Odyseja, Homer – streszczenie i plan wydarzeń

Streszczenie

Pieśń I. Zgromadzenie bogów. Rady Ateny dla Telemacha.

Odyseusz jest więziony przez nimfę Kalipso. Pragnęła ona, aby więzień został jej mężem i zapomniał o kraju ojczystym. Odys bowiem był wojownikiem i  nie wrócił do domu po zburzeniu Troi.

Okazuje się, że Odyseusz musiał tułać się po świecie, gdyż ciążył nad nim gniew boski. Posejdon mści się na nim za oślepienie swego syna, cyklopa Polyfema. Jednakże na jednym ze zgromadzeń bogów pada postanowienie, by zlitować się nad wędrowcem. Atena, przebrana za mężczyznę, udaje się więc pod bramy zamku Odysa w Itace, by zachęcić jego syna, Telemacha, do poszukiwań ojca.

Telemach przyjmuje Atenę z gościnnością, opowiadając jej o tęsknocie za ojcem oraz o tym, jak zalotnicy jego matki, Penelopy, trwonią majątek ojca. Dzieli się z nią także obawami, że prawdopodobnie Odyseusz już nie żyje. Atena radzi młodzieńcowi, by przegnał zalotników, a następnie zabrał dwunastu wioślarzy na łódź i udał się na poszukiwanie ojca do Sparty. Jeśli po roku Odys nie wróci, będzie mógł zezwolić matce na ślub.

Pieśń II. Zgromadzenie mieszkańców Itaki. Wyjazd Telemacha.

Telemach zarządził zgromadzenie mieszkańców Itaki. Starszyzna jednak obwinia Penelopę, która – według nich -  zwodzi zalotników. Proponują także, by którego w końcu wybrała. Wtedy Zeus zesłał dwa orły, które zaczęły walczyć ze sobą nad głowami zgromadzonych. Według mieszkańców, wieściło to nieszczęście zalotników i powrót Odyseusza.

Telemach również przygotowuje statek i oznajmia, że za rok matka będzie mogła wyjść za mąż. Po tym jak mieszkańcy się rozeszli, zalotnicy powrócili do domu Odysa. Pragnęli oni udaremnić młodzieńcowi wyprawę, więc Telemach postanowił zwrócić się o pomoc do Ateny. Wtedy też otrzymuje łódź od bogini i ochotników do podróży. Uśpiła również zalotników, by nie przeszkadzali Telemachowi w przygotowaniach do wyprawy. Łódź ruszyła w morze, a za jej sterami zasiadała Atena.

Pieśń III. Wydarzenia w Pylos.

Mieszkańcy Pylos składali ofiarę Posejdonowi, gdy łódź Telemacha zacumowała. Wtedy też Atena radzi młodzieńcowi:

Teraz, chłopcze, już nie czas chować wstydne lica
Gdyś się puścił na morze odszukać rodzica,
Czy go ziemia gdzie grzebie, czy co z nim się stało;
Przeto do rycerskiego Nestora idź śmiało.
Zobaczym, jaką radą on ciebie wspomoże.
Pewna, że nie okłamie – on kłamać nie może.

U Nestora zostają przywitani z gościnnością. Jego syn, Pejsistrat, zaprasza ich do posiłku, przed którym Atena odmawia modlitwę do Posejdona, prosząc o łaskę dla domowników oraz o pomyślną podróż Telemacha.

Nestor zaczął wspominać czas walki w Troi oraz odwagę i męstwo, którymi wykazywał się Odys. Po zburzeniu Troi, wojska podzieliły się na dwa obozy, pod wodzą Menelaosa i Agamemnona. Wojska Menelaosa ruszyły do domu, a Agamemnona pozostały, jednakże w jego obozie doszło do sporu, w wyniku którego część floty wypłynęło pod dowództwem Odyseusza. Niestety, burza doprowadziła do rozdzielenia okrętów Odysa. Większość wojowników powróciła jednak do domu, a Agamemnon poniósł śmierć. Nestor radzi także Telemachowi wizytę u Melenalaosa

Pieśń IV. Wydarzenia w Sparcie.

