Geneza
„Ludzie bezdomni” to powieść Stefana Żeromskiego, opublikowana po raz pierwszy w roku 1900. Autor zyskał nią wielki szacunek ówczesnego społeczeństwa polskiego, które uznało w nim „głos sumienia” narodu. Powieść sprowokowała niezliczone polemiki na temat ówczesnej sytuacji społecznej, pracy u podstaw i cierpienia warstw niższych. Można wręcz powiedzieć, iż była ona „wydarzeniem” intelektualnym swojej epoki.
Czas i miejsce akcji, bohaterowie
Akcja dzieła toczy się na przełomie wieku XIX i XX, na terenach zaboru rosyjskiego (chociaż nie tylko – pierwszy rozdział rozgrywa się bowiem we Francji) Głównym bohaterem powieści jest Tomasz Judym. To młody lekarz (przed trzydziestką), wywodzący się z biedoty. Udało mu się jednak zdobyć wykształcenie (i to w Paryżu). Judym czuje jednak, że ma dług wobec warstw niższych, z których się wywodzi. Pragnie dbać o stan zdrowia robotników i zachęca do tego innych lekarzy. Spotyka się jednak z drwinami i interesownością. Dla innych lekarzy medycyna to nie powołanie, ale – mówiąc dzisiejszym językiem – opłacalny biznes. Judym nie może przebić się przez mur niechęci kolegów i zmaga się z problemami finansowymi. Decyduje się więc na wyjazd do uzdrowiska w Cisach. Tam wchodzi w konflikt z przełożonymi, którzy przedkładają własne interesy nad zdrowie okolicznej ludności. Zostaje zwolniony i trafia do Zagłębia, gdzie zostaje lekarzem przy kopalni.
Judym to idealista pochłonięty myślą pozytywistyczną. Pragnie poprawy doli najuboższych, nie dba o swoje finanse. Pragnie też miłości, jednak gdy wreszcie ma okazje połączyć się z ukochaną kobietą, przedkłada nad nią swoje powołanie społecznika. Rodzina mogłaby go odciągnąć od pracy dla biednych. W pewnym sensie Judym jest więc oderwanym od życia fanatykiem – pragnie zwalczać nędzę, kocha ludzkość, ale wydaje się niezdolny do kochania konkretnych ludzi.
Jego zaprzeczeniem jest Joasia Podborska. Również wywodzi się z ubogiej rodziny, jest sierotą. Zarabia jako guwernantka wnuczek pani Niewadzkiej. Zakochuje się w Judymie, który początkowo nie zwraca na nią uwagi. Jest cicha i lojalna. Nie chce odciągać ukochanego mężczyzny od jego powołania, wręcz przeciwnie – marzy, by mu pomagać w jego zbożnym dziele. Pod koniec powieści oferuje mu wspólne prowadzenie szpitala dla nędzarzy. Judym jednak odrzuca tę ofertę i jej miłość.
W powieści pojawiają się również postacie drugoplanowe, takie jak Wiktor Judym, brat Tomasza. Obserwujemy, jak z rodziną udaje się do Szwajcarii, a później marzy o Ameryce.
Interpretacja
„Ludzie bezdomni” to wielki akt oskarżenia przeciwko systemowi społecznemu. Żeromski zwraca uwagę na fatalne warunki życia robotników przemysłowych i chłopów. Podkreśla też egoizm warstw wyższych – bogaci i wykształceni powinni troszczyć się o los gorzej sytuowanych. Zamiast tego wykorzystują swoją przewagę, by ich eksploatować.
Jednak powieść nie jest jednostronna. Pozwala nam poważnie się zastanowić nad postępowaniem pozytywnych – przynajmniej na pierwszy rzut oka – bohaterów, społeczników. Czy rzeczywiście Judym i jego postawa jest godna naśladowania? Czy taki maksymalizm (wszystko albo nic) stanowi drogą do podźwignięcia społeczeństwa?
Pomimo zmian społecznych i gospodarczych, jakie zaszły w ciągu stulecia, „Ludzie bezdomni” nadal pozostają aktualni, jako źródło refleksji nad postępowaniem idealistów i kwestiami niesprawiedliwości społecznej.
W 1975 roku powieść sfilmowano pod tytułem „Doktor Judym”.
Bajronizm to pojęcie które powstało w okresie romantyzmu i związane było z twórczością Anglika George Byrona. Zarówno postawa samego twórcy...
Tom I Akcja powieści toczy się na początku XIX wieku w Rosji. W 1805 roku w Petersburgu arystokratka Anna Scherer organizuje u siebie przyjęcie. Zjawiają się na nim wszyscy...
Geneza Gdy pokolenie pozytywistów zastąpiło na scenie dziejowej romantyków sytuacja polskiego narodu była opłakana. Działania zaborców coraz skuteczniej...
„Spadanie” to poemat Tadeusza Różewicza pochodzący z tomu „Twarz trzecia” (1968). Wiersz pod względem strukturalnym stanowi rodzaj poetyckiego...
„Tam gdzie spadają anioły” to powieść Doroty Terakowskiej. Książka łączy wątki fantastyczne z realistycznymi. Rozgrywa się we współczesnej Polsce...
Streszczenie Biblia głosi że pierwotnie ludzie posługiwali się jednym wspólnym językiem. Ludzie jednak chcieli udowodnić swą wielkość dlatego też postanowili...
Wiesz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej „Laura i Filon” odnosi się do sielanki Franciszka Karpińskiego. Powstały w XVIII wieku utwór Karpińskiego przedstawiał...
Streszczenie W Tebach pojawia się seria klęsk: panuje zaraza dzieci rodzą się martwe a plony nie przynoszą urodzaju. Dzieje się tak od czasu gdy władcą został Edyp który...
Wiersz Czesława Miłosza „Walc” pochodzi z 1942 roku. Poeta jednak nie opisuje w utworze trwającej właśnie wojny a cofa się kilka dekad do roku 1910. Przedstawia...