Geneza, czas i miejsce akcji
Krótkie opowiadanie Stefana Żeromskiego „Zmierzch” ukazało się w czasopiśmie „Głos” w roku 1892. Już przed pierwszą wojną światową zostało przełożone na języki obce (rosyjski i niemiecki, a w 1915 ukazało się tłumaczenie angielskie).
Pewne szczegóły geograficzne i techniczne (pojawia się Warszawa, a także mowa o wodzie sodowej) każą przypuszczać, że akcja rozgrywa się na terenach zaboru rosyjskiego pod koniec XIX wieku.
Bohaterowie
Bohaterem jest Walek Gibała, chłop, służący jako fornal w majątku dziedzica. Walek zwykł podkradać owies koniom, którymi się opiekował i sprzedawać go „na boku”. Stary właściciel przymykał na to oko, ale gdy nastał nowy gospodarz, zmienił on te zasadę. Przyłapanego na tej niewielkiej przecież kradzieży Walka wyrzucił z pracy i całkowicie zepsuł mu reputację. Chłop od tego czasu zmagać się musiał ze straszną biedą, a zimą nawet znosić głód. Kiedy więc dawny pracodawca proponuje mu trudną i słabo płatną pracę sezonową, Walek musi się na nią zgodzić. Współczujemy mu, ale nie jest to bohater pozytywny – z opowiadania jasno wynika, że Gibała to człowiek okrutny, który nie waha się katować swojej żony. Nie potrzebuje nawet specjalnych powodów, żeby sięgać po przemoc – bicie kobiety jest dla niego po prostu sposobem na wyładowanie swojego gniewu.
Jego żona znosi to pokornie. Mąż okrutnik budzi w niej strach i boi się go zdenerwować w jakikolwiek sposób. Towarzyszy mu w pracy przy wydobywaniu torfu i zastanawia się, co się dzieje z ich małą córeczką. Dziecko zostało samo w domu i kobieta nie widziała go od południa (a nadchodzi wieczór). Chciałaby je zobaczyć, ale mąż jej nie pozwala – wcześniej muszą skończyć pracę. Nie dowiadujemy się, co się dzieje z bohaterami, ani z ich dzieckiem. Opowiadanie kończy się, gdy nastaje zmrok.
Interpretacja
Utwór Stefana Żeromskiego, chociaż krótki, oferuje bolesny i złożony obraz życia chłopów polskich pod koniec XIX wieku. Zmagają się oni z nędzą i nieustannie walczą o przetrwanie. Zmuszeni są przyjmować każdą oferowaną pracę, chociażby była źle opłacana. Nie mogą odmówić harowania za przysłowiowe „grosze”, bowiem skutkowałoby to głodem w zimie.
Żyjąc w tak trudnych warunkach chłopi stają się okrutni. Odreagowują swoje cierpienie bijąc kobiety oraz przepijając pieniądze (których przecież nigdy nie mają zbyt wiele) w karczmach. Utwór Stefana Żeromskiego jest wielkim aktem oskarżenia przeciw takiemu stanowi społeczeństwa. W domyśle dojrzeć można też pytanie o naturze politycznej – czy Polacy są w stanie zrzucić kajdany narodowej niewoli, gdy olbrzymia część społeczeństwa tkwi w kajdanach ekonomicznej nędzy?
„Konopielka” Edwarda Redlińskiego zaczyna się opisem poranka we wsi Taplary. Poznajemy gospodarstwo Kaziuka głównego bohatera. Okazuje się że w nocy krowa...
„Pantofelek” to utwór Andrzeja Bursy. Przestawia coś w rodzaju dialogu dwóch postaci (choć widzimy wypowiedzi tylko jednej z nich). Podmiot liryczny...
Streszczenie Utwór rozpoczyna bezpośredni zwrot do dzieci. Są one nawoływane do pójścia na wzgórze i zmawiania modlitwy za tatę. Podkreślone są zagrożenia...
Streszczenie Część I Powieść poprzedza dedykacja dla żony Krystyny i cytat z „Domu umarłych” Fiodora Dostojewskiego. Witebsk – Leningrad – Wołogda...
„Niebo” Wisławy Szymborskiej to wiersz w którym mamy do czynienia z filozoficzną refleksją nad światem i intelektualnymi kategoriami służącymi do jego...
Geneza Powieść Antoniego Libery „Madame” ukazała się w 1998 roku. Autor wysłał ją na konkurs wydawnictwa Znak jednak pracował nad nią już od kilku lat....
“Książka” to wiersz Zbigniewa Herberta w którym poeta wykorzystuje topos księgi. Księga w tradycji literackiej to oznaka najwyższej tajemnej wiedzy przeznaczonej...
Streszczenie Król Syzyf był władcą Koryntu. Jego życie wolne było od trosk. Sam zamieszkiwał w pięknym pałacu a kraj przez niego rządzony słynął z dostatku....
„Nn próbuje sobie przypomnieć słowa modlitwy” to wiersz Stanisława Barańczaka. NN oznacza „nazwisko nieznane” – skrót taki często...
