Biografia
Stanisław Wyspiański urodził się w 1869 roku w Krakowie. Był synem rzeźbiarza i fotografika, Franciszka Wyspiańskiego, i Marii z Rogowskich. Pracownia ojca mieściła się u stóp Wawelu, w domu Jana Długosza. Od dzieciństwa Wyspiański chłonął atmosferę rodzinnego miasta, był zainteresowany jego historią i sztuką, co potem znalazło odzwierciedlenie w dziełach literackich i malarskich.
Wyspiański ukończył gimnazjum świętej Anny, a w 1887 roku rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych i na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pierwsze kroki artystyczne stawiał pod okiem Jana Matejki, który zatrudnił przyszłego autora „Wesela” oraz Józefa Mehoffera do pracy nad polichromią kościoła Mariackiego. Jeszcze w okresie studenckim Wyspiański zaczął podróżować po Europie: zwiedził Paryż, Wiedeń, Włochy, Szwajcarię, Niemcy i Pragę. W 1891 roku wyjechał zaś na stypendium do Paryża, gdzie spędził cztery lata. Do kraju wrócił jako dojrzały artysta z własną, niezależną od Matejki, wizją malarstwa oraz z dużym zainteresowaniem literaturą.
Pod koniec lat 90. XIX wieku Wyspiański wykonał prace z zakresu malarstwa ściennego i witraże w kościele Franciszkanów w Krakowie. Na większą skalę zajął się również twórczością literacką. W 1900 roku twórca poślubił Teodorę Teofilię Pytko, z pochodzenia chłopkę. Mieli wspólnie trójkę dzieci.
Wystawienie „Wesela” 19 marca 1901 roku było ogromnym sukcesem i wyniosło Wyspiańskiego na szczyty artystycznej elity. Wyspiański został laureatem nagród Towarzystwa Sztuki Stosowanej, krakowskiej Akademii Umiejętności, radnym Krakowa oraz otrzymał stanowisko docenta w Akademii Sztuk Pięknych.
Artysta zmarł w 1907 roku, w wieku zaledwie 38 lat. Przyczyną jego śmierci była nieuleczalna wówczas choroba weneryczna (kiła). Został pochowany w podziemiach kościoła Paulinów na Skałce.
Charakterystyka twórczości
Stanisław Wyspiański to jeden z najwybitniejszych twórców młodopolskich, wszechstronnie utalentowany malarz, dramatopisarz, teoretyk teatru, grafik, projektant wnętrz. W jego dziełach widać bardzo silne inspiracje romantyczne. Debiutował jako artysta malarz, początkowo pod silnym wpływem Jana Matejki, potem samodzielny i oryginalny. Najwięcej miejsca poświęcił malarstwu pastelowemu, bardzo często motywem jego prac były dzieci. Ponadto malował pejzaże Krakowa: Planty, widok na kopiec Kościuszki, Wisłę czy Rudawę. Tworzył również witraże, polichromię, a nawet projektował meble.
Jeśli chodzi o literaturę, Wyspiański stworzył wiele wybitnych dramatów. Pierwszymi dziełami artysty były „Legenda”, „Warszawianka” (1898), „Meleager”, „Protesilas i Laodamia”, „Klątwa”, „Lelewel” (1899). Najwybitniejszym dramatem okazało się natomiast „Wesele” (1901), oparte na historii autentycznego wesela Lucjana Rydla z chłopką, Jadwigą Mikołajczykówną. Wydarzenie to miało miejsce w podkrakowskich Bronowicach, w domu poety i malarza Włodzimierza Tetmajera. „Wesele” ulokowało Wyspiańskiego na pozycji czwartego wieszcza narodowego, który w wizjonerski sposób rozważał najistotniejsze sprawy dotyczące historii Polski i całego narodu.
W twórczości Wyspiańskiego można wyróżnić dramaty o tematyce antycznej, wielkie dramaty historyczne oraz dzieła wizjonerskie. Wśród tych drugich trzeba wymienić takie sztuki, jak „Wyzwolenie”, „Bolesław Śmiały” czy „Kazimierz Wielki”. Ważne miejsce w osi problemowej twórczości Wyspiańskiego zajmowała historia polskich powstań – „Warszawianka”, „Noc listopadowa”. „Akropolis” to z kolei synteza myśli historiozoficznej pisarza; akcja tego dramatu rozgrywa się w ciągu jednej nocy w Katedrze Wawelskiej. Wśród istotnych dzieł Wyspiańskiego warto również pamiętać o szkicu „Studium o Hamlecie”, w którym zawarł własną koncepcję teatru.
Biografia Barbara Kosmowska – polska pisarka i poetka. Urodziła się 24 stycznia 1958 r. w Bytowie. Mimo młodego wieku szybko zaskarbiła sobie sympatię odbiorców...
Jan Potocki należy do najciekawszych a zarazem najbardziej znanych w świecie twórców epoki Oświecenia pochodzących z Polski. Istnieją zarazem wątpliwości...
Stanisław Barańczak należał do najbardziej wszechstronnych ludzi kultury w XX-wiecznej Polsce. Trudno wskazać która dziedzina jego aktywności przyniosła mu większą...
Biografia John Donne przyszedł na świat między 24 stycznia a 19 czerwca 1572 r. w Londynie. Jego ojciec – także John – miał walijskie korzenie a w stolicy pełnił...
Biografia Ursula Kroeber Le Guin przyszła na świat 21 października 1929 r. w Berkeley w Kalifornii. Córka znanego profesora antropologii (Alfreda Louisa Kroebera) i...
Twórczość księdza Jana Twardowskiego jest czymś wyjątkowym w polskiej kulturze. To zapewne jedyny współczesny poeta z którego twórczością...
Biografia Stanisław Przybyszewski urodził się w 1868 roku w Łojewie pod Inowrocławiem. Był synem wiejskiego nauczyciela Józefa Przybyszewskiego i Doroty z Grąbczewskich....
Vladimir Nabokov to jeden z największych oryginałów i skandalistów literackich XX wieku. Trudno usytuować go wśród innych pisarzy trudno nawet osadzić...
Mark Twain uznawany jest powszechnie za jednego z ojców literatury amerykańskiej. Pamiętać należy że Stany Zjednoczone Ameryki powstały dopiero w XVIII wieku i musiało...