Telemach dociera do Menelaosa, który wspomina z żalem zaginionego Odysa. Z rozgoryczeniem mówi o nim także Helena, żona Menelaosa. Opowiada ona młodzieńcowi, jak Odys przedostał się do Troi, gdyż założył przebranie żebraka, a ona jako jedyna go rozpoznała. Mąż kobiety wspomina także, jak siedział z wojownikiem wewnątrz  konia trojańskiego.

Menelaos rozpamiętuje, jak rozgniewani bogowie zatrzymali jego statki po powrocie z Troi. Była to kara za to, ze nie złożyli bogom ofiary. Bożek morski, Proteusz, zalecił mu, by pojechał do Egiptu, złożył ofiarę i prosił bogów o opiekę. Wspomniał także o tym, że Odyseusz prawdopodobnie jest więziony przez Kalipso.

Tymczasem zalotnicy Penelopy dowiedzieli się, że Telemach wybrał się na poszukiwanie Odysa. Postanowili więc napaść go pomiędzy Samos a Itaką.

Pieśń V. Tratwa Odyseusza.

Bogowie wysłali nakaz Kalipso, by zwolniła Odyseusza. Wspomina ona, jak ocaliła wojownika, gdy jego statek się rozbił i chciała przekazać mu wieczną młodość oraz nieśmiertelność w zamian za to, że z nią zostanie. Nimfa proponuje Odysowi, by zbudował tratwę, która umożliwi mu powrót do domu. Dała mu również topór i siekierę, co pomogło mu w wykonaniu zadania. Następnie odziała go i dała posiłek na drogę.

Bohater napotkał jednak w drodze rozgniewanego Posejdona, który wywołał wiatr i wzburzył morze. Jego łódź została zniszczona, ale z pomocą Ateny udało mu się dotrzeć do brzegu.

Pieśń VI. Przybycie Odyseusza do Feaków.

Okazało się, że Odys trafił na ziemię Feaków. Nie zna tego ludu, ale ma nadzieję, że mu pomoże.

Pieśń VII. Odyseusz przychodzi do Alkinoosa.

Atena pomaga Odysowi dotrzeć na dwór Alkinoosa. Odys opowiada królowi i królowej, że przez siedem lat był przetrzymywany przez nimfę. Alkinoos zapewnia, ze pomoże mu w powrocie do domu.

Pieśń VIII. Pobyt Odyseusza u Feaków.

Władca Feaków podarował wędrowcowi okręt. Zanim jednak odpływa mierzy się w turnieju z synem Alkinoosa i wygrywa pojedynek.

Pieśń IX. Opowiadania Alkinoosa. Przygoda z Kyklopem.

Odys wyjawia Alkinoosowi całą prawdę o sobie. Po zdobyciu Troi, wraz z towarzyszami, udał się do Ismaros, gdzie żołnierze Odyseusza napadli na miasto i wymordowali jego mieszkańców. Od śmierci wykupiona została jedynie rodzina kapłana Marona, gdyż podarowano wojownikom wino o niezwykłej mocy.

Następnie udali się do krainy Lofofagów, którzy żywili się kwiatami lotosu. Jeśli ktoś spożył ten kwiat, zapominał kim jest i na zawsze pragnął pozostać w tej krainie. Odyseusz był jedynym, który nie skosztował posiłku, więc swoich żeglarzy musiał siłą zapędzić do okrętów.

Wkrótce dotarli na wyspę cyklopów. Jeden z jej mieszkańców, Polyfem, był pasterzem i synem Posejdona. Uwięził on w swej jaskini Odysa i jego towarzyszy, a przy każdym posiłku zjadał dwóch z nich. Odyseusz jednak przedstawił się cyklopowi jako Nikt i spił winem potwora. Następnie wypalił mu jedyne oko. Polyfem, na pytania, kto mu to zrobił, odpowiadał: „Nikt”. Wojownicy opuścili jaskinię, ukrywając się pod brzuchami owiec. Cyklop prosił ojca, Posejdona, o pomszczenie krzywdy wyrządzonej przez Odysa.

