Miguel de Cervantes uchodzi za jednego z najwybitniejszych powieściopisarzy wszechczasów. Według Stanleya Payne’a, amerykańskiego historyka badającego dzieje Półwyspu Iberyjskiego: Hiszpańska literatura osiągnęła swój szczyt w [jego] pisarstwie.
Cervantes urodził się w 1547 roku w niezamożnej szlacheckiej rodzinie. Podobnie jak w ówczesna Polska, XVI-wieczna Hiszpania poszczycić się mogła wielkimi rzeszami szlachty, często stosunkowo ubogiej, byli to tak zwani tzw. hidalgowie.
Urodzony pod Madrytem, dużą część młodości spędził na ziemiach Andaluzji (m.in. w Kordobie i w Sewilli). W późniejszym okresie pobierał nauki w stolicy, potem zaś wstąpił do wojska stacjonującego na terenach Włoch, będących wówczas częścią imperium hiszpańskiego. W 1571 roku Cervantes wziął udział w bitwie pod Lepanto, słynnym morskim starciu z flotą turecką. Miał się wówczas wsławić odwagą, niemniej męstwo przypłacił kalectwem – na skutek odniesionej rany do końca życia utracił sprawność w lewej ręce.
Cervantes postanowił wrócił do Hiszpanii – zajęło mu to jednak sporo czasu, bowiem w drodze powrotnej do ojczyzny został porwany przez muzułmańskich piratów i przez następne pięć lat przebywał w niewoli w Algierze, oczekując na okup. Gdy odzyskał wolność i dotarł do rodzinnych stron, te nie przywitały go najlepiej. Przez resztę życia zmagał się z problemami finansowymi oraz oskarżeniami o malwersacje – z ich powodu trafił nawet dwukrotnie do więzienie. Tam też miał napisać pierwszą część swojego najsłynniejszego dzieła, „Przemyślnego szlachcica Don Kichota z Manczy” („El ingenioso hidalgo Don Quijote de la Mancha”). Dzieło ukazało się w 1604 roku i zdobyło olbrzymią popularność. Nieznany bliżej autor, podpisujący się jako Alonzo Fernandeza de Avellaneda opublikował wkrótce potem kontynuację powieści – gdy Cervantes dowiedział się o tym, sam zasiadł ponownie do pisania i przedstawił własną wersję dalszych losów posępnego hidalga.
Cytowany wyżej Stanley Payne pisało Cervantesie: Jego Don Kichot jest na pewnym poziomie satyrą na ekstrawaganckie, nierealistyczne ambicje hiszpańskiego społeczeństwa w jego imperialnym okresie i stanowi najbardziej przejmujący wyraz rozczarowania nimi. Z drugiej strony jest najbardziej elokwentną ekspresją tych ideałów, dziełem uniwersalnym i pierwszą nowożytną powieścią.
Cervantes stworzył również inne dzieła – sztuki teatralne, zbiór „Nowele przykładne” (1613) oraz prześmiewczy poemat „Podróż na Parnas” (1614). Żadne z tych dzieł nie ma jednak takiego znaczenia jak „Don Kichot”.
Przez całe stulecie, do XX wieku włącznie, Don Kichot stanowił dla hiszpańskich intelektualistów punkt odniesienia w analizie hiszpańskiej duszy, historii i filozofii życiowej. Do powieści odwoływali się intelektualiści tej miary, co Jose Ortega y Gasseta, czy Miguel de Unamuno. Zarazem opowieści o hidalgu krążyły wśród prostych ludzi – Ksawery Pruszyński, polski reporter podróżujący po Hiszpanii w 1936 roku, widział, jak niepiśmienni, ubodzy chłopi siedzą wokoło ogniska i opowiadają sobie dzieje Don Kichota.
Cervantes zmarł w 1616 roku, ale stworzone przez niego dzieło stało się symbolem Hiszpanii, rozpoznawalnym na całym świecie.