Biografia
Stanisław Wyspiański urodził się w 1869 roku w Krakowie. Był synem rzeźbiarza i fotografika, Franciszka Wyspiańskiego, i Marii z Rogowskich. Pracownia ojca mieściła się u stóp Wawelu, w domu Jana Długosza. Od dzieciństwa Wyspiański chłonął atmosferę rodzinnego miasta, był zainteresowany jego historią i sztuką, co potem znalazło odzwierciedlenie w dziełach literackich i malarskich.
Wyspiański ukończył gimnazjum świętej Anny, a w 1887 roku rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych i na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pierwsze kroki artystyczne stawiał pod okiem Jana Matejki, który zatrudnił przyszłego autora „Wesela” oraz Józefa Mehoffera do pracy nad polichromią kościoła Mariackiego. Jeszcze w okresie studenckim Wyspiański zaczął podróżować po Europie: zwiedził Paryż, Wiedeń, Włochy, Szwajcarię, Niemcy i Pragę. W 1891 roku wyjechał zaś na stypendium do Paryża, gdzie spędził cztery lata. Do kraju wrócił jako dojrzały artysta z własną, niezależną od Matejki, wizją malarstwa oraz z dużym zainteresowaniem literaturą.
Pod koniec lat 90. XIX wieku Wyspiański wykonał prace z zakresu malarstwa ściennego i witraże w kościele Franciszkanów w Krakowie. Na większą skalę zajął się również twórczością literacką. W 1900 roku twórca poślubił Teodorę Teofilię Pytko, z pochodzenia chłopkę. Mieli wspólnie trójkę dzieci.
Wystawienie „Wesela” 19 marca 1901 roku było ogromnym sukcesem i wyniosło Wyspiańskiego na szczyty artystycznej elity. Wyspiański został laureatem nagród Towarzystwa Sztuki Stosowanej, krakowskiej Akademii Umiejętności, radnym Krakowa oraz otrzymał stanowisko docenta w Akademii Sztuk Pięknych.
Artysta zmarł w 1907 roku, w wieku zaledwie 38 lat. Przyczyną jego śmierci była nieuleczalna wówczas choroba weneryczna (kiła). Został pochowany w podziemiach kościoła Paulinów na Skałce.
Charakterystyka twórczości
Stanisław Wyspiański to jeden z najwybitniejszych twórców młodopolskich, wszechstronnie utalentowany malarz, dramatopisarz, teoretyk teatru, grafik, projektant wnętrz. W jego dziełach widać bardzo silne inspiracje romantyczne. Debiutował jako artysta malarz, początkowo pod silnym wpływem Jana Matejki, potem samodzielny i oryginalny. Najwięcej miejsca poświęcił malarstwu pastelowemu, bardzo często motywem jego prac były dzieci. Ponadto malował pejzaże Krakowa: Planty, widok na kopiec Kościuszki, Wisłę czy Rudawę. Tworzył również witraże, polichromię, a nawet projektował meble.
Jeśli chodzi o literaturę, Wyspiański stworzył wiele wybitnych dramatów. Pierwszymi dziełami artysty były „Legenda”, „Warszawianka” (1898), „Meleager”, „Protesilas i Laodamia”, „Klątwa”, „Lelewel” (1899). Najwybitniejszym dramatem okazało się natomiast „Wesele” (1901), oparte na historii autentycznego wesela Lucjana Rydla z chłopką, Jadwigą Mikołajczykówną. Wydarzenie to miało miejsce w podkrakowskich Bronowicach, w domu poety i malarza Włodzimierza Tetmajera. „Wesele” ulokowało Wyspiańskiego na pozycji czwartego wieszcza narodowego, który w wizjonerski sposób rozważał najistotniejsze sprawy dotyczące historii Polski i całego narodu.
W twórczości Wyspiańskiego można wyróżnić dramaty o tematyce antycznej, wielkie dramaty historyczne oraz dzieła wizjonerskie. Wśród tych drugich trzeba wymienić takie sztuki, jak „Wyzwolenie”, „Bolesław Śmiały” czy „Kazimierz Wielki”. Ważne miejsce w osi problemowej twórczości Wyspiańskiego zajmowała historia polskich powstań – „Warszawianka”, „Noc listopadowa”. „Akropolis” to z kolei synteza myśli historiozoficznej pisarza; akcja tego dramatu rozgrywa się w ciągu jednej nocy w Katedrze Wawelskiej. Wśród istotnych dzieł Wyspiańskiego warto również pamiętać o szkicu „Studium o Hamlecie”, w którym zawarł własną koncepcję teatru.
Biografia Stanisław Lem urodził się 12 września 1921 r. we Lwowie. Był synem Samuela Lehma lwowskiego lekarza który w młodości podejmował całkiem udane próby...
Danuta Wawiłow – polska poetka tłumaczka literatury rosyjskiej i radzieckiej prozaik autorka utworów dla dzieci oraz słuchowisk radiowych. Przyszła na świat...
Henryk Sienkiewicz Urodził się 5 maja 1846 w miejscowości Wola Okrzejowska. Tam też zamieszkuje przez część dzieciństwa by następnie przenieść się do Warszawy gdzie...
Adam Naruszewicz urodził się w 1733 roku w Pińsku. Wcześnie osierocony związał się z Jezuitami i przyjął święcenia. Wiek XVIII nie był sprzyjający dla następców...
Biografia Alan Aleksander Milne – angielski pisarz autor takich książek dla dzieci jak: „Kubuś Puchatek” (1926) oraz „Chatka Puchatka” (1928)....
Biografia Anna Onimichowska to polska poetka i dramatopisarka autorka wierszy i książek dla dzieci i młodzieży. Urodziła się 28 stycznia 1952 r. w Warszawie. Jest młodszą...
Umberto Eco był bodaj najbardziej znanym i poważanym intelektualistą współczesnych Włoch. Światową reputację zapewniły mu już prace naukowe a twórczość...
Krzysztof Kamil Baczyński to bodaj najbardziej znany autor z pokolenia „Kolumbów”. Przyszedł na świat w Warszawie w 1921 roku w rodzinie inteligenckiej....
Biografia Tadeusz Konwicki - syn Michała Konwickiego i Jadwigi z domu Kieżun - przyszedł na świat 22 czerwca 1926 r. w Nowej Wilejce (dzielnica Wilna). W młodości uczył...