Kronika wypadków miłosnych – opracowanie, problematyka, bohaterowie

Geneza

Wydana w 1974 r. nakładem „Czytelnika” „Kronika wypadków miłosnych” zalicza się do tych dzieł Tadeusza Konwickiego, które powracają do świata młodości autora. W gronie tych utworów umieścić można także „Dziurę w niebie” (1959) oraz „Zwierzoczłekoupiora” (1969).

Sam autor na temat historii Wicia i Aliny wypowiadał się niejednokrotnie, każdorazowo podkreślając, iż dzieło to stworzył z wielką przyjemnością, a w czasie pracy nad nim myślał również o przyjemności czytelników. Niezwykła opowieść o miłości to literacka podróż autora i odbiorcy do małej ojczyzny Konwickiego oraz próba ukazania codziennego życia na tle zbliżającej się wojny.

Czas i miejsce akcji

Akcja „Kroniki wypadków miłosnych” rozpoczyna się w okresie wielkanocnym roku 1939. Jej finał - a więc próba samobójcza głównych bohaterów - ma miejsce w dzień po ogłoszeniu wyników matur. W utworze czas nie jest jednak wartością obiektywną. Oniryczna poetyka powieści nierzadko przenosi czytelnika w przeszłość (zamierzchłe dzieje Litwy) oraz przyszłość (ukazanie Wicia jako dorosłego mężczyzny).

Miejscem akcji „Kroniki wypadków miłosnych” jest Wilno i jego okolica (m. in. Nowa Wilejka - do 1957 miasteczko w województwie wileńskim, obecnie część miasta). Na mapie powieści szczególnie ważnymi miejscami są dom głównego bohatera, dom sióstr Puciatówien, willa Nałęczów, dworzec pociągowy itd.

Problematyka

„Kronika wypadków miłosnych” jest powieścią niezwykłą. Historia maturzysty, którego olśniewa piękno i osobowość Aliny Nałęczównej, staje się w tym utworze pretekstem do bardzo głębokiej refleksji nad wieloma aspektami ludzkiego życia.

Zakochawszy się w Alinie, główny bohater zupełnie zaniedbuje naukę, cały swój czas poświęcając czynnościom związanym ze zdobyciem serca córki pułkownika. Sukces w miłości okupuje on bolesną klęską - nie zdaje matury. I chociaż mogłoby się wydawać, że nie jest to ostateczna porażka, ponieważ do matury może podejść po raz kolejny, to w świecie Wicia wygląda to inaczej. Jego wszystkie marzenia legły w gruzach (studia medyczne, objęcie katedry profesorskiej), a jedynym wyjściem było popełnienie samobójstwa.

W historię głównego bohatera powieści Konwickiego wpisane jest pytanie o to, kiedy człowiek staje się dojrzały i od którego momentu swej biografii gotów jest ponosić konsekwencje swych błędów. Dzieciństwo Wicia nie należało do najłatwiejszych. Jego ojciec popełnił samobójstwo, a matka wychowywała go w sposób szczególnie troskliwy, wciąż chwaląc jego pozytywne cechy. Dlatego Wicio przez pewien czas żył w iluzji, zupełnie nie zakładał możliwości porażki, którą później odczuł szczególnie mocno.

Ważnym motywem literackim w „Kronice wypadków miłosnych” jest również śmierć. Ta towarzyszy głównemu bohaterowi od samego początku utworu. W pociągu spotyka on tajemniczego mężczyznę (siebie z przyszłości), który kładzie się na torach i zostaje przejechany. Ale i wcześniej znał Wicio gorycz śmierci, szczególnie samobójczej, gdyż jego ojciec powiesił się na jednym z okolicznych drzew (z powodów honorowych). Z tego powodu wiele osób omijało ich dom, traktując rodzinę Wicia jak przeklętą.

