Pozłacana rybka – streszczenie, problematyka

Streszczenie

Właśnie dobiegają końca wakacje. Czternastoletnia Alicja spędza je u dziadków na wsi i nie chce jeszcze wracać do szkoły. Zaczyna rozmyślać nad swym dotychczasowym życiem, a także problemami, które musiała rozwiązać. Jej rodzice rozwiedli się kiedy miała osiem lat. Alicja do tej pory nie potrafi poradzić sobie z poczuciem osamotnienia. Brakuje jej rodziców, ale pocieszenie i wsparcie znajduje u kochających dziadków, którzy się nią opiekują. Kiedy była jeszcze małą dziewczynką, dziadek podarował jej prezent – był to stary aparat i nauczył ją robić nim zdjęcia, a następnie je wywoływać. Mała Alicja była nim olśniona, a w końcu robienie zdjęć stało się jej największą życiową pasją. Wykonywane przez nią fotografie były coraz piękniejsze i wyrażały prawdziwie głęboki zachwyt nad światem.

Alicja w swych rozmyślaniach wspomina też Sarę – przyjaciółkę ze szkolnej ławki. Sara pochodziła z wielodzietnej choć niezbyt zamożnej rodziny. Chcąc pomóc rodzicom finansowo, podczas wakacji pracowała na targu, sprzedając owoce i warzywa, czym bardzo imponowała Alicji. Dziewczynki choć znacznie się różniły, świetnie się dogadywały i uwielbiały swoje towarzystwo, dlatego teraz Alicji tak brakuje kumpeli. Na szczęście ostatnie wakacje spędziły razem u dziadków Alicji i poprzysięgły sobie wtedy dozgonną przyjaźń.

Dalej Alicja przywołuje w pamięci obecną partnerkę jej ojca, czyli Klaudię, którą obdarza ironicznym przezwiskiem „Miss Lata”. Alicja wbrew sobie musiała się z nią zapoznać, ale nie darzyła ją zbytnią sympatią. Klaudia była wegetarianką i reżyserką filmów dokumentalnych. W stosunku do Alicji zachowywała dystans i obojętność.

Bohaterka wspomina też kiedy ojciec podarował jej piękny wisiorek z jaszczurką, a dołączył do niego wiadomość, że Alicja wkrótce będzie miała siostrę lub brata. Wkrótce narodził się Fryderyk. Jego wspomnienie wywołuje uśmiech na twarzy Alicji. Otuchy dodaje jej też wiadomość, że niedługo na wieś przyjedzie Robert Puchała – jej rówieśnik. I rzeczywiście pod koniec sierpnia Robert odwiedza dziadków Alicji. Dziewczyna jest pod jego wielkim wrażeniem i czuje, że pomiędzy nią a przystojnym, uzdolnionym chłopakiem rodzi się coś niezwykłego. Podczas rozmowy Robert wspomina o wakacyjnej pracy zarobkowej w Niemczech, dzięki której chce zdobyć pieniądze na zakup skrzypiec. Na pożegnanie wręcza Alicji prezent, którym jest piękna bransoletka z kameleonem. Alicja nie pozostaje mu dłużna i również wręcza mu mały upominek – biografię Vivaldiego. Ten wyjątkowy, romantyczny nastrój przerywa niestety pijany ojciec Roberta. Chłopak przeprasza za jego grubiańskie zachowanie i odprowadza Alicję do domu.

Nazajutrz Alicja wyjeżdża. Wcześniej jednak chce pożegnać się z Robertem. Ten obiecuje, że niedługo zjawi się w mieście, by zakupić skrzypce, a także ją odwiedzić. Na dworcu na spotkanie Alicji wychodzi jej mama. Nie ma natomiast ojca, co jest bardzo dziwne, ponieważ obiecał odwieźć córkę do domu. Zjawia się dopiero wieczorem, tłumacząc swą nieobecność nagłą chorobą Fryderyka. Alicja jest tym bardzo zmartwiona i ma nadzieję, że „Jaszczurka”, jak pieszczotliwie nazywała brata, wkrótce wróci do zdrowia. Wieczorem daje upust nagromadzonym emocjom w zwierzeniach, jakie zapisuje w „Listach do samej siebie”.

