Geneza, czas i miejsce akcji
Krótkie opowiadanie Stefana Żeromskiego „Zmierzch” ukazało się w czasopiśmie „Głos” w roku 1892. Już przed pierwszą wojną światową zostało przełożone na języki obce (rosyjski i niemiecki, a w 1915 ukazało się tłumaczenie angielskie).
Pewne szczegóły geograficzne i techniczne (pojawia się Warszawa, a także mowa o wodzie sodowej) każą przypuszczać, że akcja rozgrywa się na terenach zaboru rosyjskiego pod koniec XIX wieku.
Bohaterowie
Bohaterem jest Walek Gibała, chłop, służący jako fornal w majątku dziedzica. Walek zwykł podkradać owies koniom, którymi się opiekował i sprzedawać go „na boku”. Stary właściciel przymykał na to oko, ale gdy nastał nowy gospodarz, zmienił on te zasadę. Przyłapanego na tej niewielkiej przecież kradzieży Walka wyrzucił z pracy i całkowicie zepsuł mu reputację. Chłop od tego czasu zmagać się musiał ze straszną biedą, a zimą nawet znosić głód. Kiedy więc dawny pracodawca proponuje mu trudną i słabo płatną pracę sezonową, Walek musi się na nią zgodzić. Współczujemy mu, ale nie jest to bohater pozytywny – z opowiadania jasno wynika, że Gibała to człowiek okrutny, który nie waha się katować swojej żony. Nie potrzebuje nawet specjalnych powodów, żeby sięgać po przemoc – bicie kobiety jest dla niego po prostu sposobem na wyładowanie swojego gniewu.
Jego żona znosi to pokornie. Mąż okrutnik budzi w niej strach i boi się go zdenerwować w jakikolwiek sposób. Towarzyszy mu w pracy przy wydobywaniu torfu i zastanawia się, co się dzieje z ich małą córeczką. Dziecko zostało samo w domu i kobieta nie widziała go od południa (a nadchodzi wieczór). Chciałaby je zobaczyć, ale mąż jej nie pozwala – wcześniej muszą skończyć pracę. Nie dowiadujemy się, co się dzieje z bohaterami, ani z ich dzieckiem. Opowiadanie kończy się, gdy nastaje zmrok.
Interpretacja
Utwór Stefana Żeromskiego, chociaż krótki, oferuje bolesny i złożony obraz życia chłopów polskich pod koniec XIX wieku. Zmagają się oni z nędzą i nieustannie walczą o przetrwanie. Zmuszeni są przyjmować każdą oferowaną pracę, chociażby była źle opłacana. Nie mogą odmówić harowania za przysłowiowe „grosze”, bowiem skutkowałoby to głodem w zimie.
Żyjąc w tak trudnych warunkach chłopi stają się okrutni. Odreagowują swoje cierpienie bijąc kobiety oraz przepijając pieniądze (których przecież nigdy nie mają zbyt wiele) w karczmach. Utwór Stefana Żeromskiego jest wielkim aktem oskarżenia przeciw takiemu stanowi społeczeństwa. W domyśle dojrzeć można też pytanie o naturze politycznej – czy Polacy są w stanie zrzucić kajdany narodowej niewoli, gdy olbrzymia część społeczeństwa tkwi w kajdanach ekonomicznej nędzy?
Geneza „Iliadzie” przypisuje się autorstwo Homera mimo iż jest to kwestia sporna. Jest ona prawdopodobnie dziełem które poprzedza „Odyseję”...
Autorstwo i czas powstania Utwór o incipicie „Posłuchajcie bracia miła...” znany też pod tytułami: „Lament (Plankt) świętokrzyski” oraz „Żale...
Bohaterem bajki Ignacego Krasickiego „Pan i pies” jest tytułowe zwierzę. Sam właściciel nie pojawia się bezpośrednio w utworze dowiadujemy się tylko o jego...
Księga I. Mór. Gniew. Gniew Achillesa który wywołany jest sporem z królem Agamemnonem naczelnym wodzem wyprawy wojsk achajskich przeciwko Troi to główny...
„Gawęda o miłości ziemi ojczystej” Wisławy Szymborskiej to wiersz należący do liryki patriotycznej. Poetka wyraża w nim zachwyt nad pięknem rodzinnego kraju...
Streszczenie Królestwo niebieskiego porównane jest do człowieka który siał dobre nasiona. Jednakże w nocy jego nieprzyjaciel nasiał chwastów pomiędzy...
Geneza czas i miejsce akcji Powieść ukazała się w roku 1911 wcześniej publikowana była w odcinkach na łamach prasy. Czas akcji przedstawionej w utworze to lata 1884 –...
Geneza „Kolumbowie rocznik 20” to najsłynniejsza z powieści Romana Bratnego. Dzieło to doczekało się w swoim czasie statusu kultowego i dało nazwę całemu...
Wiesz Franciszka Karpińskiego „Do Justyny. Tęskność na wiosnę” należy do najbardziej znanych przykładów polskiej XVIII-wiecznej liryki miłosnej. W...
