Wojna i pokój – streszczenie

Tom I

Akcja powieści toczy się na początku XIX wieku w Rosji. W 1805 roku w Petersburgu arystokratka Anna Scherer organizuje u siebie przyjęcie. Zjawiają się na nim wszyscy przedstawiciele lokalnych możnych rodów: Bezuchowowie, Kuraginowie, Bołkońscy i Rostowowie. W towarzystwie rozmawia się przede wszystkim o polityce i europejskich zdobyczach Napoleona. Obecny na przyjęciu Pierre Bezuchow, nieślubny syn Bezuchowa, nie kryje swojej sympatii do francuskiego cesarza.

Poznajemy również księcia Andrzeja Bołkońskiego z brzemienną małżonką Elizą, hrabiego Ilię Rostowa z żoną Nataszą i czwórką dzieci. Są to: Wiera zaręczona z niemieckim oficerem Adolfem Bergiem, Mikołaj zakochany w kuzynce Soni, trzynastoletnia Natasza i dziewięcioletni Pietia.

Andrzej Bołkoński szykuje się do wyruszenia na front. Przedtem zawozi swoją żonę do posiadłości ojca w Łysych Górach, gdzie ma się nią zaopiekować siostra Andrzeja, Maria. Eliza obawia się o swoje zdrowie i podczas pożegnania z mężem mdleje.

Mikołaj Rostow walczy w oddziale huzarów. Bierze udział w bitwie pod Schongrabern, gdzie zostaje ranny. Spotyka również swojego przyjaciela Drubeckiego i Andrzeja Bołkońskiego, z którym popada w konflikt, a nawet chce się pojedynkować. Książę Bołkoński służy u generała Kutuzowa. Pod Ulm wojska austriackie ponoszą klęskę, a Kutuzow zarządza odwrót. Armia rosyjska znajduje się w rozprzężeniu. Maszeruje od Brna do Ołomuńca.

Tom II

Mikołaj Rostow z Denisowem wracają do domu. Rostow martwi się, że jego rodzina na pewno nie zgodzi się na małżeństwo z ubogą Sonią. Rostowowie mają kłopoty finansowe i nakłaniają młodego żołnierza do ślubu z zamożną Julie Kuragin. Tymczasem Denisow zakochuje się w Nataszy i się jej oświadcza, ale nie zostaje przyjęty. Z kolei Sonię darzy uczuciem Dołochow i składa jej propozycję małżeństwa, ale ta wyznaje mu, że kocha Mikołaja. Dołochow wyjeżdża i przy najbliższej okazji mści się na Rostowowie: podczas gry w karty Mikołaj przegrywa dużą sumę pieniędzy.

Tymczasem hrabia Bezuchow umiera i zostawia duży spadek nieślubnemu synowi Pierrowi. Młodzieniec wkrótce żeni się z hrabiną Heleną Kuragin, podejrzewaną o romans z własnym bratem. Kobieta po ślubie zdradza męża z Dołochowem. Ośmieszony Bezuchow wyzywa Dołochowa na pojedynek, rani kochanka żony, a Helenę wyrzuca z domu. Następnie Bezuchow zostaje członkiem loży masońskiej.

Książę Bołkoński walczy pod Austerlitz. Zostaje ciężko ranny, a jego krewni otrzymują wiadomość o prawdopodobnej śmierci mężczyzny. Udaje się mu jednak wyleczyć i cudem wrócić do domu. Liza umiera po porodzie syna. Chłopcem opiekuje się siostra Bołkońskiego. Książę spotyka się z Bezuchowem, który wkrótce przebacza niewiernej żonie.

Podczas wielkiego balu Bołkoński zakochuje się w Nataszy Rostow. Dziewczyna zgadza się zostać jego żoną, jednak w Moskwie poznaje Anatola Kuragina, który ją uwodzi i nakłania do porzucenia Bołkońskiego. Natasza ma zamiar uciec z Kuraginem, ale Sonia odkrywa spisek i wyjawia prawd rodzinie, co udaremnia ucieczkę. Na wieść, że Anatol jest już żonaty Natasza próbuje się otruć, ale zostaje odratowana. Bołkoński zrywa przyjaźń z Rostowami.

Tom III

Natasza po odzyskaniu zdrowia przechodzi duchową przemianę i się nawraca. Tymczasem armia Napoleona zbliża się do Rosji. Pietia chce wstąpić do wojska. Książę Bołkoński udaje się na front i prosi rodzinę, by uciekała z Łysych Gór. Stary Bołkoński umiera, a Maria opiekująca synem wydostaje się z posiadłości dzięki pomocy Mikołaja Rostowa.

Latem Napoleon jest już pod Smoleńskiem. Pierre bierze udział w bitwie pod Borodino. Zostaje w niej ranny Andrzej Bołkoński oraz Anatol Kuragin (przechodzi amputację nogi). Po bitwie Kutuzow nakazuje odwrót rosyjskich wojsk, a Napoleon rusza na Moskwę.

Mieszkańcy stolicy uciekają w popłochu. Wyjeżdżają również Rostowowie. W domu zostaje Pierre Bezuchow. Moskwa zostaje podpalona przez mieszkańców. Wśród rannych Natasza rozpoznaje Bołkońskiego i przeprasza go za swoje postępowanie.

Francuzi wkraczają do Moskwy i są zaskoczeni opustoszeniem miasta. Zaczynają plądrować stolicę. Bezuchow dostaje się do niewoli. Jego żona przechodzi z kolei na katolicyzm i wiąże się z wysokim urzędnikiem francuskim. Po kilku miesiącach przychodzi wiadomość o jej śmierci.

Tom IV

Pierre próbuje dokonać zamachu na Napoleona. Zostaje aresztowany i jako jeniec wojenny wraca z armią Napoleona do Francji. Po drodze wielu oficerów dezerteruje, panuje powszechny głód. Bezuchow zostaje wyzwolony przez rosyjskich partyzantów. W walce śmierć ponosi Pietia.

Natasza opiekuje się rannym Bołkońskim, który jej wybacza i wkrótce umiera. Dziewczyna zaprzyjaźnia się z Marią Bołkońską, z którą wyjeżdża do Moskwy. Do Moskwy wraca również odmieniony Bezuchow. Wkrótce spotyka Nataszę i zakochuje się w niej. Maria Bołkońska odradza mu jednak zaręczyny, ponieważ dziewczyna nosi żałobę po bracie.

Epilog

Ślub Nataszy Rostowej i Bezuchowa odbywa się w 1813 roku. Hrabia Rostow umiera. Mikołaj Rostow żeni się Marią Bołkońską i tym samym ratuje finansowo całą rodzinę. Wszyscy zamieszkują w Łysych Górach. Natasza rodzi czworo dzieci. Mikołaj z żoną opiekują się synem zmarłego Andrzeja Bołkońskiego i własnym potomstwem. Powieść kończy rozmowa Rostowa i Bezuchowa, w której Pierre zachęca Rostowa do przystąpienia do tajnego związku (najprawdopodobniej dekabrystów).