Daniel Defoe - biografia i charakterystyka twórczości

Daniel Defoe to jeden z ojców współczesnej powieści angielskiej. Dokładna data jego narodzin budzi wątpliwości, jednak najczęściej wskazuje się rok 1660. Ojciec przyszłego pisarza miał stragan z mięsem w Londynie i nazywał się Foe – później Daniel, by dodać splendoru nazwisku, dodał doń arystokratycznie brzmiące „De”.

Ocenia się, iż Defoe zostawił po sobie około pięciuset książek, broszur i dłuższych artykułów, spisanych pod niebagatelną liczbą prawie dwustu pseudonimów. Jako autor tekstów prasowych należał do prekursorów dziennikarstwa, które na początku XVIII wieku przybierało znane nam formy. Oprócz działalności literackiej, Defoe był także rzutkim biznesmenem, chociaż działalność handlowa często wiodła go w długi – w 1692 roku został nawet z ich przyczyny aresztowany. Swoje zdolności pisarskie wykorzystywał w działalności politycznej. W 1702 roku opublikował satyrę „The Shortest Way with Dissenters”, wymierzoną w stronnictwo torysów i establishment Kościoła anglikańskiego. Chociaż broszurka była anonimowa, dość szybko zorientowano się, kto jest irytującym kpiarzem i doprowadzono do skazania Defoe na wyrok więzienia, grzywny i kilku dni przy pręgierzu. Według legendy, autor cieszył się już wówczas takim szacunkiem, że zamiast nieczystości, ludzie rzucali na niego kwiaty i pili jego zdrowie.

Jeden z torysów, hrabia Robert Harley, dostrzegł talent pisarza, opłacił za niego grzywnę i uczynił swoim współpracownikiem. Defoe zaczął wydawać czasopismo „A Review of the Affairs of France” („Przegląd spraw francuskich”) – ukazywało się trzy razy w tygodniu i popierało politykę Harleya i jego następców na stanowisku premiera.

Największym sukcesem literackim autora stała się oczywiście powieść „Przypadki Robinsona Crusoe” z 1719 roku. Zapewne jednym ze źródeł inspiracji była historia Alexandra Selkirka, szkockiego żeglarza, który po kłótni z kapitanem został porzucony na bezludnej wyspie i spędził tam cztery lata. Badacze zwracają jednak uwagę, iż w owym czasie znanych było wiele podobnych opowieści, więc Defoe, pisząc książkę, mógł czerpać z kilku z nich. W każdym razie powieść okazała się olbrzymim sukcesem i do końca XIX wieku należała od najpopularniejszych dzieł światowej literatury. Defoe jeszcze w tym samym roku napisał kontynuację przygód Robinsona, zaś w rok później – trzeci tom dotyczący tej postaci. Robinson zakorzenił się mocno w naszej kulturze i stał się inspiracją do wielu innych dzieł, zarówno literackich, jak i filmowych.

Oprócz tego sztandarowego dzieła warto wymienić „Dziennik roku zarazy” (1722), opowiadający o zarazie, jaka nawiedziła Londyn w czasie dzieciństwa autora oraz „Kapitana Singletona” (1720), opowiadającego o piratach.

Defoe ożenił się w 1684 roku i doczekał ósemki dzieci. Zmarł w 1731 roku.