Pieśń X. Przygody u Ajola, Lajstrygonów, Kirki

Po ucieczce z wyspy cyklopów, Odys wraz z towarzyszami, trafiają na wyspę, na której Eol, bóg wiatrów, ofiarował przybyszom w darze przeciwne wiatry. Nie pozwolił otwierać worka przed powrotem do Itaki. Jednakże, gdy ruszyli w drogę, żeglarze, przekonani, że w worku znajdują się skarby, otworzyli go. Okręt powrócił na wyspę Eola, jednakże rozgniewany bóg odmówił im pomocy.

Wędrowcy trafili do Kraju Lajstrygonów, gdzie większość z nich została zjedzona przez tamtejszy lud, a statki zniszczono. Ocalał tylko jeden statek - Odysa.

Kolejny postój ocalałego okrętu był na wyspie czarodziejki Kirke. Ta jednak postanowiła zmienić żeglarzy w wieprze. Jedynie Odysowi udało się uniknąć zaklęcia, dzięki ochronnym ziołom, podarowanym przez Hermesa. Wojownik zmusił czarodziejkę do zdjęcia klątwy z żeglarzy, a ich wizyta na wyspie trwała rok. Odys wplątał się w romans z Kirke, w wyniku którego narodził się Telegonos.

Pieśń XI. U zmarłych.

Gdy wędrowcy chcieli opuścić wyspę, Kirke wspomina Odysowi, że najpierw musi odwiedzić Hades, by porozmawiać z wróżbitą Terezjaszem. Miał on wskazać im drogę do Itaki. W Hadesie spotkał Jokastę, Ledę, Ariadnę i Alkenę, a także dusze cierpiące w Tartarze – Syzyfa i Tantala. Trafił także na duszę zmarłej matki, która oznajmiła mu, iż Penelopa jest wierna. Tyrezjasz oznajmia Odysowi, że Posejdon mści się na nim za oślepienie syna.

Pieśń XII. Syreny, Skylla i Charybda, bydło Heliosa.

Wędrowcy byli zmuszeni przepłynąć obok krainy syren, które swym śpiewem sprowadzają śmierć. Syreny to pół kobiety, pół ptaki, pożerające żeglarzy zwabionych śpiewem. Odys pozalepiał więc uszy towarzyszy, a siebie nakazał przywiązać do masztu.

Na obu brzegach cieśniny znajdowały się dwa potwory: Charybda i Skylla. Charybda w całości połykała statki, a Skylla, o sześciu głowach, zjadała sześciu żeglarzy z każdego okrętu. Wybierając drogę przy Skylli, Odyseusz stracił sześciu żeglarzy, ale ocalił statek.

W trakcie wędrówki, przyjaciele Odysa, postanowili posilić się mięsem białych byków, które należały do Heliosa, boga słońca. Rozgniewany bóg zwrócił się do Zeusa z prośbą o ukaranie przybyszy. Zeus zsyła błyskawicę, która zatapia okręt Odysa, a temu, jako jedynemu, udaje się ocaleć.

Odyseusz zostaje wyrzucony na brzeg wyspy, gdzie ratuje go nimfa Kalipso.

Pieśń XIII. Odyseusz odpływa od Feaków i przybywa do Itaki.

Po zakończeniu opowieści, władca Feaków prosi, by mieszkańcy sowicie obdarowali Odysa przed wypłynięciem. Gdy Odys znalazł się u wybrzeży Itaki, dostrzegł go oburzony Posejdon. Zeus zezwolił mu zemścić się na Feakach. Bóg mórz zmienił ich statek w skałę. Alkinoos, widząc co się dzieje zaleca, by Feakowie więcej nie przewozili przybyszów. Składa też dary Posejdonowi.

Tymczasem Odys spotyka Atenę przebraną za pasterza. Mówi mu ona, że jest w Itace. Wędrowiec ucałował ziemię i dziękował bogom za to, że mógł powrócić do kraju ojczystego. Bogini czyni go starcem, aby mógł ukarać zalotników Penelopy.

Pieśń XIV. Odyseusz u Eumajosa.