Następnego dnia odwiedza chorego brata w szpitalu. Chcąc go pocieszyć i zająć jego myśli czymś przyjemnym, daje mu wykonane przez siebie zdjęcie jaszczurki zwinki. Fryderyk jest bardzo dzielny. O wiele gorzej z jego chorobą radzi sobie Klaudia, która czuje się bezradna i osamotniona. Alicja wyzbywa się początkowych uprzedzeń i razem udają się do kawiarni. Bohaterka próbuje ją pocieszać i ofiarowuje swą pomoc w opiece nad chorym bratem. „Miss Lata” jest jej ogromnie wdzięczna i dziękuje jej za okazane wsparcie.

Alicja bardzo cieszy się na spotkanie z Sarą. Choć ma z nią bliski kontakt, nie potrafi w pełni się przed nią otworzyć i opowiedzieć jej o wszystkich swoich zmartwieniach. Przyjaciółka z kolei mówi jej, że na szczęście nie musi już pracować jako sprzedawca warzyw. Obie zastanawiają się co też dzieje się z Dorcią – dziewczyną przesadnie dbającą o swój wygląd. Sara zdradza też przyjaciółce, że żywi sympatię do klasowego kolegi – Borysa, jednak Alicja gasi jej emocje, mówiąc, że Borys zakochany jest w Dorci. Dawne przyjaciółki nie potrafią porozumieć się tak jak dawniej i coraz trudniej przychodzi im mówienie o swoich uczuciach.

Tymczasem pięcioletni Fryderyk wciąż przebywa w szpitalu, ale dzielnie znosi chorobę. Ma tu wielu przyjaciół, a nawet zakochuje się w jednej z pielęgniarek. Któregoś pogodnego dnia Alicja zabiera go na spacer. Obydwoje snują wielkie plany i rozmyślają jak to cudownie byłoby powrócić na wieś. Mały Fryderyk nie może już doczekać się opuszczenia szpitala. Podczas rozmowy nieoczekiwanie porusza temat śmierci, ale Alicja chce jego uwagę skierować na coś innego.

Alicja bardzo przeżywa chorobę brata i dręczą ją myśli o śmierci. Niestety również i Dorcia cierpi na poważne schorzenie. Kiedy Sara spotkała się z nią, zauważyła, że koleżanka jest nadmiernie wychudzona. Dla Alicji jest jasne, że choruje ona na anoreksję i dziwi się Sarze, że czyni z tego temat do żartów.

Bohaterka zdradza przed Klaudią, że Dorcia choruje i prosi ją o radę. Ta obiecuje pomóc jak tylko będzie mogła. Z czasem Alicja coraz bardzie przekonuje się do „Miss Lata” i zauważa, że ma z nią o wiele bliższy kontakt niż z własną matką, która praktycznie całe dnie spędza przed komputerem (pracuje nad biografią Astrid Lindgren).

W szkole wszyscy już domyślają się choroby Dorci. Dziewczyna unika rozmów na ten temat. Jej stanem zaczyna interesować się nawet nauczycielka biologii, która zachęca uczennice do poważnej dyskusji na temat anoreksji. Jest pełna podziwu dla Dorci, która postanowiła za wszelką cenę walczyć z chorobą. Prosi również klasę o wyrozumiałość i liczy na okazane przez nich wsparcie.

Stan Fryderyka coraz bardziej się pogarsza, a leczenie nie przynosi już rezultatu. Chłopczyk wyraźnie traci siły i nie pomagają już nawet spacery. Coraz częściej w rozmowach z siostrą porusza temat śmierci i istnienia Boga. Alicja po raz kolejny udziela wymijającej odpowiedzi.

Niebawem do miasta przyjedzie natomiast Robert. Zniecierpliwiona Alicja już od dłuższego czasu szykuje się na to spotkanie. O wizycie tej informuje również matkę, ale ta reaguje oburzeniem i nie chce słyszeć o fanaberiach córki. Dochodzi do kłótni i ostrej wymiany zdań. Zdenerwowana Alicja ucieka do swego pokoju, gdzie w ciszy może znów przelać wszystkie swe troski i cierpienia na kartki pamiętnika.

Gdy budzi się rano, zauważa na łóżku kopertę, a w niej przeprosiny matki, usprawiedliwiającej się za tak wybuchową, irracjonalną reakcję. Mama Alicji była najzwyczajniej zazdrosna o dobry kontakt córki z Klaudią, a ponadto czuła się bardzo osamotniona. Wszystko kończy się jednak pomyślnie – Alicja godzi się z mamą i ma nadzieję, że uda im się odbudować nadszarpnięte relacje.

Sara chce zaprosić przyjaciółkę na przyjęcie u Borysa. Alicja postanawia, że zjawi się tam razem z Robertem.

