Inteligencja w „Lalce” – opracowanie

Nakreślony w „Lalce” obraz polskiego społeczeństwa jest niezwykle obszerny i złożony. Bolesław Prus, opierając się na wnikliwej obserwacji, stworzył bogatą panoramę ludności zamieszkującej Warszawę. Na kartach utworu pojawia się wielu bohaterów, którzy reprezentują różne warstwy społeczne (arystokrację, szlachtę ziemiańską, mieszczaństwo, biedotę, mniejszości narodowe). Wśród nich odnaleźć można także przedstawicieli inteligencji - grupy będącej dopiero w zarodku.

Inteligencja w „Lalce” nie jest środowiskiem skonsolidowanym, zjednoczonym wokół wspólnych celów. Większość ludzi wykształconych działa samodzielnie, najczęściej w cieniu tych zamożnych i mogących słono zapłacić za usługi. Przykładem są tutaj prawnicy, którzy w imieniu arystokratów (księcia, Krzeszowskich) prowadzą sprawy, organizują środki finansowe. Jednak i w tym wypadku nie brakuje ludzi opierających swą działalność na oszustwach i podstępach. Przykładem może być adwokat baronowej Krzeszowskiej. Mężczyzna złożył Wokulskiemu ofertę kupna kamienicy, mówiąc, iż wystosował ją bogaty obcokrajowiec.

Wśród urzędników również pojawiają się jednostki o wątpliwej moralności. Wystarczy przywołać postać radcy Węgrowicza, członka Towarzystwa Dobroczynności. Czytelnik najczęściej „spotyka” go przy kuflu piwa, kiedy opróżnia kolejne butelki, wygłaszając swe niepochlebne opinie o wszystkim, co go otacza. Mężczyzna najbardziej nie lubił Wokulskiego oraz Żydów.

Najwięcej możliwości stwarzał przedstawicielom inteligencji świat nauki. Rozwijająca się technologia ułatwiała prowadzenie badań i otwierała drogę do wielkich osiągnięć. Julian Ochocki - arystokrata, kuzyn Łęckich - planował skonstruować maszynę latającą, co nie tylko dałoby mu sławę, ale stałoby się także katalizatorem korzystnych przemian. Jednakże plany mężczyzny pozostają tylko w sferze marzeń, gdyż nie dysponuje on odpowiednimi środkami, brakuje mu czasu (wyraźna presja ze strony środowiska arystokracji, które uważało go za dziwnego człowieka). W innej sytuacji znajduje się profesor Geist - mężczyzna poznany przez Wokulskiego w Paryżu. Poświęca on wszystkie swoje pieniądze i siły, by osiągnąć swój cel i odkryć metal lżejszy od powietrza.

Jedną z najciekawszych postaci, jakie występują w dziele Prusa, jest doktor Michał Szuman. Ten medyk żydowskiego pochodzenia patrzy na świat w sposób realistyczny. co wyróżnia go na tle idealistów. Kiedy jego badania antropologiczne nie przynoszą oczekiwanych efektów, postanawia zainwestować w sklep Szlangbauma i zaczyna interesować się spółką do handlu ze Wschodem. Równocześnie jest lekarzem, który zawsze służy radą przyjaciołom. To właśnie on odwiedza podupadającego na zdrowiu Rzeckiego i stara się wspomóc Wokulskiego, gdy marzenia głównego bohatera okazują się niemożliwe do spełnienia.

Wśród przedstawicieli inteligencji nie brakuje także kobiet. Pierwszą z nich jest pani Meliton - była nauczycielka. Kobieta, by utrzymać się na godnym poziomie, została swatką. Weszła nawet w pewien układ z Wokulskim, obowiązując się wysyłać mu wiadomości o pannie Łęckiej (w zamian za pieniądze). Bardziej interesującą i zaskarbiającą sobie sympatię czytelnika postacią jest pani Stawska. Kobieta mieszka z córką (Heleną, swoją imienniczką) i starą matką. Utrzymuje się z korepetycji i prac dorywczych. Jest bohaterką, która imponuje siłą i determinacją. Jej wytrwałość sprawia, że znajduje szczęście u boku Mraczewskiego (byłego subiekta w sklepie Wokulskiego, następnie pośrednika w handlu z Moskwą).

Inteligencja została ukazana w „Lalce” jako grupa krystalizująca się. Niektórzy z jej przedstawicieli wciąż zdają się być skażeni niechęcią i niedbalstwem (Węgrowicz), lecz nie brakuje również osób przejawiających odmienne nastawienie. Szacunek do pracy, chęć do działania, samodzielność i zaradność - to wartości, które mogą w przyszłości zmieniać obraz świata.