„Kronika wypadków miłosnych” podejmuje problem samobójstwa w kontekstach psychologicznym i społecznym. Wielu bohaterom dzieła towarzyszą nastroje schyłkowe i przeświadczenie o nadchodzącej apokalipsie. Niemal każdy zmaga się z jakimś problemem, jaki rzuca cień na całe jego istnienie. Przezwyciężyć tych problemów nie pomaga również senna atmosfera małego miasteczka, w którym rytm życia wyznaczają przyjazdy i odjazdy pociągów. Samobójstwo - postrzegane przez niektórych bohaterów jako upragniona ulga - jest czynem zdecydowanie potępianym zarówno na gruncie religijnym, jak i społecznym.

Bardzo ważną rolę w utworze pełnią fragmenty rzeczywistych informacji z gazet, które przeplatają fabułę utworu. Tutaj cierpienie i śmierć zadawane są z miłości, a przynajmniej pod wpływem towarzyszących jej negatywnych emocji (zazdrość, zaborczość, uzależnienie itp.). W powieści Konwickiego nie jest bowiem uczucie to przedstawione w sposób wyidealizowany. Zdaje się raczej być ogromną siłą, której okiełznanie wymaga wielkiej siły ducha i odpowiedzialności.

„Kronika wypadków miłosnych” jest również literackim wehikułem czasu, który zabiera czytelnika w świat dawno zapomniany, a więc w rzeczywistość sprzed II wojny światowej. Obraz ten uzupełnia autor wieloma utrzymanymi w formie prozy poetyckiej fragmentami opisującymi piękno Litwy. Ten świat został jednak zniszczony podeszwami żołnierskich butów, pociskami i bombami. A był to świat wzajemnego zrozumienia, wielości obyczajów i kultur (w Wilnie Konwickiego mieszkali Litwini, Polacy, Rosjanie, Niemcy, Tatarzy).

Powieść Tadeusza Konwickiego podejmuje więc rozległą tematykę. Utwór niewątpliwie koncentruje się na ludzkim życiu i wpisanych w nie tajemnicach - miłości, śmierci, kształtowaniu się tożsamości.

Bohaterowie

Wicio

Głównego bohatera „Kroniki wypadków miłosnych” czytelnicy poznają jako maturzystę. Nie jest to jednak przeciętny uczeń, który z lękiem spogląda w przyszłość. Wicio ma plan. Przekonany o zbliżającym się sukcesie, jakim będzie egzamin dojrzałości, zamierza rozpocząć studia medyczne, a później objąć katedrę profesorską.

Wicio to przystojny, silny i inteligentny chłopak. Wśród znajomych uchodzi za wybitnego specjalistę w zakresie biologii i chemii, ale i inne dziedziny szkolnej nauki nie sprawiają mu problemu.

Już od najmłodszych lat główny bohater powieści Konwickiego dorastał w atmosferze niepokoju i domysłów. Jego rodzinę traktowano z rezerwą, a wszystko przez to, że jego ojciec - powodowany najprawdopodobniej naruszonym honorem - popełnił samobójstwo. Chociaż główny bohater nie wie zbyt wiele na ten temat, to na jego barkach spoczywa obowiązek zrehabilitowania rodzica.

Rozsądny i pracowity chłopak zupełnie zmienia się, gdy nawiązuje znajomość z Aliną. Córkę pułkownika Nałęcza widywał Wicio już wcześniej, lecz dopiero w czasie wizyty w ich willi i krótkiej rozmowie z nią poczuł ukłucie w sercu. Od tego momentu niemal wszystkie swoje siły poświęca on na zdobycie serca ukochanej, przeżywa różnego rodzaju rozterki (niepewność), wpada w potężne sidła zazdrości (kuzyn Sylwek). Jasnym jest jednak, że dla Aliny bohater gotów był uczynić wszystko.

Miłość do córki pułkownika Nałęcza zaburzyła również przyjacielskie relacje Wicia z Lowką i rodzeństwem Baumów. Niegdyś nierozłączni bohaterowie (Wicio, Lowka i Engel), którzy przyrzekali sobie dozgonną przyjaźń, widywali się coraz bardziej. Wicio stał się wszak tajemniczy i starał się ukryć przed nimi przyczyny swojej nieobecności. Z tego powodu szczególnie cierpiała zakochana w nim Greta, córka pastora Bauma.