Wieczorem bohaterka odwiedza w szpitalu brata. Wdaje się w rozmowę z jedną z wolontariuszek - Zuzą, która opowiada jej o chorobie i śmierci swego brata, a także przekonuje Alicję, że nie powinna tak bardzo bać się rozmów z bratem na ten temat. Powinna być dojrzalsza i szczerze odpowiadać na jego pytania, a także pomóc mu uporać się z przejściem przez ten trudny, bolesny okres.

Nazajutrz Alicja odbiera z dworca Roberta. Jak się okazuje udało mu się kupić wymarzone skrzypce. Razem udają się na przyjęcie do Borysa. Wszyscy uczestnicy zabawy wydają się być pod wpływem alkoholu i środków odurzających. Dochodzi do kłótni, gdyż znajomi Borysa wyśmiewają niemodny strój Roberta. Ten jednak nie daje się sprowokować i w odpowiednim momencie udaje mu się wyprowadzić z przyjęcia Alicję i Sarę. Sara odzyskuje przytomność dopiero w mieszkaniu przyjaciółki.

Z Fryderykiem jest coraz gorzej i Alicja bardzo się o niego martwi. Aby go jakoś rozweselić, kupuje mu złotą rybkę i przekonuje go, że spełni ona każde jego życzenie. Niestety sprawy samej Alicji mocno się komplikują, gdyż Sara zarzuca jej złośliwość i egoizm (uważa, że przez nią musiała rozstać się z Borysem).

Tymczasem Robert otrzymuje stypendium muzyczne, dzięki któremu może wyjechać do Wiednia z piękną wiolonczelistką Kasią. Alicja szuka ukojenia i pocieszenia u matki, której opowiada o swoich uczuciowych rozterkach. Mama Alicja załatwia Fryderykowi specjalne konsultacje onkologiczne.

Lekarze nie mają już złudzeń, że chłopiec wyzdrowieje. Jego wyniki są coraz gorsze. Nie widząc już dla niego ratunku, decydują się na wypisanie chłopca ze szpitala. Alicja wciąż ma jednak nikłą nadzieję. Udaje jej się poprawić relacje z Sarą, a także bierze udział w konkursie fotograficznym. Do zdrowia powraca też Dorcia, co napawa wszystkich optymizmem.

W końcu Alicja i Robert wyznają sobie uczucie i zaczynają być razem. Alicja w końcu ma coraz lepszy kontakt z matką, która także układa sobie życie - znajduje swoją sympatię i kończy pracę na temat Astrid Lindgren.

W listopadzie nadchodzi to co było nieuniknione i na co wszyscy od dłuższego czasu się przygotowywali – umiera Fryderyk. Na pogrzebie zjawiają się wszyscy koledzy i znajomi Alicji. Dla Alicji jest to bardzo traumatyczne przeżycie.

Mija rok. Alicja bierze udział w konkursie filmów dokumentalnych i razem z ojcem czeka na werdykt jury. Jeden z filmów pt. „Rajska jabłoń” jest autorstwa Klaudii – jest to przejmująca historia o dzieciach przebywających w hospicjum. Film zdobywa pierwsze miejsce, a jego autorka dedykuje swoje zwycięstwo szczerozłotej Alicji, która była nieocenionym wsparciem dla jej chorego synka.

Problematyka

„Pozłacana rybka” Barbary Kosmowskiej porusza szereg ważnych problemów, z którymi borykają się młodzi ludzie w okresie dojrzewania. Znajdziemy tu zatem miłosne zawirowania, pierwsze - jeszcze nieśmiałe - miłości, dozgonne przyjaźnie, szkolne perypetie czy kłopoty z rodzicami – jednym słowem wszystko to, co stanowi nieodłączny element życia każdego przeciętnego nastolatka. Z drugiej strony te powierzchowne, z pozoru błahe, problemy są tylko pretekstem do poruszenia spraw o wiele poważniejszych – Kosmowska z ogromną delikatnością i wyczuciem dotyka tematu nieuleczalnej choroby i nieuniknionej śmierci.

Główna bohaterka utworu – Alicja – jest rozpieszczoną jedynaczką. Jak typowa nastolatka ma czasami poczucie zagubienia i osamotnienia, a także bycia nierozumianą przez dorosłych. Jej relacje z matką nie należą do najlepszych, ale wina nie leży tylko po jej stronie. Bohaterka ma żal do rodziców, którzy kilka lat temu zdecydowali się rozwieść. Nie rozumie ich decyzji i jest jej z tym bardzo źle.

