Tadeusz Konwicki – biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

Tadeusz Konwicki - syn Michała Konwickiego i Jadwigi z domu Kieżun - przyszedł na świat 22 czerwca 1926 r. w Nowej Wilejce (dzielnica Wilna). W młodości uczył się w Gimnazjum im. Zygmunta Augusta, a następnie, już po wybuchu II wojny światowej, uczęszczał na tajne komplety. Maturę uzyskał w 1944 r., a następnie zasilił szeregi VIII Oszmiańskiej Brygady Armii Krajowej, w oddziałach której brał udział w akcji „Burza” oraz jako partyzant walczył z oddziałami bolszewickimi.

W roku 1945 Konwicki przekroczył granicę Polski i zatrzymał się w Gliwicach, gdzie pracował jako urzędnik. Nie osiadł tam na długo, gdyż wyjechał do Krakowa, by rozpocząć studia filologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie Konwicki pracował już w redakcji „Odrodzenia” i gdy ta w 1947 przeniosła się do Warszawy, uczynił to samo i dołączył do grona studentów Uniwersytetu Warszawskiego. Co ciekawe - nie ukończył studiów, rezygnując z nich na ostatnim roku (po zdaniu egzaminów z językoznawstwa).

W 1949 r. Tadeusz Konwicki poślubił Danutę Lenicę, graficzkę i ilustratorkę książek. Sam należał wtedy do grona najbardziej obiecujących pisarzy i publicystów socrealistycznych. Jego debiutancka powieść - „Rojsty” (1948) - została jednak zatrzymana przez cenzurę. Pierwszym dziełem, jakie trafiło do czytelników, było więc opowiadanie „Przy budowie”, które powstało na kanwie doświadczeń pracującego przez kilka miesięcy w Nowej Hucie autora. W 1953 r. dołączył Konwicki do PZPR.

Już pod koniec lat 50 drogi ówczesnej władzy i Konwickiego zaczęły się rozchodzić. Autor wspierał różnorodne przedsięwzięcia mające na celu obronę wolności słowa i innych wartości, w które niekoniecznie wierzyli przedstawiciele rządu. W 1966 Konwicki został ostatecznie wydalony PZPR, a stało się to z powodu podpisania przezeń listu protestacyjnego w związku z usunięciem z PZPR Leszka Kołakowskiego.

Następnie Konwicki publikował głównie w wydawnictwach zagranicznych i tych działających w II obiegu (m. in. „Kompleks polski” i „Mała Apokalipsa”). Dopiero w latach 80 jego książki ponownie zaczęły ukazywać się w głównym nurcie.

Tadeusz Konwicki zmarł 7 stycznia 2015 r. w Warszawie. Zapisał się w polskiej kulturze nie tylko jako niezwykle utalentowany pisarz, lecz również jako postać bardzo znacząca dla rodzimej kinematografii (wyreżyserował „Salto”, „Dolinę Issy” i „Lawę”, napisał scenariusze do „Matki Joanny od Aniołów” i „Faraona”). Ostatnie lata życia spędził w swym warszawskim mieszkaniu, często spacerując i odwiedzając kawiarnię w podziemiach wydawnictwa „Czytelnik”.

Charakterystyka twórczości

Pierwszy etap twórczości Tadeusza Konwickiego wiązał się z jego przelotnym romansem z socrealizmem. Powstało wtedy kilka powieści realizujących założenia tego nurtu politycznego (m. in. „Przy budowie”, „Władza”), które jednakże sam autor określił później mianem nieudanych i wadliwych.

W późniejszym okresie tworzył Konwicki powieści podejmujące temat niemożności odnalezienia się w nowej rzeczywistości. Jego bohaterowie najczęściej pochodzili z Kresów, a w swoim życiu doświadczyli wojny i oddzielenia od swej małej ojczyzny. Świat powojenny stanowił zupełne zaprzeczenie przestrzeni dorastania - odznaczał się inną hierarchią wartości, wymagał codziennej walki z różnego rodzaju trudnościami. W niektórych ze swoich dzieł skoncentrował się Konwicki na opisie arkadyjskiej krainy dzieciństwa i młodości („Dziura w niebie”, „Kronika wypadków miłosnych”), ukazując stopniowe przemiany świata i zanurzonego w nim człowieka.

W twórczości literackiej Konwickiego nie zabrakło również miejsca na rozliczenia z przeszłością. Jednym z najważniejszych dzieł w jego dorobku jest „Mała Apokalipsa” - powieść, której bohater - także pisarz - zamierza dokonać symbolicznego aktu samospalenia przed Pałacem Kultury i Nauki (zostaje namówiony przez znajomych z opozycji).

Powieści Konwickiego dotykają żywych, wciąż aktualnych problemów oraz wartości. Jego bohaterowie nie są nieskazitelni - to ludzie z krwi i kości, których biografie naznaczone są różnorodnymi epizodami. Nierzadko muszą oni dźwigać ciężki bagaż doświadczeń, który wyraźnie wpływa na ich relacje z rzeczywistością.

Najważniejsze dzieła:
„Przy budowie” (1950), „Dziura w niebie” (1959), „Sennik współczesny” (1963), „Wniebowstąpienie”(1967), „Mała apokalipa” (1979).