Bohater powieści Miguela de Cervantesa jest kastylijskim szlachcicem rozmiłowanym w eposach rycerskich. Lektura kolejnych ksiąg wpędza go jednak w obłęd i zatraca on poczucie rzeczywistości. Nie dostrzega granic między realnym światem a literacką fikcją.
Autor powieści sam był żołnierzem i został ranny w czasie bitwy pod Lepanto – z powodu postrzału do końca życia musiał zmagać się z kalectwem. Nie został również doceniony, jako bohater wojenny. Zamiast sławy czekały na niego kłopoty finansowe, które doprowadziły go nawet do więzienia i oskarżenia o malwersacje. Uważa się, iż „Don Kichot” jest między innymi wyrazem goryczy, jaką odczuwał Cervantes – życie żołnierza okazało się bardzo różne od tego, co sobie wyobrażał, jako dziecko poznają opowieści o dzielnych wojownikach.
Powieść stanowi więc rozrachunek z eposami, sławiącymi dzieje i czyny błędnych rycerzy. Ale i tutaj mamy do czynienia z pewną dwuznacznością – autor krytykuje wizję świata, zawartą w literaturze, ale zarazem wyraża za nią tęsknotę. Don Kichot w swoim obłędzie jest postacią komiczną, ale czujemy do niego sympatię, a czasem także podziwiamy jego idealizm. Jak stwierdził historyk, Stanley Payne: „Don Kiszot jest na pewnym poziomie satyrą na ekstrawaganckie, nierealistyczne ambicje hiszpańskiego społeczeństwa w jego imperialnym okresie i stanowi najbardziej przejmujący wyraz rozczarowania nimi. Z drugiej strony jest najbardziej elokwentną ekspresją tych ideałów, dziełem uniwersalnym i pierwszą nowożytną powieścią”.
Krytyka ideałów zawartych w literaturze polega na zestawieniu ich z codzienną rzeczywistością. Don Kichot marzy o walkach z olbrzymami, ale jedyne, co w realnym świecie może przypominać magiczne potwory, to wiatraki albo bukłaki z winem. Błędny rycerz powinien mieć damę swojego serca i do tego też dąży hidalgo z powieści Cervantesa –ale tutaj autor znowu kpi z literackich konceptów. Z jego powieści wynika, że księżniczki są towarem raczej deficytowym, zaś miano damy serca przypada zwykłej wieśniaczce.
W romansach rycerskich bohaterowie co raz napotykają niezwykłe wydarzenia. Cervantes szydzi z tego, każąc Don Kiszotowi dopatrywać się cudownych wypadków w najbardziej błahych czynnościach. I tak przepędzanie owiec zamienia się w oczach szlachcica z La Manczy w przemarsz wrogiej armii, zaś idący drogą mnisi mnisi – w groźnych czarowników.
Rycerze z romansów walczą z przeciwnościami i zazwyczaj je pokonują. Inaczej jest w przypadku Don Kichota, który jest więźniem swojego szaleństwa, pchającego go w coraz dziwniejsze kłopoty. Bywa też pośmiewiskiem ludzi, którzy igrają z nim, dostrzegając jego obłęd.
Cervantes jednak nie potępia Don Kichota. Podkreśla jego chorobę, jego megalomanię i łatwowierność. Ale zwraca też uwagę na jego idealizm, dobroć i czystość. Być może to nie Don Kichot jest szalony, ale świat, w którym zmuszony był żyć.
Ból towarzyszył człowiekowi od początku jego dziejów. Artyści od wieków rozważali więc kwestie cierpienia – Witold Gombrowicz uważał wręcz...
„Potop” Henryka Sienkiewicza jest dziełem niezwykle dynamicznym przykuwającym uwagę czytelnika zaskakującymi zwrotami akcji emocjonującymi potyczkami i wielkimi...
„Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego jest utworem szczególnym. Ten dramat romantyczny zaliczany jest do najważniejszych dzieł gatunku a jego autor...
Imię Juranda ze Spychowa budziło wśród Krzyżaków lęk. Nazywali go oni diabłem a de Fourcy na słowa o pojedynku z Polakiem odrzekł: Raz go widziałem ......
Robinson Crusoe i Piętaszek to bohaterowie powieści Daniela Defoe. Są to postaci kontrastowe – stanowią przeciwieństwa różniąc się zarówno fizycznie...
„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego wydane zostało w 1924 r. a więc sześć lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Powieść przedstawiająca losy Cezarego...
Dekadentyzm to prąd w sztuce charakterystyczny dla przełomu XIX i XX wieku. Słowo „dekadentyzm” wywodzi się oczywiście od „dekadencji” oznaczającej...
Eksperci alarmują że w naszych czasach czytanie książek odchodzi do lamusa. Ludzie coraz więcej czasu spędzają przed monitorami komputerów ekranami telewizorów...
Główny bohater „Cierpień młodego Wertera” jest postacią wyróżniającą się pod wieloma względami. Czytając jego listy odbiorca dzieła otrzymuje...