Unikalne i sprawdzone teksty

Mikołaj Sęp-Szarzyński - biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

Mikołaj Sęp-Szarzyński powszechnie uznawany jest za, obok Jana Kochanowskiego, najwybitniejszego twórcę staropolskiej literatury. Okres jego aktywności przypadł na czas przełomu renesansu i baroku, a więc epok sprzecznych, odróżniających się pod względem światopoglądu.

O samym poecie wiadomo bardzo niewiele. Przyszedł on na świat ok. 1550 roku w okolicach Lwowa (w Zimnej Wodzie lub Rudnie). Należał do rodziny szlacheckiej herbu Junosza, a jego ojciec był podstolim lwowskim i właścicielem Zimnej Wody. Sam ród Szarzyńśkich pochodził z Mazowsza, dokładniej z Szarzyna.

Przyszły poeta rozpoczął edukację we Lwowie, najpewniej pod okiem Benedykta Herbesta. Następnie przeniósł się do Wittenbergi i Lipska. Badacze jego życia i historycy podejrzewają, że Szarzyński odrzucił możliwość studiowania na Akademii Krakowskiej, ponieważ propagowanym tam wyznaniem był katolicyzm. W czasie pobytu poza granicami Rzeczypospolitej, przypuszczalnie w towarzystwie Stanisława Starzechowskiego – protestanta i przyjaciela Szarzyńskich, młody żak miał okazję wiele podróżować, głównie po Italii i Szwajcarii.

Po powrocie do Rzeczypospolitej Mikołaj Sęp-Szarzyński musiał zmierzyć się z kwestią problemów finansowych nieżyjącego już ojca. W tym czasie obracał się głównie w kręgach jezuitów i dominikanów, co zaowocowało narodzinami żarliwej religijności (Szarzyński był katolikiem).

Swój pierwszy utwór napisał prawdopodobnie ok. 1567 r. – być może było to krótkie epitafium w łacinie, które stworzył, by uczcić ojca Stanisława Starzechowskiego. Wiadomo także, że bywał częstym gościem na dworach szlacheckich, gdzie prezentował swoje dzieła i uczestniczył w intelektualnych dysputach. Wielki wpływ miał na niego spowiednik – Antonin z Przemyśla. To właśnie dzięki niemu Szarzyński poznał dokonania Ludwika z Grenady i pod jego kierunkiem rozwijał swój światopogląd.

Jeden z najwybitniejszych twórców polskiego baroku zmarł w wieku ok. 31 lat. Jego dorobek artystyczny zebrał Stanisław Starzechowski, który odszedł zaledwie rok później. Wtedy dziełami Mikołaja Sępa Szarzyńskiego zaopiekował się jego brat – Jakub Sęp Szarzyński – publikując w 1601 „Rytmy albo wiersze polskie”.

Charakterystyka twórczości

Całościowy obraz twórczości Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego stworzony został na podstawie 50 utworów zebranych przez jego brata. Reszta, najprawdopodobniej bardziej pokaźna część, uległa rozproszeniu.

Poeta ten zaliczany jest do grona najwybitniejszych literatów polskiego baroku, a jego dzieła wpisują się w nurt metafizyczny. Jako ich najważniejszy motyw jawią się kwestie religijne, które podmiot liryczny porusza w charakterystyczny, żarliwy sposób. Zaś wśród najważniejszych środków wyrazu można wymienić typowe dla epoki koncepty, paradoksy, puenty, aliteracje i rozbudowane opisy.

„Rytmy albo wiersze polskie”, które ukazały się w 1601 r., zawierają cykl sześciu sonetów. Badacze literatury przypuszczają, iż było to pierwsze przeniesienie formy sonetu angielskiego na grunt polskiej literatury, co stanowi niepodważalny dowód doskonałego wykształcenia i świetnej znajomości ówczesnej kultury przez Szarzyńskiego. Ponadto znajdują się w nim pieśni będące parafrazami biblijnych psalmów, pieśni teocentryczne, epitafia oraz erotyki, jednak w odniesieniu do tych ostatnich autorstwo wciąż pozostaje kwestią sporną.

Twórczość Szarzyńskiego była dobitnym przykładem przejścia z renesansowego antropocentryzmu w charakterystyczny dla baroku teocentryzm. Wśród inspiracji filozoficznych wybitnego poety wymienia się przede wszystkim Boecjusza, Klaudiusza Ptolemeusza i Ludwika z Grenady (dominikańskiego mistyka).

Rozwiń więcej

Losowe tematy

George Gordon Byron – biografia...

Biografia Chociaż żył zaledwie 36 lat udało mu się na stałe zapisać w historii europejskiej literatury a jedna z ateńskich dzielnic nosi jego imię. Kim była jedna z...

Joseph Conrad - biografia i charakterystyka...

Biografia Joseph Conrad (Józef Teodor Konrad Korzeniowski) urodził się w 1857 roku w Berdyczowie na terenie dzisiejszej Ukrainy. Był synem pisarza Apollona Korzeniowskiego...

Andrzej Melaszka – biografia i...

Biografia Andrzej Melaszka – polski reżyser i scenarzysta; pisarz twórca literatury dziecięcej i młodzieżowej. Przyszedł na świat 3 marca 1955 r. w Poznaniu....

Adam Naruszewicz – biografia i...

Adam Naruszewicz urodził się w 1733 roku w Pińsku. Wcześnie osierocony związał się z Jezuitami i przyjął święcenia. Wiek XVIII nie był sprzyjający dla następców...

Paweł Huelle – biografia i charakterystyka...

Paweł Huelle to już pisarz niemal klasyczny. Jego twórczość stanowi ważny punkt w pejzażu kulturowym Polski po 1980 roku. A może nawet w całym okresie powojennym?...

Emil Zola - biografia i charakterystyka...

Biografia Emil Zola urodził się w 1840 roku w Paryżu w rodzinie włoskich emigrantów. Kształcił się w Liceum Aix-en-Provence gdzie poznał malarza Paula Cézanne’a...

Gabriel Garcia Marquez uchodzi za jednego z najważniejszych pisarzy XX wieku najwybitniejszego przedstawiciela nurtu znanego jako „realizm magiczny”. Był on także...

Stanisław Grochowiak – biografia...

Stanisław Grochowiak należy do najbardziej znanych polskich artystów okresu powojennego. Obecnie pamięta się go przede wszystkim jako poetę chociaż do jego spuścizny...

Jan Lechoń – biografia i charakterystyka...

Jan Lechoń był poetą który już za życia stał się legendą – legendę ową dodatkowo wzmocniła samobójcza śmierć autora. Urodził się w 1899 roku...