Julian Tuwim – biografia i charakterystyka twórczości

Julian Tuwim urodził się w Łodzi w 1894 roku. Pochodził z zasymilowanej rodziny żydowskiej – jest to bardzo istotny fakt dla zrozumienia poety, ponieważ zmagał się on całe życie ze swego rodzaju rozdwojoną tożsamością narodową. W wierszu „Matka” pisał:

Jest na łódzkim cmentarzu,
Na cmentarzu żydowskim,
Grób polski mojej matki,
Mojej matki żydowskiej.

O pochodzeniu żydowskim nie dawali mu również zapomnieć nasi rodzimi antysemici, którzy twierdzili wręcz, że nie można zaliczać jego twórczości do polskiej literatury. Tuwim swoim krytykom odpowiadał w wierszach tyleż błyskotliwie, co dosadnie. Pisał między innymi: Gdy swoją krew i waszą sprawdzę/ Wierzcie mi, jedna będzie jucha.

W dwudziestoleciu międzywojennym Tuwim związany był z grupą poetycką „Skamander” oraz czołowym czasopismem liberalno-lewicowej inteligencji, jakim były „Wiadomości Literackie”. W swojej twórczości nierzadko dawał wyraz takim przekonaniom politycznym –wystarczy wskazać takie utwory, jak pacyfistyczne wezwanie „Do prostego człowieka”, czy krytykujące militaryzm „Do generałów”. Poglądy owe wywoływały wówczas duże kontrowersje – Józef Wittlin miał mówić, że Tuwim jest dowodem na istnienie Boga, bo żeby tak głupi człowiek był tak wielkim poetą...

Już jako młody człowiek Tuwim zainteresował się kwestiami lingwistycznymi – nauczył się esperanto i przekładał na ten wymyślony język utwory polskich poetów. Błyskotliwe słowotwórstwo stało się niejako znakiem rozpoznawczym jego twórczości, a do roli tłumacza powracał również w późniejszym okresie. Wymowny tego znakiem jest tomik przekładów „Lutnia Puszkina” , uchodzący za jedną z najwybitniejszych prób przyswojenia Polakom twórczości najwybitniejszego rosyjskiego poety. Oprócz Puszkina Tuwim tłumaczył m.in. znanego poetę rewolucyjnego, Włodzimierza Majakowskiego.

Inną cechą rozpoznawczą dzieł Tuwima jest poczucie humoru, bardzo absurdalne, chociaż nie obce również były poecie wulgarne dowcipy. Razem z Antonim Słonimskim wydał on w 1936 roku tom humoresek „W oparach absurdu”, wznawiany do tej pory i cieszący się nadal sporym powodzeniem.

Jednak chyba najbardziej znany jest obecnie Tuwim dzięki twórczości skierowanej do młodszego czytelnika. Chyba nie ma mówiącego po polsku dziecka, które nie zetknęłoby się z jego „Lokomotywą”, „Ptasim radiem”, „Murzynkiem Bambo” lub „Słoniem Trąbalskim”. Co interesujące, również w tej – wydawałoby się –mniej poważnej poezji, autor zawarł wiele oryginalnego słowotwórstwa i fascynacji giętkością języka.

W czasie II wojny światowej Tuwim udał się (po upadku Polski) do Francji, później zaś osiadł w Nowym Jorku. Dzięki temu uniknął Holocaustu – nie miała tego szczęścia jego matka, zamordowana przez Niemców w 1942. Po wojnie Tuwim wrócił do Polski i związał się z komunistycznym reżimem – stało się to powodem wielkiej krytyki ze strony innych polskich poetów, którzy zdecydowali się zostać na emigracji, by uniknąć kolaboracji z czerwonym totalitaryzmem.

Julian Tuwim zmarł w 1953 roku. Był postacią skomplikowaną, pełną sprzeczności i cierpienia. Zmagał się z alkoholizmem i nerwicami. O sobie mówił skromnie: ja to mam taki talent, że mógłbym pisać wiersze jak Mickiewicz, jak Słowacki... Tylko bieda jest jedna: ja nie mam nic do powiedzenia. Jednak chyba nie miał racji – do dziś bowiem jego utwory cieszą się popularnością i dają do myślenia, a wiele z nich zostało zaadaptowanych na potrzeby rockowych piosenek! Po teksty Tuwima sięgały takie zespoły i artyści jak Akurat, Buldog, Strachy na Lachy, Grzegorz Turnau czy Marek Grechuta.