Omów różne rodzaje bezdomności w powieści Żeromskigo „Ludzie bezdomni”

Powieść Stefana Żeromskiego „Ludzie bezdomni” uchodzi za jedno z najbardziej przejmujących dzieł literackich z przełomu XIX i XX wieku. Sam tytuł sugeruje bolesną tematykę, jaką zamierza poruszył autor w tekście. Bezdomność uważana jest za jedną z najstraszniejszych rzeczy, jakie mogą spotkać człowieka. Dom to porządek, ład, miejsce wytchnienia – człowiek pozbawiony tych rzeczy nie może być szczęśliwy, usatysfakcjonowany z życia. Tytułu książki nie należy jednak rozumieć wyłącznie dosłownie – bezdomność, dowodzi autor, może objawiać się w najróżniejszy sposób.

Jakie formy bezdomności omawia Stefan Żeromski? Przede wszystkim rzuca się w oczy czytelnika los warstw najniższych. Fabryczni robotnicy posiadają mieszkania, jednak zazwyczaj są to małe pokoiki, w którym muszą żyć kilkuosobowe rodziny. Nie ma mowy o intymności i spokoju. Owe klitki oferują raczej miejsce do spania, niż „domowe ognisko”. Ich mieszkańcy większość dnia spędzają w fabryce, ale można podejrzewać, że gdyby dysponowali większą ilością wolnego czasu, to i tak niechętnie spędzaliby go w brudnych, zatęchłych wnętrzach. Jednak nawet owe fatalne warunki nie są dane raz na zawsze. Widmo prawdziwej bezdomności wisi nad warstwami niższymi nieustannie – wystarczy, że fabryka zostanie zlikwidowana lub choroba uniemożliwi pracę. Wówczas pozbawiony dochodów robotnik trafi na bruk. Oczywiście nawet proletariusze mogą podjąć próbę polepszenia warunków życia. Wiąże się ona jednak z emigracją, którą również można uznać za formę bezdomności. W końcu wymaga porzucenia ojczyzny, znanego do tej pory miasta i rodziny, która pozostanie w kraju. Los taki staje się udziałem brata doktora Judyma, Wiktora.

Sam Tomasz Judym również jest w pewnym sensie bezdomny. Pochodzi z biedoty, ale zdobył świetne wykształcenie. Jest lekarzem, a to zawód szanowany. Ale ciągle pozostaje poza towarzyskimi kręgami warstw wyższych – panny z dobrych domów raczej nie oglądają się za kimś takim, jak on. Zarazem Judym nie może szukać wytchnienia w towarzystwie osób z klasy społecznej, z której pochodzi. Robotnicy są już dla niego obcy – nie dorastają do jego poziomu umysłowego, a ich warunki życia budzą w nim przerażenie.

Tomasza Judyma spotyka również „bezdomność” intelektualna. To idealista, marzący o poprawie poziomu życia warstw niższych. Ale projekty te stają się obiektem szyderstwa ze strony starszych, doświadczonych lekarz, skupionych wyłącznie na prywacie i pomnażaniu pieniędzy. Również przedstawiciele innych zawodów z pobłażliwością, jeśli nie z niechęcią, odnoszą się do koncepcji doktora Tomasza. Jedyną osobą, w której znaleźć on może bratnią duszę, jest Joanna Podborska, również cierpiąca z powodu samotności. Jednak Judym boi się, że związek z młodą kobietą odwiedzie go od służby społeczeństwu i upodobni do znienawidzonych warszawskich lekarzy. Odrzuca więc miłość, przypieczętowując tym czynem swoją emocjonalną i duchową „bezdomność”.

Bezdomność w powieści Żeromskiego ma różne formy. Oznacza nieustanny strach przed nędzą, jaki staje się udziałem robotników. Symbolizuje też wyobcowanie głównego bohatera – idealisty żyjącego w społeczeństwie przesiąkniętym cynizmem.