Unikalne i sprawdzone teksty

Jana Kochanowskiego spór z filozofią stoicką - Tren IX i inne

Jan Kochanowski, jak przystało na renesansowego humanistę, zatopiony był w kulturze starożytnej. Oddziaływała na niego między innymi filozofia stoicka. Stoicy zalecali odnajdywanie ładu w świecie i pogodzenie się z wyrokami losu. Stoikiem był między innymi Marek Aureliusz, rzymski cesarz, wzór światłego władcy. W swoich „Rozmyślaniach” pisał:

Nigdzie bowiem nie schroni się człowiek spokojniej i łatwiej jak do duszy własnej, zwłaszcza ten, kto ma taką ustroń wewnętrzną, że się natychmiast zupełny znajdzie spokój, jeżeli w nią się wpatrzy. A nic innego nie nazywam spokojem jak wewnętrzny ład.

Śmiercią nie gardź- owszem, niech ci miła będzie, bo i ona jest jednym z objawów woli natury.

Gdy Kochanowski zwraca się w Trenie IX do mądrości, jest to mądrość stoicka właśnie. Autor pragnąłby ją kupić, bowiem dzięki niej człowiek nie wie, co boleść, frasunku nie czuje/ Złym przygodam nie podległ, strachom nie hołduje”. Mądrość niesie jednaką myśl tak w szczęściu, jako i w żałobie, pozwala nie zwracać uwagi na biedę i niedostatki.

Jednak poeta dostrzega, że mimo lat starań, nie posiadł takiej mądrości. Wątpi, czy ona w ogóle istnieje i czy na świecie panuje jakikolwiek ład. Cóż, prze Bóg żywy, nie jest próżno na świecie?, pyta w Trenie I.

Klęskę filozofii symbolizuje postać Brutusa, przywołana w Trenie XI. Miał on być wzorem rzymskich cnót, ale przed śmiercią rzekł: O nędzna cnoto, byłaś tedy tylko słowem, a ja cię czciłem jako coś rzeczywistego, ty zaś byłaś niewolnicą Losu (u Kochanowskiego Brutus mówi fraszka cnota).

Kogo kiedy pobożność jego ratowała?, pyta retorycznie Kochanowski. Cóż w takim razie daje człowiekowi cnota?

Stoicy dążyli do zrozumienia świata, ale świata zrozumieć się nie da.

Wspinamy się do nieba, Bożę tajemnice
Upatrując; ale wzrok śmiertelnej źrzenice
Tępy na to.

W Trenie XVI poeta uznaje, że łatwo mówić o spokoju ducha, kiedy żadne cierpienie go nie narusza:

W dostatku będąc, ubóstwo chwalemy,
W rozkoszy - żałość lekce szacujemy,
A póki wełny skąpej prządce zstaje,
Śmierć nam za jaje.

Zauważa też, że:
Człowiek nie kamień, a jako się stawi
Fortuna, takich myśli nas nabawi.

Pewną rehabilitację filozofii przynosi Tren XIX. Zmarła matka, ukazująca się poecie w śnie, przypomina, że czas leczy rany, ale Kochanowski po to lata „strawił nad księgami”, by mądrość dopomogła czasowi.

Teraz, mistrzu, sam się lecz! Czas doktór każdemu,
Ale kto pospolitym torem gardzi, temu
Tak póznego lekarstwa czekać nie przystoi!
Rozumem ma uprzedzić, co insze czas goi.

Ostatecznie więc filozofia stoicka pomaga człowiekowi. Jednak Kochanowski wprowadza ludzkie uczucia do skostniałych zaleceń mędrców. Mądrość nie uchroni człowieka od cierpień, podobnie jak cnota – ale razem z wiarą pomaga przetrwać czas bólu i zacząć życie na nowo.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Dziady cz. II – opracowanie motywy...

Geneza Druga część „Dziadów” Adama Mickiewicza powstała najprawdopodobniej w latach 1820 – 1821 a jej publikacja nastąpiła w 1823 w Wilnie (weszła...

Listy do Delfiny Potockiej – opracowanie...

Delfinę Potocką i Zygmunta Krasińskiego połączyło prawdziwe uczucie. Para poznała się w Neapolu w 1838 r. Szybko narodziła się między nimi szczególna więź...

Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki...

Streszczenie Powieść Ignacego Krasickiego podzielona jest na trzy części odpowiadające kolejnym etapom życia głównego bohatera (a zarazem narratora) Mikołaja....

Do Apollina Horacy – interpretacja...

Oda Horacego pt. „Do Apollina” jest utworem pochodzącym z I księgi „Pieśni”. W całości jest skierowana do Apolla na co wskazuje tytuł. Apollo syn...

Spadanie – interpretacja i analiza...

„Spadanie” to poemat Tadeusza Różewicza pochodzący z tomu „Twarz trzecia” (1968). Wiersz pod względem strukturalnym stanowi rodzaj poetyckiego...

Piątka z zakątka – streszczenie...

Streszczenie 1. Skąd się wzięła Piątka z Zakątka Zanim narrator przedstawi czytelnikowi skład bandy pragnie wyjaśnić że najważniejszym jej członkiem jest Bobik rudowłosy...

Termopile polskie – interpretacja...

„Termopile polskie” Tadeusza Różewicza pochodzi z tomu „Niepokój”. Wiersz nawiązuje do tragicznych wydarzeń II wojny światowej –...

Hobbit - opracowanie problematyka...

Geneza Już w czasie pierwszej wojny światowej liczący nieco ponad 20 lat Tolkien który od dzieciństwa pasjonował się baśniami i legendami stworzył pierwsze zręby...

Sachem – streszczenie plan wydarzeń...

StreszczenieAntylopa była miasteczkiem położonym w widłach rzeki. Obecnie jej społeczność czekała na przybycie cyrku. Jednak sama miejscowość powstała na zgliszczach...