwny cudzoziemiec, redaktor natychmiast chce zawiadomić milicję o jego pojawieniu się w mieście. Z kolei prezes spółdzielni mieszkaniowej, który za łapówkę decyduje się wynająć mieszkanie Korowiowowi, na skutek donosu zostaje aresztowany i osadzony w szpitalu dla umysłowo chorych. Mieszkańcy miasta są całkowicie zagubieni w tej niezrozumiałej i absurdalnej rzeczywistości.

Co więcej, okazuje się, że w mieście panuje rażąca niesprawiedliwość społeczna. Istnieje bowiem grupa uprzywilejowanych obywateli, którzy np. pomimo zakazu posiadania obcej waluty, mogą dokonywać zakupów w zagranicznych sklepach. Są to literaci z organizacji Massolit współpracujący z władzą. Jadają oni w najlepszej restauracji, odpoczywają w Domu Gribojedowa i pozostają wolni od trosk materialnych. Zwykli mieszkańcy muszą żyć w trudnych warunkach – w mieście brakuje podstawowych towarów. Ci zaś, którzy jawnie starają się przeciwstawić władzy, jak Mistrz piszący książkę o Chrystusie i Piłacie, zostają skazani na społeczną śmierć – osadzani w więzieniach i klinikach dla umysłowo chorych.