Odys udał się do pasterza, Eumajosa, który rozpaczał nad zaginięciem pana, Odyseusza. Następnie przygotował wieczerzę dla przybysza.

Pieśń XV. Telemachos przybywa do Eumajosa.

Atena udaje się do Telemacha, by oznajmić mu, że czas wrócić do domu. Przestrzega też przed zalotnikami matki, którzy zaczaili się na niego. Młodzieniec spotyka Teoklymena, który prosi, by Telemach zabrał go ze sobą. Po dopłynięciu do Itaki na niebie widoczny był jastrząb, który rozrywa gołębia. Teoklymen mówi Telemachowi, że to znak, iż Itaką może władać tylko ród Odysa.

Pieśń XVI. Telemachos rozpoznaje Odyseusza.

Telemach udaje się do pastucha, u którego przebywa jego ojciec. Młodzieniec wypytuje Eumajosa o przybysza. Atena zezwala Odysowi na wyjawienie synowi prawdy o sobie, w celu naradzenia się nad losami zalotników.

Postanowili, że Telemach będzie zabawiał zalotników rozmową, a Odys zjawi się później w stroju żebraka. Kiedy zaczną kpić z mężczyzny, młodzieniec początkowo będzie grzecznie ich upominał.

Pieśń XVII. Telemachos wraca do miasta Itaki.

Telemach wraca na zamek. Prosi pasterza o przyprowadzenie tam przybysza. Opowiada też matce, czego dowiedział się podczas wyprawy. Wieczorem zalotnicy zostali zaproszeni na ucztę do zamku Odysa.

Atena doradziła Odyseuszowi, by w trakcie uczty przeszedł wokół stołu, wtedy się przekona, który z zalotników zasługuje na śmierć. Melantios i Antinoj są oburzeni, że został przyprowadzony darmozjad. Inni zalotnicy wstawiają się za żebrakiem.

Pieśń XVIII. Walka na pięści Odyseusza z Irosem.

Tymczasem na dworze zjawia się drugi żebrak, Iros, który wywołuje kłótnie z przebranym Odysem. Antinoj podjudza ich do walki. Odys wygrywa bitwę i słyszy pochlebstwa zalotników.

Penelopa wciąż myśli o swym zaginionym mężu. Tymczasem biesiadnicy zaczynają kpić z przebranego Odysa. Telemach uspokajał mężczyzn.

Pieśń XIX. Odyseusz rozmawia z Penelopą. Rozpoznanie przez Eurykleję.

Odyseusz z Ateną rozważają rodzaj śmierci zalotników. Gdy zjawia się Penelopa, wypytuje żebraka kim jest. Kobieta przyznaje, że bardzo tęskni za mężem. Penelopa nakazuje jednej z służących, Eurykleji, by umyła stopy żebraka. Ta rozpoznaje jego rysy twarzy, barwę głosu oraz bliznę po ataku dzika. Odys prosi ją, by nie zdradziła tajemnicy.

Pieśń XX. Wypadki przed rzezią zalotników.

Zalotnicy zjawiają się na dworze i kpią z żebraka. Telemach spokojnie zwraca im uwagę i upomina ich. Przyznaje też, że wie o podstępie jaki szykują, by go zabić. Tymczasem biesiadnicy szydzą z Telemacha i Odysa, a wszystkiemu przysłuchuje się Penelopa.

Pieśń XXI. Próba łuku.

Penelopa postanawia przynieść łuk Odysa i oznajmić, że zalotnik, który zdoła napiąć ten łuk i przekłuć dwanaście toporów, zostanie jej mężem. W przygotowaniu zawodów pomógł matce Telemach. Żaden z zainteresowanych nie zdołał jednak wykonać zadania.

Tymczasem Odys wyjawia sługom kim naprawdę jest. Przebrany za żebraka postanawia wziąć w udział w zawodach, co rozgniewało adoratorów. Z łatwością napiął łuk i przestrzelił wszystkie topory.

Pieśń XXII. Rzeź zalotników.

