Unikalne i sprawdzone teksty

Stanisław Wyspiański - biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

Stanisław Wyspiański urodził się w 1869 roku w Krakowie. Był synem rzeźbiarza i fotografika, Franciszka Wyspiańskiego, i Marii z Rogowskich. Pracownia ojca mieściła się u stóp Wawelu, w domu Jana Długosza. Od dzieciństwa Wyspiański chłonął atmosferę rodzinnego miasta, był zainteresowany jego historią i sztuką, co potem znalazło odzwierciedlenie w dziełach literackich i malarskich.

Wyspiański ukończył gimnazjum świętej Anny, a w 1887 roku rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych i na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pierwsze kroki artystyczne stawiał pod okiem Jana Matejki, który zatrudnił przyszłego autora „Wesela” oraz Józefa Mehoffera do pracy nad polichromią kościoła Mariackiego. Jeszcze w okresie studenckim Wyspiański zaczął podróżować po Europie: zwiedził Paryż, Wiedeń, Włochy, Szwajcarię, Niemcy i Pragę. W 1891 roku wyjechał zaś na stypendium do Paryża, gdzie spędził cztery lata. Do kraju wrócił jako dojrzały artysta z własną, niezależną od Matejki, wizją malarstwa oraz z dużym zainteresowaniem literaturą.

Pod koniec lat 90. XIX wieku Wyspiański wykonał prace z zakresu malarstwa ściennego i witraże w kościele Franciszkanów w Krakowie. Na większą skalę zajął się również twórczością literacką. W 1900 roku twórca poślubił Teodorę Teofilię Pytko, z pochodzenia chłopkę. Mieli wspólnie trójkę dzieci.

Wystawienie „Wesela” 19 marca 1901 roku było ogromnym sukcesem i wyniosło Wyspiańskiego na szczyty artystycznej elity. Wyspiański został laureatem nagród Towarzystwa Sztuki Stosowanej, krakowskiej Akademii Umiejętności, radnym Krakowa oraz otrzymał stanowisko docenta w Akademii Sztuk Pięknych.

Artysta zmarł w 1907 roku, w wieku zaledwie 38 lat. Przyczyną jego śmierci była nieuleczalna wówczas choroba weneryczna (kiła). Został pochowany w podziemiach kościoła Paulinów na Skałce.

Charakterystyka twórczości

Stanisław Wyspiański to jeden z najwybitniejszych twórców młodopolskich, wszechstronnie utalentowany malarz, dramatopisarz, teoretyk teatru, grafik, projektant wnętrz. W jego dziełach widać bardzo silne inspiracje romantyczne. Debiutował jako artysta malarz, początkowo pod silnym wpływem Jana Matejki, potem samodzielny i oryginalny. Najwięcej miejsca poświęcił malarstwu pastelowemu, bardzo często motywem jego prac były dzieci. Ponadto malował pejzaże Krakowa: Planty, widok na kopiec Kościuszki, Wisłę czy Rudawę. Tworzył również witraże, polichromię, a nawet projektował meble.

Jeśli chodzi o literaturę, Wyspiański stworzył wiele wybitnych dramatów. Pierwszymi dziełami artysty były „Legenda”, „Warszawianka” (1898), „Meleager”, „Protesilas i Laodamia”, „Klątwa”, „Lelewel” (1899). Najwybitniejszym dramatem okazało się natomiast „Wesele” (1901), oparte na historii autentycznego wesela Lucjana Rydla z chłopką, Jadwigą Mikołajczykówną. Wydarzenie to miało miejsce w podkrakowskich Bronowicach, w domu poety i malarza Włodzimierza Tetmajera. „Wesele” ulokowało Wyspiańskiego na pozycji czwartego wieszcza narodowego, który w wizjonerski sposób rozważał najistotniejsze sprawy dotyczące historii Polski i całego narodu.

W twórczości Wyspiańskiego można wyróżnić dramaty o tematyce antycznej, wielkie dramaty historyczne oraz dzieła wizjonerskie. Wśród tych drugich trzeba wymienić takie sztuki, jak „Wyzwolenie”, „Bolesław Śmiały” czy „Kazimierz Wielki”. Ważne miejsce w osi problemowej twórczości Wyspiańskiego zajmowała historia polskich powstań – „Warszawianka”, „Noc listopadowa”. „Akropolis” to z kolei synteza myśli historiozoficznej pisarza; akcja tego dramatu rozgrywa się w ciągu jednej nocy w Katedrze Wawelskiej. Wśród istotnych dzieł Wyspiańskiego warto również pamiętać o szkicu „Studium o Hamlecie”, w którym zawarł własną koncepcję teatru.

Rozwiń więcej
Stanisław Wyspiański - portret artysty z żoną (1904)

Losowe tematy

Melchior Wańkowicz – biografia...

Biografia Melchior Wańkowicz - pisarz dziennikarz i publicysta - przyszedł na świat 10 stycznia 1892 r. w Kałużycach (dzisiejsza Białoruś). Wywodził się z ziemiańskiej...

Barbara Rosiek – biografia i charakterystyka...

Biografia Barbara Rosiek należy do tych autorów których dzieła budzą ogromne zainteresowanie i wielkie emocje. Na kartach swych powieści podejmuje ona niełatwe...

Władysław Broniewski – biografia...

Biografia Władysław Broniewski urodził się w 1897 roku w Płocku. Ojciec poety Antoni Broniewski był kasjerem bankowym; niestety wcześnie osierocił rodzinę. Matka Broniewskiego...

Antoine de Saint-Exupery – biografia...

Biografia Antoine de Saint-Exupery urodził się w 1900 roku w Lyonie. Pochodził z rodziny arystokratycznej z tytułem hrabiowskim. Odebrał wychowanie katolickie kształcił...

Zenon Przesmycki – biografia i...

Biografia Zenon Przesmycki (pseud. „Miriam” i „Jan Żagiel”) urodził się w 1861 roku w Radzyniu Podlaskim. Pochodził z rodziny o korzeniach szlacheckich...

Sławomir Mrożek – biografia...

Biografia Sławomir Mrożek - jeden z najchętniej czytanych polskich autorów - przyszedł na świat 29 czerwca 1930 r. w Borzęcinie wsi leżącej w powiecie brzeskim....

Stanisław Staszic - biografia i...

Stanisław Staszic należy do najciekawszych polskich myślicieli i działaczy XVIII i XIX wieku. Według Andrzeja Walickiego Staszic był twórcą polskiej geopolityki...

Aleksander Kamiński – biografia...

Biografia Aleksander Kamiński urodził się w Warszawie w 1903 roku. Jego ojciec Jan Kamiński był farmaceutą. Dzieciństwo przyszły działacz niepodległościowy spędził...

Aldous Huxley – biografia i charakterystyka...

Biografia Aldous Huxley urodził się w 1894 roku w Godalming. Wywodził się z rodziny o tradycjach naukowych i literackich: jego dziadek był pisarzem a ojciec biologiem. Huxley...