Kamienie na szaniec – streszczenie, plan wydarzeń

Słoneczne dni

Alek (Aleksy Dawidowski) i Rudy (Jan Bytnar) poznają się w harcerskim oddziale „Buków”. Chłopcy darzą szacunkiem swojego harcmistrza, nauczyciela geografii, Leszka Domańskiego („Zeusa”). Uczęszczają do warszawskiego Gimnazjum im. Stefana Batorego. Alek jest bardzo silną, przywódczą osobowością, skupia wokół siebie „Klub Pięciu”. Z kolei „Zośka” (Tadeusz Zawadzki) to chłopiec o niemal dziewczęcej urodzie i delikatności. W wolnych chwilach pisze pamiętnik, który w przyszłości będzie stanowić materiał do powieści „Kamienie na szaniec”. W 1939 roku chłopcy zdają maturę, a potem wraz z drużyną harcerską wyjeżdżają na wakacje w Beskid Śląski.

W burzy i we mgle

We wrześniu 1939 roku Hitler atakuje Polskę. Wszyscy są zszokowani rozwojem wypadków. „Buki” opuszczają Warszawę i udają się na wschód. Po drodze są świadkami między innymi bombardowania pociągu z uchodźcami. Kiedy sowieci wkraczają do Polski od wschodu, „Buki” zostają zawróceni do Warszawy. Ojciec Alka zostaje aresztowany i rok później rozstrzelany w Palmirach. „Buki” zaczynają podziemną działalność wspólnie z PLAN-em. Wydają czasopismo „Polska Ludowa” i organizują akcje sabotażowe, np. zdzierają niemieckie plakaty, wrzucają gaz do niemieckich restauracji.

Bohaterowie, żeby zarobić na życie, imają się różnych zajęć. Rudy daje korepetycje, Zośka produkuje marmoladę, a Alek wozi przechodniów w rikszy, a następnie pracuje jako drwal. „Buki” działają także w „komórce więziennej”, dostarczając grypsy aresztowanym, a także ich rodzinom. W marcu 1941 roku młodzi mężczyźni angażują się w akcje „Małego Sabotażu” w organizacji Wawer.

W służbie Małego Sabotażu

Bohaterowie wybijają szyby zakładów fotograficznych, gdzie na wystawach umieszczane są zdjęcia żołnierzy niemieckich. Na murach umieszczają obraźliwe napisy piętnujące ludzi uczęszczających do kina na niemieckie filmy propagandowe, a także wrzucają gaz do sal kinowych. Na fabrykach kolaborujących z Niemcami malują żółwie, zrywają nazistowskie flagi. Zośka, Rudy i Alek stają na czele mniejszych pododdziałów. Z okazji świąt narodowych chłopcy rozwieszają w różnych miejscach polskie flagi. Niespodziewanie zostaje aresztowany Jacek Tabęcki, który po torturach na Pawiaku zostaje wysłany do Oświęcimia.

Alek odnosi sukces w akcji zerwania niemieckiej tablicy na pomniku Kopernika. W odwecie Niemcy usuwają pomnik Kilińskiego. Tymczasem Alek jest zagrożony aresztowaniem i wyjeżdża na wieś, gdzie spędza czas ze swoją narzeczoną Basią. Z kolei Rudy na Pomniku Lotnika umieszcza kotwicę – symbol Polski Walczącej.

Dywersja

W listopadzie 1942 roku Mały Sabotaż zostaje wcielony do Grup Szturmowych, które organizują akcje zbrojne. Z sukcesem udaje się wysadzić pociąg przewożący niemiecką broń w noc sylwestrową 1942 roku. W styczniu Alek zostaje aresztowany w wielkiej łapance, ale w drodze na Pawiak udaje mu się uciec. Aresztowania nie unika również Rudy, ale także ucieka Niemcom. Podczas jednej z akcji Rudy zostaje postrzelony w udo.

Pod Arsenałem

Heniek, jeden z żołnierzy, trafia na Pawiak. W jego notatkach Niemcy znajdują adres Rudego. 23 marca 1943 roku gestapo aresztuje młodego mężczyznę. Zostaje poddany strasznym torturom na Alei Szucha i na Pawiaku. Przyjaciele organizują jednak niebezpieczną akcję i odbijają Rudego. Podczas zdarzenia ginie trzech gestapowców. Zośka przewozi Rudego w bezpieczne miejsce, natomiast oddział Alka podczas odwrotu zostaje zaatakowany przez Niemców. Dowódca odnosi rany w nogę. Oddziałowi udaje się uciec, jednak Alek w wyniku postrzału umiera. Tego samego dnia umiera również Rudy w mieszkaniu na Mokotowie. Na łożu śmierci prosi o odczytanie wiersza Juliusza Słowackiego „Testament mój”.  Podziemie w odwecie decyduje o zabiciu Schultza i Langego, dwóch gestapowców.

Celestynów

Zośka załamuje się z powodu śmierci Alka i Rudego. Wyjeżdża na wieś, gdzie pisze „Kamienie na szaniec” – wspomnienia o Rudym. Rozmawia również z siostrą na temat swoich przeżyć. Wkrótce wraca do służby. Uczestnicy akcji pod Arsenałem zostają odznaczeni: Zośka otrzymuje Krzyż Walecznych, Rudy pośmiertnie również dostaje Krzyż Walecznych, Alek zaś Krzyż Virtutti Militari.

W maju Zośka dowodzi akcją mającą na celu odbicie transportu więźniów. Jego oddział czeka na stacji w Celestynowie. Niespodziewanie pojawiają się również wagony z niemieckimi żołnierzami. Wywiązuje się strzelanina, jednak ostatecznie udaje się uwolnić więźniów.

Wielka gra

W 1943 roku Zośka przygotowuje się do akcji wysadzenia mostu pod Czarnocinem. Plan jednak nie odnosi sukcesu, ginie kilkoro polskich żołnierzy (Felek, Gruby i Maciek), a samochód Zośki wpada do rowu. Kilka dni później Zośka zostaje aresztowany przez żandarmów, ale po tygodniu przyjaciele odbijają go. 20 sierpnia 1943 roku Zośka bierze udział w akcji likwidacji posterunków niemieckich przy granicy Generalnej Guberni, kierowanej przez Andrzeja Morro. Niestety ginie zastrzelony przez Niemców.

Plan wydarzeń

1. Przedwojenna działalność Alka, Zośki i Rudego w harcerskim zastępie „Buków”

2. Matura 1939 roku i wspólne wakacje bohaterów w Beskidzie Śląskim

3. Wybuch II wojny światowej i wymarsz Buków w kierunku wschodnie granicy

4. Atak Sowietów na Polskę i powrót Buków do Warszawy

5. Alek, Zośka i Rudy w akcjach utrudniających życie Niemcom i kolaborantom

6. Bohaterowie członkami Małego Sabotażu

7. Alek, Zośka i Rudy w Grupach Szturmowych

8. Aresztowanie Rudego i tortury na Pawiaku

9. Akcja pod Arsenałem – odbicie Rudego

10. Śmierć Rudego i Alka

11. Załamanie Zośki i powstanie pamiętnik bohatera

12. Powrót Zośki do służby

13. Aresztowanie bohatera

14. Śmierć Zośki podczas akcji