Wojna i pokój – opracowanie, interpretacja, bohaterowie

Geneza

„Wojna i pokój” Lwa Tołstoja powstawała w latach 1863 – 1869. Pierwotny tytuł powieści brzmiał „1805”, książka miała bowiem przedstawiać genezę ruchu dekabrystów. Ostatecznie dzieło zostało jednak znacznie rozbudowane.

Czas i miejsce akcji

Akcja powieści rozpoczyna się w Petersburgu w 1805 roku. Fabuła obejmuje wydarzenia pomiędzy latami 1805 – 1812, epilog zaś traktuje o okresie 1813 – 1820. Miejsce akcji to całe imperium carskiej Rosji, szczególnie zaś Petersburg, Moskwa oraz majątek Łyse Góry.

Problematyka

„Wojna i pokój” to monumentalne dzieło Lwa Tołstoja przedstawiające dzieje rosyjskiej arystokracji na tle wojen napoleońskich. Pisarz ukazuje siłę i wielkość rosyjskiego narodu, który nie poddaje się francuskiej agresji, do końca walczy o swój kraj i ostatecznie wygrywa. Szczególną wartością powieści jest jej poetyka realistyczna – Tołstoj odmalowuje bowiem carską Rosję w najdrobniejszych szczegółach, stąd „Wojna i pokój” to wierny portret rosyjskiej kultury, mentalności i obyczajów.

Powieść stanowi również wykładnię Tołstojowskiej historiozofii, opierającej się na pojęciu fatalizmu. Historia jest tu swoistym absolutem posiadającym własne prawa, wyrocznią osądzającą ludzkie czyny i decydującą o losach całych narodów. Dzieje posiadają określony ład, w myśl którego ostatecznie wygrywa dobro, a zło (idea wojny niesprawiedliwej uosabianej przez Napoleona) przegrywa.

Jednocześnie historia kształtuje ludzkie charaktery i jest instancją obnażającą prawdziwe oblicze poszczególnych jednostek. Wojna i cierpienie odmieniają księcia Andrzeja Obłońskiego, Pierre’a Bezuchowa i Mikołaja Rostowa, którzy stają się dojrzałymi, odpowiedzialnymi mężczyznami. Inni z kolei, jak Helena Kuragin, dopuszczają się zdrady i podłości.

Opisy bohaterów

Pierre Bezuchow – nieślubny syn hrabiego Kiryła Bezuchowa; po śmierci ojca dziedziczy cały jego majątek. Żeni się z niemoralną Heleną Kuragin, która zdradza go i ośmiesza w oczach środowiska. Bezuchow rani w pojedynku kochanka żony i wypędza ją. Po tych wydarzeniach przechodzi wewnętrzną przemianę. Po wkroczeniu wojsk francuskich do Rosji Bezuchow chce dokonać zamachu na życie Napoleona. Następnie w niewoli wroga zaczyna interesować się filozofią równości pod wpływem Platona Karatajewa. Po wojnie żeni się z Nataszą Rostową, z którą ma czwórkę dzieci.

Książę Andrzej Bołkoński – z zamożnego rodu Bołkońskich, brat księżniczki Marii. Jego pierwsza żona Eliza umiera przy porodzie syna Mikołaja. Bołkoński po jej śmierci przechodzi duchową przemianę. Służy jako adiutant generała Kutuzowa. Bierze udział w bitwie pod Austerlitz, w której zostaje ciężko ranny. Oświadcza się Nataszy Rostowej, jednak ta porzuca go dla Anatola Kuragina. Bołkoński umiera w wyniku ran odniesionych w bitwie pod Borodino, przed śmiercią wybacza Nataszy.

Księżniczka Maria Nikołajewna Bołkońska – siostra Andrzeja Bołkońskiego, po śmierci pierwszej żony brata opiekuje się ich synem Mikołajem. Po wojnie wychodzi za Mikołaja Rostowa.

Wiera Rostowa – najstarsza córka hrabiostwa Rostowów, wychodzi za niemieckiego oficera.

Natasza Rostowa – córka hrabiostwa Rostowów, siostra Mikołaja i Pietii. Piękna panna, w której kocha się wielu mężczyzn. Zaręcza się z księciem Andrzejem Bołkońskim, jednak porzuca go dla Anatola Kuragina. Kiedy dowiaduje się, że mężczyzna ma żonę, popada w depresję i próbuje się otruć. Odratowana przechodzi duchową przemianę. Przed śmiercią Bołkońskiego uzyskuje jego przebaczenie. Po wojnie wychodzi za Bezuchowa.

Mikołaj Rostow – hrabia, żołnierz w wojsku carskim, bierze udział w walkach w Austrii. Jest zakochany w Soni, jednak jego rodzina nie zgadza się na mezalians i zachęca go do małżeństwa z księżniczką Marią Bołkońską. Ostatecznie po wojnie Mikołaj żeni się z nią, dzięki czemu ratuje rodzinę przed finansową katastrofą. Wspólnie  z Marią wychowują osieroconego syna Bołkońskich.

Pietia Rostow – najmłodszy z rodziny Rostowów, w chwili rozpoczęcia powieści ma 9 lat. W wieku 15 lat zaciąga się do wojska, bierze udział w obronie Moskwy. Ginie podczas wyzwalania rosyjskich jeńców wojennych.

Helena Kuraginowa – żona Pierre’a Bezuchowa. Wychodzi za niego dla majątku, po ślubie zdradza męża. Bezuchow wyrzuca ją z domu, ale po jakimś czasie jej przebacza. Po wkroczeniu wojsk napoleońskich Helena porzuca męża i odchodzi z francuskim dygnitarzem, wkrótce umiera.

Anatol Kuragin – brat Heleny posądzany o romans z własną siostrą. Uwodzi bezwzględnie Nataszę Rostową i zmusza ją do zerwania zaręczyn z Bołkońskim. Podczas wojny odnosi ciężkie rany i przechodzi amputację nogi.