Opowieść wigilijna – opracowanie, problematyka, bohaterowie

Geneza

Charles Dickens napisał „Opowieść wigilijną” w listopadzie 1843 roku.

Czas i miejsce akcji

Akcja „Opowieści wigilijnej” toczy się w dziewiętnastowiecznym Londynie i obejmuje okres Świąt Bożego Narodzenia. Pojawiają się tu jednak liczne retrospekcje (fragmenty, w których Duch Przeszłości zabiera głównego bohatera w czasy jego dzieciństwa) oraz antycypacje – wybieganie akcji w przyszłość.

Motywy

motyw ducha – w Bożonarodzeniową noc E. Scrooge’a odwiedzają cztery zjawy: jego zmarły wspólnik, Duch Przeszłości, Duch Tegorocznego Bożego Narodzenia oraz Duch Przyszłości.

motyw Świąt Bożego Narodzenia – akcja opowiadania toczy się w okresie Bożego Narodzenia przedstawionego jako magiczny czas dobroci i cudów.

motyw skąpca – głównym bohaterem opowieści jest stary skąpiec, E. Scrooge, który całe życie podporządkował gromadzeniu majątku. Bogactwo osiągnął między innymi dzięki uciskaniu własnych pracowników.

motyw przemiany – Scrooge pod wpływem wizji duchów przechodzi wewnętrzną przemianę i z cynicznego skąpca przeistacza się w filantropa.

Problematyka

„Opowieść wigilijna” Dickensa to wzruszająca historia przemiany starego skąpca w człowieka pełnego dobroci i życzliwości dla innych. Główny bohater opowiadania, Ebenezer Scrooge, stanowi karykaturalne wcielenie wszystkich najgorszych wad żarłocznego kapitalizmu. Jest to człowiek, który dla majątku poświęca miłość ukochanej dziewczyny, własne zdrowie i szacunek w oczach ludzi. Dzięki skąpstwu i skrajnemu uciskaniu pracowników Scrooge dorabia się majątku, jednak każdego roku Boże Narodzenie spędza samotnie.

Dzięki cudownym odwiedzinom Bożonarodzeniowych Duchów bohater uświadamia sobie jednak swoje błędy i mimo podeszłego wieku zyskuje szansę ich naprawy. Przypomina sobie własne dziecięce marzenia i dociera do niego, jak niesprawiedliwie i źle traktował wszystkich wokół. Dickens w „Opowieści wigilijnej” nie tylko piętnuje wady społeczeństwa kapitalistycznego, ale także wskazuje możliwości ich naprawy. Przesłanie opowiadania jest optymistyczne – każdy, nawet najbardziej zatwardziały wyzyskiwacz, może zawrócić ze złej drogi oraz odzyskać własną godność i ludzki szacunek.

Charakterystyka Scrooge’a

Ebenezer Scrooge, główny bohater „Opowieści wigilijnej” to stary skąpiec, który prowadzi w Londynie własny zakład handlowy. Bohater żyje samotnie, nigdy się nie ożenił. Jedyną dziewczynę, z którą był związany, odrzucił, ponieważ straciła swój posag. W dzieciństwie Scrooge był bardzo samotny, miał surowego ojca i często nawet w święta musiał zostawać w internacie. Oddawał się wówczas lekturom i marzył o baśniowych krainach. Jego najlepszą przyjaciółką była młodsza siostra, Fan. Scrooge bardzo ją kochał, ale po śmierci siostry nie utrzymywał kontaktu z jej jedynym synem. Mimo że siostrzeniec co roku zapraszał go na świąteczny obiad, Scrooge wolał spędzać ten czas samotnie.

Skąpiec nienawidzi Świąt Bożego Narodzenia, uważa bowiem, że dzień wolny jest niepotrzebną przerwą w pracy, a na dodatek musi za niego zapłacić swoim pracownikom. Mężczyzna bardzo źle traktuje swojego kancelistę, w mroźną zimę zmusza go do pracy w nieogrzewanym pomieszczeniu, oszczędza również na jego pensji, mimo że ma on na utrzymaniu całą rodzinę.

Kiedy w wigilijną noc Scrooge’a odwiedza duch zmarłego wspólnika Marleya oraz trzy inne zjawy: Duch Przeszłości, Tegorocznego Bożego Narodzenia i Duch Przyszłości, bohater uświadamia sobie okropność własnego postępowania. Powrót do dzieciństwa pozwala mu odzyskać dawne marzenia i dobroć. Scrooge jest przerażony losem małego, chorego synka swojego kancelisty Boba, który z powodu złych warunków życiowych wkrótce morze umrzeć.

Ogromne wrażenie na bohaterze robi również wizja własnej śmierci. Widzi, że nie zyskał w ludzkich oczach żadnego szacunku i że nikt nie zjawi się na jego pogrzebie. Dzięki temu Scrooge przechodzi wielką przemianę, wynagradza krzywdy swoim pracownikom i bliskim. Staje się człowiekiem powszechnie lubianym, cenionym i życzliwym.

Opisy pozostałych bohaterów

Jakub Marley – zmarły wspólnik E. Scrooge’a. Na jego pogrzebie zjawił się jedynie Scrooge. Marley odwiedza głównego bohatera w wigilijną noc, jego duch odbywa pokutę za ziemskie grzeszne życie. Marley przestrzega dawnego wspólnika przed podobnym losem i przysyła mu 3 zjawy, dzięki którym będzie się on mógł zmienić.

Bob Grathit – kancelista Scrooge’a, wyzyskiwany przez swojego pracodawcę. Bob ma na utrzymaniu żonę i sześcioro dzieci. Jego najmłodszy syn Tim poważnie choruje, ma problemy z chodzeniem i w skutek ciężkich warunków życiowych może umrzeć. Bob jest bardzo sumiennym pracownikiem, mimo że nie otrzymuje godnego wynagrodzenia, obdarza swojego skąpego pracodawcę szacunkiem i w święta Bożego Narodzenia wznosi toast za jego zdrowie.

Fred – siostrzeniec Scrooge’a, syn jego zmarłej siostry. Co roku zaprasza do siebie wuja na Boże Narodzenie, mimo że zawsze spotyka się z odmową. Kocha Scrooge’a mimo jego wad i skąpstwa.

Duch Wigilijny Przeszłości – pierwsza zjawa, która odwiedza Scrooge’a. W ręku trzyma ostrokrzew i przyrząd do gaszenia świec. Zabiera bohatera w podróż do krainy jego dzieciństwa i młodości.

Duch Tegorocznego Bożego Narodzenia – druga zjawa, dziecko o twarzy starca. Ukazuje Scrooge’owi, w jaki sposób jego znajomi i bliscy spędzają Święta Bożego Narodzenia.

Duch Przyszłości – trzecia zjawa, bardzo groźna postać w kapturze. Zabiera Scrooge’a w przyszłość i pokazuje mu śmierć małego Tima oraz jego własną.