Alicja jest bardzo wrażliwa, dlatego tak bardzo odczuwa ludzką niesprawiedliwość. Współczuje Sarze, która rozstaje się z Borysem, podziwia Dorcię, która stara się przezwyciężyć chorobę, a także rozumie własną matkę, która boleśnie odczuwa samotność i nie potrafi pogodzić się z myślą, że dawny mąż układa sobie szczęśliwe życie z nową partnerką. Ciągłe rozczarowania życiem zmuszają bohaterką do zapisywania swych przeżyć w pamiętniku, w którym może dać upust piętrzącym się w niej negatywnym emocjom i przykrościom. W kulminacyjnym momencie dowiaduje się o śmiertelnej chorobie brata i to definitywnie przekierowuje jej myślenie na inne tory i wyznacza nowa hierarchię wartości.

Od tej pory Alicja przestaje już wyłącznie myśleć o swoich problemach i poczuciu doznawanej krzywdy. Skupia się na bracie i chce mu za wszelką cenę ulżyć. Chce być dla niego wsparciem i wciąż nie traci nadziei, że wyzdrowieje. Cierpienie brata sprawia, że odnajduje w sobie ukryte do tej pory gdzieś głęboko ogromne pokłady energii. Znajduje w sobie na tyle dużo siły, by dzielić się nią z bliskimi i być dla nich oparciem. Co więcej, zaczyna rozumieć ich motywację i dokonywane wybory. Pełna empatii potrafi im współczuć i wcielić się w ich rolę. To zaś umożliwia znalezienie szans na dialog i porozumienie.

Książka stanowi więc studium dojrzewania psychologicznego bohaterki, która paradoksalnie dzięki cierpieniu brata uczy się odpowiedzialności i poświęcenia. Rozumie, że w życiu nie należy kierować się tylko własnym szczęściem, ale mieć też na uwadze troski innych. O wszystkich tych przemyśleniach pisze w pamiętniku, którego zapiski dowodzą o przechodzonej właśnie przez nią przemianie, a także o tym, że bohaterce wreszcie udało się rozpoznać to, co w życiu jest najważniejsze.

W powieści występują też liczne nawiązania do postaci Astrid Lindgren. Matka Alicji pisze biografię poświęconą tej pisarce. Również ojciec Alicji jest znawcą literatury szwedzkiej, a sama Alicja podczas rozmów z Fryderykiem często wspomina o tej pisarce i przytacza treść powieści „Bracia Lwie Serce”. Lindgren niejako więc spełnia tu rolę autorytetu, z którego mądrości życiowej czerpią bohaterowie. Dzięki niej znajdują radę i pocieszenie. Dzięki jej dziełom bohaterom udaje się oswoić strach i odważnie stanąć naprzeciw wszelkim życiowym problemom. Nie dziwi więc fakt, że książka Barbary Kosmowskiej zajęła pierwsze miejsce w konkursie literackim im. Astrid Lindgren.

Barbara Kosmowska nie stroni od ukazywania spraw trudnych i poważnych, z którymi niejako stara się oswajać najmłodszych czytelników. Porusza np. trudną kwestię narkotyków i uzależnienia. Próbując przemycić do literatury powyższe tematy, daleka jest jednak od skłaniania się ku tendencjom martyrologicznym. Wszak w trudnym i bolesnym życiu Alicji (problemy z dogadaniem się z ciągle nieobecna matką, konieczność zaakceptowania nowej wybranki ojca, a także zmierzenia się z rywalką do serca ukochanego i śmiercią brata) pojawiają się też momenty szczęścia, które niosą nadzieję i dodają sił do dalszej walki. Alicja wreszcie spotyka swoją miłość, a także poznaje wolontariuszkę, która dodaje jej otuchy i pomaga w pogodzeniu się z czymś na co zupełnie nie ma wpływu, czyli z nieuchronną śmiercią brata. Rodzice bohaterki też znajdują szczęście i mimo rozwodu, potrafią zachować przyjacielskie stosunki.

Książka choć porusza szereg trudnych zagadnień, jest pozycją, która niesie też nadzieję i optymizm. Czytając ją, doznajemy wielu głębokich wzruszeń, które pozwalają nam inaczej spojrzeć na świat wokół – na to co mamy, a czego tak na co dzień w ogóle nie dostrzegamy.

„Pozłacana rybka” niesie też w sobie przesłanie, a sama autorka udowadnia, że nieobce są jej troski współczesnej młodzieży. Potrafi o nich nie tylko mówić, ale również pospieszyć z pomocą i radą.