Wiersz Zbigniewa Herberta „Pan Cogito o cnocie”, jak wskazuje sam tytuł, stanowi wypowiedź podmiotu lirycznego na temat roli cnoty w historii i w pojedynczej ludzkiej egzystencji. Diagnoza Pana Cogito jest w tym zakresie pesymistyczna – cnota nigdy nie cieszyła się popularnością u możnych tego świata, wręcz przeciwnie kojarzono ją z zacofaniem, umysłową ciemnotą i dewocją. Paradoks, który dostrzega poeta, polega jednak na tym, że cnota jest przymiotem najmężniejszych.
Główny pomysł wiersza polega na zabiegu personifikacji cnoty. Jest ona mianowicie przedstawiana jako niezbyt urodziwa kobieta, która nie podoba się żadnemu „prawdziwemu mężczyźnie”. Oto widzimy „starą pannę” w niemodnym stroju, z portretem Sokratesa i krzyżykiem. Atrybuty cnoty wyraźnie wskazują na obszary, w których poeta dostrzega jej źródła. Są to zatem filozofia, religia i tradycja („stare słowa”). Fakt, że dobro nie przypomina szałowej Liz Taylor ani Bogini Zwycięstwa podkreśla z kolei skromność cnoty, która niczym miłość w Hymnie do miłości świętego Pawła – jest „cicha” i „nie szuka poklasku”.
Istotne dla zrozumienia istoty cnoty są również wymienione w wierszu jej zachowania. Otóż – „sznuruje [ona] usta” i „powtarza wielkie Nie” – czyli potrafi stanowczo przeciwstawić się złu. Nigdy nie jest bierna, ale oznacza aktywną obronę najważniejszych wartości.
Warto zwrócić uwagę, że w wierszu mamy również do czynienia z grą ze stereotypem męskości, w którym zawierają się takie pojęcia, jak siła, władza i przemoc. Stąd do prawdziwych mężczyzn zaliczani są „generałowie”, „atleci władzy” i „despoci”. Wypowiedzi podmiotu na temat cnoty i prawdziwych mężczyzn nie należy jednak traktować dosłownie. Wręcz przeciwnie – główną kategorią estetyczną organizującą tekst jest ironia. Sprawia ona, że pozorne relacje ulegają odwróceniu: wady cnoty okazują się w gruncie rzeczy jej zaletami, a „prawdziwi mężczyźni” – słabeuszami, którzy nie potrafią bronić tego, co jest skarbem humanistycznej kultury. Dają się oni uwieść życiu, które jest „rumiane jak rzeźnia o poranku”. Prawdziwe męstwo, powiada zatem Herbert, to postawa umiłowania cnoty i umiejętność jej obrony.
„Pantofelek” to utwór Andrzeja Bursy. Przestawia coś w rodzaju dialogu dwóch postaci (choć widzimy wypowiedzi tylko jednej z nich). Podmiot liryczny...
Streszczenie Epizod o Kainie i Ablu dotyczył czasów nieco późniejszych niż grzech pierworodny Adama i Ewy ale funkcjonuje jako jego efekt. Kain był starszym...
Streszczenie Wydarzenia dzieją się podczas II wojny światowej. Poznajemy Bruna – ośmioletniego chłopca któremu nic nie brakuje gdyż ma dom i kochająca go...
„Wczorajszemu” to wiersz Tadeusza Gajcego napisany w 1942 roku w okupowanej Warszawie. Tekst jest osadzony w problematyce wojennej. Poeta przedstawia grozę doświadczenia...
Analiza „Między nami nic nie było” to utwór składający się z czterech strof. Pierwsza z nich rozpoczyna się wykrzyknieniem podkreślającym brak związku...
Rapsod to utwór poświęcony pamięci bohaterów i ich czynów. Nierzadko stanowi fragment większej całości (np. epopei) lecz funkcjonuje także jako autonomiczna...
Geneza Fiodor Dostojewski pisał „Zbrodnię i karę” w latach 1865 – 1866. Powieść ukazywała się w odcinkach na łamach czasopisma „Ruskij Wiestnik”....
Streszczenie Franciszek z Asyżu podejmuje decyzję o wyrzeczeniu się wszystkich materialnych dóbr tego świata oraz pokus cielesnych i wstępuje na drogę ubóstwa...
Streszczenie Oto nadchodzi koniec świata. Oto nadciąga zbliża się czy raczej przypełza mój własny koniec świata. Był beznadziejny dzień jesienny. Główny...