Odys zrzuca łachy i kieruje łuk w stronę Antinoja. Strzela, przebijając mu gardło. Wtedy też żebrak wyznaje kim naprawdę jest i obiecuje pomstę. Zapowiada wszystkim śmierć. Telemach wraz z Odysem i sługami podjęli walkę z zalotnikami.

Zjawia się Atena i staje po stronie Odysa, który obawiał się wyniku walki. Bogini oddala się jednak, a zalotnicy ruszają w stronę Odyseusza. Wszyscy padli zamordowani przez władcę i jego kompanów.

Następnie Odys ukarał nieposłuszne służące, każąc im sprzątać ciała poległych, a następnie rozkazując powieszenie kobiet.

Pieśń XXXIII. Penelopa rozpoznaje Odyseusza.

Tymczasem stara służka budzi Penelopę, by poinformować ją o powrocie męża. Szczęśliwi małżonkowie witają się czule i opowiadają sobie o wzajemnych cierpieniach i troskach.

Pieśń XXIV. Pojednanie.

Odys wybiera się z wizytą do swego ojca, który początkowo go nie rozpoznaje. Zaczyna opłakiwać swego martwego syna. Wtedy Odyseusz całuje ojca i wyznaje kim naprawdę jest.

Tymczasem mieszkańcy Itaki opłakują śmierć zalotników i planują zemstę na Odyseuszu. Jeden z nich oznajmia jednak, że pomstą Odysa kierowali bogowie. Stwierdzają więc, że nie warto zadzierać z władcą Itaki, bo ześle to gniew bogów. Część mieszkańców postanawia jednak pomścić poległych. Gdy dotarli pod zamek Odysa, na drodze stanęła im Atena. Gdy walka się zaczyna, bogini przerywa ją. Następuje pojednanie.

Plan wydarzeń

1.    Zgromadzenie bogów.
a)    litość nad Odysem i informacja o więzieniu go przez Kalipso.
b)    przyczyny tułaczki Odyseusza.
c)    deklaracja pomocy boskiej w powrocie wojownika do Itaki.

2.    Wizyta Ateny w domu Odysa.
a)    rady dla Telemacha.

3.    Zgromadzenie mieszkańców Itaki na rozkaz Telemacha.
a)    przemówienie młodzieńca.

4.    Wyprawa syna w  poszukiwaniu Odyseusza.
a)    wizyta Telemacha w Pylos u Nestora.
b)    opowieść Nestora o walce w Troi.
c)    wizyta u Menelaosa.
d)    wspomnienia odzyskania Heleny z rąk Trojan.

5.    Decyzja bogów o uwolnieniu Odysa z rąk Kalipso.
a)    zwrócenie wolności wędrowcowi.
b)    zemsta Posejdona poprzez zniszczenie tratwy Odysa.

6.    Wizyta Odyseusza u Feaków.
7.    Opowieść o wędrówce Odyseusza.
a)    opuszczenie Troi.
b)    napaść na miasto Ismaros.
c)    wizyta na wyspie cyklopów.
d)    pobyt na wyspa Eola.
e)    przystań w kraju Lajstrygonów.
f)    odwiedziny wyspy czarodziejki Kirke.
g)    wędrówka do Hadesu.
h)    przygody z Syrenami.
i)    spotkanie z Skylla i Charybda.
j)    konsumpcja byków Heliosa.
k)    pobyt na wyspie bogini Kalipso.

8.    Opuszczenie kraju Feaków przez Odysa.
a)    zemsta Posejdona na Feakach.
b)    powrót Odysa do Itaki.

9.    Powrót Telemacha do Itaki.
a)    rozpoznanie Odysa przez syna.

10.  Odys w roli żebraka na własnym dworze.
a)    rozpoznanie wędrowca przez służącą.
b)    Kpiny zalotników z żebraka.
c)    Zawody strzeleckie o rękę Penelopy.
d)    Rzeź zalotników.

11.    Spotkanie Odysa i Penelopy.
12.    Wizyta Odysa u ojca.
13.    Gniew mieszkańców za śmierć poległych.
14.    Pojednanie Odysa i mieszkańców Itaki.