Biografia
Stanisław Wyspiański urodził się w 1869 roku w Krakowie. Był synem rzeźbiarza i fotografika, Franciszka Wyspiańskiego, i Marii z Rogowskich. Pracownia ojca mieściła się u stóp Wawelu, w domu Jana Długosza. Od dzieciństwa Wyspiański chłonął atmosferę rodzinnego miasta, był zainteresowany jego historią i sztuką, co potem znalazło odzwierciedlenie w dziełach literackich i malarskich.
Wyspiański ukończył gimnazjum świętej Anny, a w 1887 roku rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych i na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pierwsze kroki artystyczne stawiał pod okiem Jana Matejki, który zatrudnił przyszłego autora „Wesela” oraz Józefa Mehoffera do pracy nad polichromią kościoła Mariackiego. Jeszcze w okresie studenckim Wyspiański zaczął podróżować po Europie: zwiedził Paryż, Wiedeń, Włochy, Szwajcarię, Niemcy i Pragę. W 1891 roku wyjechał zaś na stypendium do Paryża, gdzie spędził cztery lata. Do kraju wrócił jako dojrzały artysta z własną, niezależną od Matejki, wizją malarstwa oraz z dużym zainteresowaniem literaturą.
Pod koniec lat 90. XIX wieku Wyspiański wykonał prace z zakresu malarstwa ściennego i witraże w kościele Franciszkanów w Krakowie. Na większą skalę zajął się również twórczością literacką. W 1900 roku twórca poślubił Teodorę Teofilię Pytko, z pochodzenia chłopkę. Mieli wspólnie trójkę dzieci.
Wystawienie „Wesela” 19 marca 1901 roku było ogromnym sukcesem i wyniosło Wyspiańskiego na szczyty artystycznej elity. Wyspiański został laureatem nagród Towarzystwa Sztuki Stosowanej, krakowskiej Akademii Umiejętności, radnym Krakowa oraz otrzymał stanowisko docenta w Akademii Sztuk Pięknych.
Artysta zmarł w 1907 roku, w wieku zaledwie 38 lat. Przyczyną jego śmierci była nieuleczalna wówczas choroba weneryczna (kiła). Został pochowany w podziemiach kościoła Paulinów na Skałce.
Charakterystyka twórczości
Stanisław Wyspiański to jeden z najwybitniejszych twórców młodopolskich, wszechstronnie utalentowany malarz, dramatopisarz, teoretyk teatru, grafik, projektant wnętrz. W jego dziełach widać bardzo silne inspiracje romantyczne. Debiutował jako artysta malarz, początkowo pod silnym wpływem Jana Matejki, potem samodzielny i oryginalny. Najwięcej miejsca poświęcił malarstwu pastelowemu, bardzo często motywem jego prac były dzieci. Ponadto malował pejzaże Krakowa: Planty, widok na kopiec Kościuszki, Wisłę czy Rudawę. Tworzył również witraże, polichromię, a nawet projektował meble.
Jeśli chodzi o literaturę, Wyspiański stworzył wiele wybitnych dramatów. Pierwszymi dziełami artysty były „Legenda”, „Warszawianka” (1898), „Meleager”, „Protesilas i Laodamia”, „Klątwa”, „Lelewel” (1899). Najwybitniejszym dramatem okazało się natomiast „Wesele” (1901), oparte na historii autentycznego wesela Lucjana Rydla z chłopką, Jadwigą Mikołajczykówną. Wydarzenie to miało miejsce w podkrakowskich Bronowicach, w domu poety i malarza Włodzimierza Tetmajera. „Wesele” ulokowało Wyspiańskiego na pozycji czwartego wieszcza narodowego, który w wizjonerski sposób rozważał najistotniejsze sprawy dotyczące historii Polski i całego narodu.
W twórczości Wyspiańskiego można wyróżnić dramaty o tematyce antycznej, wielkie dramaty historyczne oraz dzieła wizjonerskie. Wśród tych drugich trzeba wymienić takie sztuki, jak „Wyzwolenie”, „Bolesław Śmiały” czy „Kazimierz Wielki”. Ważne miejsce w osi problemowej twórczości Wyspiańskiego zajmowała historia polskich powstań – „Warszawianka”, „Noc listopadowa”. „Akropolis” to z kolei synteza myśli historiozoficznej pisarza; akcja tego dramatu rozgrywa się w ciągu jednej nocy w Katedrze Wawelskiej. Wśród istotnych dzieł Wyspiańskiego warto również pamiętać o szkicu „Studium o Hamlecie”, w którym zawarł własną koncepcję teatru.
Biografia Zofia Kossak–Szczucka – wybitna polska powieściopisarka współzałożycielka tajnych organizacji: Frontu Odrodzenia Polski oraz Rady Pomocy Żydom...
Łukasz Górnicki urodził się w 1527 roku w Oświęcimiu. Pochodził z rodziny mieszczańskiej a jego wuj Stanisław Gąsiorek był dyrygentem kapeli królewskiej...
Biografia Witold Gombrowicz urodził się 4 sierpnia 1904 r. w Małoszycach - niewielkiej wiosce położonej w województwie świętokrzyskim. Wywodził się z zamożnej...
Biografia Maciej Kuczyński to polski pisarz speleolog inżynier alpinista i architekt jak również doświadczony podróżnik – organizator wielu polskich...
Biografia Bolesław Prus to polski pisarz urodzony 20 sierpnia 1847 roku. Na świat przyszedł w Hrubieszowie jako syn Antoniego Głowackiego herbu Prus oraz Apolonii Trembińskiej....
Kai Hermann – to niemiecki pisarz i publicysta a także autor książek dla dzieci i młodzieży. Urodził się 29 stycznia 1938 r. w Hamburgu. Ukończył historię i nauki...
Biografia Patrick Süskind – niemiecki pisarz autor sztuk teatralnych twórca scenariuszy do filmów i seriali. Urodził się w 1949 r. w Niemczech. Bardzo...
BiografiaWspółczesna pisarka wielokrotnie nagradzana za swoją twórczość. Urodzona 22 listopada 1928 roku w Dęblinie autorka powieści felietonistka („Filipinka”...
Biografia Charles Perrault – francuski pisarz. Urodził się 12 stycznia 1628 r. w Paryżu w bogatej arystokratycznej rodzinie która zapewniła mu staranne wykształcenie...