Unikalne i sprawdzone teksty

Jana Kochanowskiego spór z filozofią stoicką - Tren IX i inne

Jan Kochanowski, jak przystało na renesansowego humanistę, zatopiony był w kulturze starożytnej. Oddziaływała na niego między innymi filozofia stoicka. Stoicy zalecali odnajdywanie ładu w świecie i pogodzenie się z wyrokami losu. Stoikiem był między innymi Marek Aureliusz, rzymski cesarz, wzór światłego władcy. W swoich „Rozmyślaniach” pisał:

Nigdzie bowiem nie schroni się człowiek spokojniej i łatwiej jak do duszy własnej, zwłaszcza ten, kto ma taką ustroń wewnętrzną, że się natychmiast zupełny znajdzie spokój, jeżeli w nią się wpatrzy. A nic innego nie nazywam spokojem jak wewnętrzny ład.

Śmiercią nie gardź- owszem, niech ci miła będzie, bo i ona jest jednym z objawów woli natury.

Gdy Kochanowski zwraca się w Trenie IX do mądrości, jest to mądrość stoicka właśnie. Autor pragnąłby ją kupić, bowiem dzięki niej człowiek nie wie, co boleść, frasunku nie czuje/ Złym przygodam nie podległ, strachom nie hołduje”. Mądrość niesie jednaką myśl tak w szczęściu, jako i w żałobie, pozwala nie zwracać uwagi na biedę i niedostatki.

Jednak poeta dostrzega, że mimo lat starań, nie posiadł takiej mądrości. Wątpi, czy ona w ogóle istnieje i czy na świecie panuje jakikolwiek ład. Cóż, prze Bóg żywy, nie jest próżno na świecie?, pyta w Trenie I.

Klęskę filozofii symbolizuje postać Brutusa, przywołana w Trenie XI. Miał on być wzorem rzymskich cnót, ale przed śmiercią rzekł: O nędzna cnoto, byłaś tedy tylko słowem, a ja cię czciłem jako coś rzeczywistego, ty zaś byłaś niewolnicą Losu (u Kochanowskiego Brutus mówi fraszka cnota).

Kogo kiedy pobożność jego ratowała?, pyta retorycznie Kochanowski. Cóż w takim razie daje człowiekowi cnota?

Stoicy dążyli do zrozumienia świata, ale świata zrozumieć się nie da.

Wspinamy się do nieba, Bożę tajemnice
Upatrując; ale wzrok śmiertelnej źrzenice
Tępy na to.

W Trenie XVI poeta uznaje, że łatwo mówić o spokoju ducha, kiedy żadne cierpienie go nie narusza:

W dostatku będąc, ubóstwo chwalemy,
W rozkoszy - żałość lekce szacujemy,
A póki wełny skąpej prządce zstaje,
Śmierć nam za jaje.

Zauważa też, że:
Człowiek nie kamień, a jako się stawi
Fortuna, takich myśli nas nabawi.

Pewną rehabilitację filozofii przynosi Tren XIX. Zmarła matka, ukazująca się poecie w śnie, przypomina, że czas leczy rany, ale Kochanowski po to lata „strawił nad księgami”, by mądrość dopomogła czasowi.

Teraz, mistrzu, sam się lecz! Czas doktór każdemu,
Ale kto pospolitym torem gardzi, temu
Tak póznego lekarstwa czekać nie przystoi!
Rozumem ma uprzedzić, co insze czas goi.

Ostatecznie więc filozofia stoicka pomaga człowiekowi. Jednak Kochanowski wprowadza ludzkie uczucia do skostniałych zaleceń mędrców. Mądrość nie uchroni człowieka od cierpień, podobnie jak cnota – ale razem z wiarą pomaga przetrwać czas bólu i zacząć życie na nowo.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Kochankowie z ulicy Kamiennej –...

„Kochankowie z ulicy Kamiennej” to wiersz Agnieszki Osieckiej wykonywany jako piosenka przez Sławę Przybylską. To utwór tyleż interesujący i wzruszający...

Brzydkie kaczątko – streszczenie...

Streszczenie „Brzydkie kaczątko” to baśń napisana przez duńskiego pisarza Hansa Christiana Andersena. Opowiada ono o tytułowym ptaku. Poznajemy go gdy wykluwa...

Wy którzy pospolitą rzeczą władacie...

W Pieśni XIV („Wy którzy pospolitą rzeczą władacie”) Jan Kochanowski odnosi się do spraw publicznych państwowych. Był to wątek częsty w jego twórczości...

Głos w sprawie pornografii –...

„Głos w sprawie pornografii” Wisławy Szymborskiej to ironiczny wiersz w którym poetka dokonuje przewrotnego porównania myślenia do pornografii. Tekst...

Romantyczność – interpretacja...

„Romantyczność” to jedna z najbardziej znanych ballad autorstwa Adama Mickiewicza. Poetycka opowieść dotyka problemu miłości odmiennego postrzegania świata...

Do Mecenasa Horacy – interpretacja...

Utwór Horacego pt. „Do mecenasa” znajduje się w I tomie „Pieśni”. Podmiot liryczny zwraca się w nim do Mecenasa czyli do protektora sztuki poety....

Chłopi – streszczenie plan wydarzeń...

Tom I. Jesień Powieść rozpoczyna się słowami starej Agaty wyruszającej na żebry: „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus” którymi kobieta pozdrawia...

Ferdynand Wspaniały – streszczenie...

Streszczenie Któregoś wtorkowego dnia w letnie popołudnie pies o imieniu Ferdynand postanowił od teraz chodzić na dwóch łapach i ubierać się jak eleganccy...

Eviva l'arte! - interpretacja i...

„Eviva l'arte!” to jeden z wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera wyrażający uwielbienie poety dla sztuki i dumę z bycia artystą. Tytułowe wykrzyknienie w języku...