Geneza
Powieść stanowi dziś prawdopodobnie najpopularniejszy gatunek literacki, więc często jesteśmy skłonni zapominać o tym, że pojawiła się stosunkowo niedawno. Prawdopodobnie dojrzałość w skali europejskiej powieść osiągnęła wraz z „Don Kichotem” Cervantesa (XVI w.), a za pierwszą polską powieść uchodzą „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” Ignacego Krasickiego.
Dzieło Krasickiego opublikowane zostało w 1776 roku i ma formę pamiętnika głównego bohatera. Był to zabieg dość popularny w owych czasach i miał za zadanie nadać książce pozory autentyczności. Często autor przedstawiał się zaledwie jako osoba, która odnalazła gdzieś zaginione zapiski – tak też chciał postąpić Krasicki, ale ostatecznie zdecydował się na wydanie powieści pod własnym nazwiskiem.
Bohaterowie, motywy, czas i miejsce akcji
Głównym bohaterem i zarazem narratorem jest Mikołaj Doświadczyński. Jego życie, co odzwierciedla układ książki, składa się z trzech etapów. Pierwszym z nich jest młodość, spędzona pod opieką guwernera-hulaki. Krasicki wykorzystuje ten wątek, by przeprowadzić krytykę chaotyczności i marności edukacji, jaką odbierali młodzi polscy szlachcice.
Drugi etap życia bohatera to podróże i czas dojrzewania duchowego. Trafia on w różne miejsca – jest niewolnikiem w kopalni srebra w Boliwii, a także więźniem hiszpańskiej inkwizycji. Jednak najważniejsza wyprawa, to wizyta na wyspie Nipu. Poznaje tam dziwnie plemię, które nie zna państwa w europejskim znaczeniu tego słowa. Ludzie żyją tam zgodnie z naturą, nie znają przemocy, niesprawiedliwości. Spory rozsądza rada starszych, zaś wszystkie rodziny posiadają równy majątek. Jego przewodnikiem w tym nowym świecie jest mędrzec Xaoo.
Po powrocie do Europy Mikołaj stara się żyć zgodnie z naukami Nipuanów, co daje mu reputację szaleńca. Na końcu osiada w majątku w Polsce i poślubia ukochaną z lat młodości. Stara się też nadal praktykować dobrotliwą filozofię Nipuanów. Mikołaj Doświadczyński (zwróćmy uwagę na nazwisko bohatera) przeobraża się z głupca w mędrca na skutek swoich przeżyć.
Interpretacja
Powieść zawiera elementy różnych gatunków – utopii, powiastki filozoficznej, powieści podróżniczej. Autor czerpie z różnych źródeł, ale najbardziej widoczne są wpływy Rousseau i jego koncepcji „szlachetnego dzikusa”. Skontrastowanie Nipuańczyków z Europejczykami służy ukazaniu zepsucia tych ostatnich, zaś pierwsza część stanowi doskonałą krytykę sarmackiego stylu życia (utracjuszostwo, słabe wykształcenie). Pierwsza powieść w polskiej literaturze jest dziełem kompletnym i dojrzałym – świadczy to o wybitnych zdolnościach literackich Ignacego Krasickiego, który z wielką klasą przyswoił ten gatunek swojej ojczyźnie.
„Moja wierna mowo” to wiersz Czesława Miłosza pochodzący z tomu „Miasto bez imienia”. Podmiotem lirycznym w utworze jest poeta którego można...
„Lot nad kukułczym gniazdem” pozostaje najbardziej cenioną powieścią Kena Keseya. Akcja rozgrywa się w szpitalu psychiatrycznym zaś narratorem książki jest...
„Wczorajszemu” to wiersz Tadeusza Gajcego napisany w 1942 roku w okupowanej Warszawie. Tekst jest osadzony w problematyce wojennej. Poeta przedstawia grozę doświadczenia...
„Przyjaciele” Streszczenie Leszek i Mieszek byli mężczyznami których łączyła szczególna więź. Mówiono o nich że gdy znaleźli orzeszek...
Geneza „Nie-boską komedię” napisał Zygmunt Krasiński w 1833 r. Dzieło ukazało się dwa lata później - wydane anonimowo w Paryżu. Po raz pierwszy nazwisko...
„Jagnie i wilcy” Ignacego Krasickiego należy do tych bajek w których przesłanie umieszczone jest już na początku utworu natomiast dalsza jego część...
„W co wierzyć?” Zenona Przesmyckiego to wiersz będący manifestacją młodopolskiego dekadentyzmu i metafizycznej pustki. Mimo że sam Miriam w swoich manifestach...
Już sam tytuł wiersza Kazimierza Wierzyńskiego przywodzi nastrój beztroski i radości życia. „Zielono mam w głowie” – tak może mówić człowiek...
Streszczenie Ojciec i syn pędzą na koniu. Dziecko jest wyraźnie osłabione jego głowa spoczywa na piersi rodzica. Mężczyzna pragnie dodać potomkowi otuchy a dziecko odpowiada...