Szereg zaniedbań, jakich dopuścił się Wicio w nauce, przyniósł mu tragiczną wiadomość. Główny bohater nie zdał matury. Droga do kariery została więc zablokowana, przynajmniej chwilowo. W tym momencie daje o sobie znać romantyczna natura głównego bohatera, który tę życiową porażkę postanowił zmazać śmiercią. Trudno jednoznacznie stwierdzić, co skłoniło go do takiej decyzji. Może była to posępna wizja życia bez Aliny (rodzice planowali wysłać ją za granicę), może poczucie zawiedzenia pokładającej w synu wszelką nadzieję matki. Pewnym jest jednak fakt, że niezdana matura wynikała z zaniedbań oraz nadmiernej pewności siebie głównego bohatera.

Wicio jest postacią, którą z czytelnikiem szybko łączy nić sympatii. Szlachetny (pragnie leczyć ubogich) i inteligentny bohater budzi pozytywne uczucia. Trzeba jednak odnotować, że te mogą słabnąć wraz z narastającym uporem głównego bohatera (sprawa Aliny) i jego ciągłym zmierzaniem w stronę tragedii.

Alina

Córka pułkownika Nałęcza, atrakcyjna dziewczyna o szarych włosach. Jest to postać tajemnicza i zagadkowa, ogarnięta obsesją śmierci.

Wywodząca się z wpływowej i zamożnej rodziny bohaterka reprezentuje zupełnie inny świat niż Wicio. Także jest maturzystką, także ma ułożony plan na przyszłość. Po zdaniu egzaminu dojrzałości rodzice zamierzali wysłać ją za granicę.

W postaci Aliny uwagę zwracają chwiejność nastrojów oraz obsesja śmierci. Bohaterka wielokrotnie powtarza, że umrze młodo, w pewnym momencie wyznaje też Wiciowi, że jej zainteresowanie nim mogło być w jakimś stopniu spowodowane faktem, iż jego ojciec był samobójcą.

Córka pułkownika Nałęcza niejeden raz przedstawia się jako egocentryczka. Można również odnieść wrażenie, że sprawdza wytrwałość adorującego ją Wicia, specjalnie budząc jego zazdrość (relacja z kuzynem Sylwkiem). Jednak kiedy para ostatecznie wyznaje sobie uczucie, Alina gotowa jest ponieść dla swego ukochanego największe ofiary.

Nieznajomy

Mężczyzna ten kilkukrotnie pojawia się w życiu Wicia. Każdorazowo sprawia wrażenie, jak gdyby wiedział o głównym bohaterze wszystko i znał jego najgłębsze tajemnice.

Nieznajomy jest Wiciem z przyszłości. Rozgoryczony wraca w miejsce, gdzie przeżył młodość, by podjąć próbę zebrania wspomnień i rozwiązania kilku dręczących go zagadek. Najprawdopodobniej to właśnie on (czyli Wicio w jednym ze swoich wcieleń z przyszłości) jest samobójcą, który położył się na torach, kiedy Wicio wracał z ferii spędzonych u ciotki.

Lowka

Lew Tygrysowicz - pochodzący z Rosji przyjaciel głównego bohatera. Młodzieniec niezwykle praktyczny, targany przez żądze seksualne i pragnienie posiadania majątku. Do życia podchodzi bardzo emocjonalnie.

Lowka często pracuje z ojcem, którego uważa za człowieka niespełna rozumu. Wie, że mężczyzna zakopał gdzieś kosztowności, toteż gotów jej uczynić wiele, aby je zdobyć.

Tygrysowicz ciężko znosił rozłąkę z Wiciem, ubolewał nad tym, że łączące ich więzi się rozluźniają. Dlatego śledził głównego bohatera, a w pewnym momencie doszło między nimi do bójki.

Ostatecznie oświadcza się Cecylii i zostaje przyjęty.

