Biografia
Homer żył prawdopodobnie w VIII w. p.n.e. Był poetą greckim. Przypisuje mu się także autorstwo dwóch eposów – „Iliady” i „Odysei”, które powstały w oparciu o mit o wojnie trojańskiej.
Według legend starożytnych Greków, Homer miał być niewidomym śpiewakiem, któremu bogowie odebrali wzrok w zamian za dar tworzenia poezji. Jego imię jest przydomkiem, który z języka greckiego oznacza ślepca bądź zakładnika.
Sporne jest miejsce pochodzenia Homera. Źródła podają, że jego ojczyzną mogą być Ateny, Chios lub Argos. Jednakże na podstawie języka jego dzieł zaczęto przyjmować, że pochodził on z Jonii w Azji Mniejszej.
O Homerze brak jakichkolwiek informacji, które byłyby pewne i nie zostałyby zakwestionowane.
Kwestia homerycka
Analiza utworów Homera doprowadziła do sporu, który nazwany został kwestią homerycką. Pod wątpliwość zostało poddane autorstwo Homera obu eposów, gdyż teoretycy literatury dopatrzyli się w nich różnic stylistycznych. Spór narastał ze względu na to, że w okresie starożytności dominowała kultura oralna, a utwory literackie zostały spisane w późniejszym czasie.
Ów spór sięga już III w. p.n.e., ponieważ wtedy po raz pierwszy pojawiła się teza, że autor „Iliady” i „Odysei” to dwie różne osoby. Teza została wysnuta przez filologów greckich. Pojawiały się także sugestie, że niektóre partie utworów zostały dopisane w późniejszym okresie.
Kwestia homerycka odrodziła się w XVII w., kiedy przeciwnicy starożytności użyli „Iliady” i „Odysei” jako narzędzia w walce z literaturą antyczną. Uznali je bowiem za zlepek różnych utworów.
Spór o Homera do dziś nie został rozstrzygnięty, a zrodził trzy stanowiska: tzw. „unitaryści” uznają Homera za autora obu dzieł, ze względu na jedność kompozycji; „pluraliści” zakładali, że poszczególne pieśni napisali różni twórcy, a Homer jedynie powiązał utwory w całość; ostatni obóz stanowią „separatyści”, którzy zakwestionowali homerowskie autorstwo „Odysei”, uznając za jej autora twórcę, który jest anonimowy i młodszy o pokolenie od Homera.
Cały problem wyniknął ze szczątkowych wiadomości o odległej epoce oraz z braku możliwości potwierdzenia autentyczności informacji dotyczących tamtego okresu. Dlatego też pod wątpliwość zostało poddane także istnienie Homera.
Charakterystyka twórczości
Twórczość Homera często uznawana jest za początek literatury greckiej, a nawet europejskiej, gdyż wydanie w formie pisemnej „Iliady” i „Odysei” uznaje się za moment narodzin literatury. Oba teksty są eposami, czyli wierszowanymi, obszernymi utworami narracyjnymi, które przedstawiają losy poszczególnych bohaterów na tle ważnych wydarzeń historycznych. Pojawiają się w nich dwie płaszczyzny: jedna związana jest z opowieściami o czynach bohaterów, a druga – realistyczna – to opisy broni, przedmiotów i ubioru. Oba utwory czerpią inspiracje z mitu o wojnie trojańskiej, ale są również sprawozdaniem z prawdziwych wydarzeń z XII w. p.n.e., kiedy miasto w Azji Mniejszej zostało zniszczone przez Achajów.
Dzieła Homera mogą stanowić świadectwo tzw. kultury mykeńskiej oraz przybliżyć stan cywilizacji sprzed wielu tysięcy lat.
Inną cechą eposów homeryckich jest uznanie bogów greckich za bohaterów utworów. Sfera sacrum i profanum przenika się: bogowie ingerują w losy bohaterów i mają na nie wpływ.
Ponadto obie epopeje rozpoczynają się inwokacją, a zatem uroczystym zwrotem – w tym przypadku do bóstwa. Pisane są heksametrem, a narrator jest wszechwiedzący.