Engel Baum

Z pochodzenia Niemiec, syn pastora Bauma, brat Grety, przyjaciel Lowki i Wicia. Chłopak rozsądny, szczególnie mocno ceniący sobie postać głównego bohatera.

W swych marzeniach chciał połączyć ze sobą Gretę i Wicia. Niejednokrotnie starał się zwrócić uwagę głównego bohatera na swą piękną siostrę, lecz nie przynosiło to oczekiwanych efektów.

Engel z niechęcią patrzył na swego ojca, starego człowieka, który mieszkając przez wiele lat poza Niemcami, nie nauczył się języka polskiego.

Greta Baum

Z pochodzenia Niemka, córka pastora Bauma, siostra Engela, przyjaciółka Wicia, w którym była zakochana.

Greta to bardzo urodziwa i niezwykle delikatna oraz bardzo nieśmiała dziewczyna. Z wielką sympatią myślała o głównym bohaterze, starała się nawet zwrócić jego wzrok w swoją stronę. Ostatecznie przegrała jednak rywalizację z Aliną, co przyniosło jej wiele cierpienia.

Greta wyjechała z Polski przed wybuchem II wojny światowej. Czuła, że nigdy nie odnajdzie szczęścia. Nie tylko z powodu zawodu miłosnego, lecz również zaburzonej tożsamości narodowej. W swej opinii nie była ani Niemką, ani Polką.

Siostry Puciatówne

Cecylia i Olimpia to dwie nieco starsze od głównych bohaterów panny, które uwielbiają spędzać czas, słuchając muzyki z adaptera, pijąc wino i rozmawiając o miłości oraz cierpieniu. Konsekwentnie uwodziły one okolicznych mężczyzn, namiętnie flirtując z nimi podczas nocnych spotkań.

Pan Henryk

Tajemniczy mężczyzna, którego wszyscy uważali za technika drogowego. Wicio uważał jednak, że bohater ten należał do grona policjantów, których zadaniem było pochwycenie Wołodki.

Pan Henryk to człowiek nieszczęśliwy i niespełniony. W obecności Wicia kilkukrotnie mówił o swym przekleństwie (garbie). Dla ukojenia nerwów pisał poezję i spędzał czas z siostrami Puciatównymi.

Matka Wicia

Matka kochała swego syna całym sercem i gotowa była uczynić dla niego wszystko. Z wielką troską zabiegała o to, by Wicio zwiększył wysiłek wkładany w naukę. Marzyła przecież o tym, że zrobi on wielką karierę, stanie się człowiekiem rozpoznawalnym i cenionym.

Być może bohaterka była kobietą zbyt naiwną i obdarzoną zbyt dobrym sercem. Jej ciągłe pochwały syna i jego charakteru mogły przecież przyczynić się do jego nadmiernej pewności siebie i stać się jedną z przyczyn jego klęski.

Dziadek

Dziadek Wicia to mężczyzna stary i schorowany. Niemal całe dnie spędza on w łóżku, rozmyślając nad śmiercią i prosząc Boga o szybkie skrócenie jego cierpień.

Wołodko

Tajemnicza postać. Mężczyzna wyjęty spod prawa, poszukiwany przez całe oddziały policji. Wicio spotkał go tylko raz i został wtedy poproszony o dostarczenie przesyłki na ulicę Subocz, gdzie mieszkała jego ukochana. Później pan Henryk, który o wszystkim wiedział, odradził głównemu bohaterowi kolejne spotkania z mężczyzną.

Wołodko utrzymywał się najprawdopodobniej z drobnych kradzieży i rabunków.

Pułkownik Nałęcz

Ojciec Aliny, mężczyzna surowy i groźny. Kiedy dostrzegł Wicia kręcącego się w okolicy willi, bez wahania oddał w jego kierunku kilka salw.

Kuzyn Sylwek

Kuzyn Aliny, były student prawa, który odszedł z uniwersytetu w wyniku zawodu miłosnego.

Sylwek już od początku nie lubił Wicia i miał do niego kpiące, szydercze nastawienie.