Julian Przyboś – biografia i charakterystyka twórczości

Julian Przyboś urodził się w 1901 roku w Gwoźnicy Dolnej. Pochodził z rodziny chłopskiej, a korzenie owe zaznaczyły się wyraźnie w jego twórczości – zarówno w jej filozoficznym aspekcie, jak i w wątkach autobiograficznych, odwołujących się do lat spędzonych na wsi. Co interesujące, w okresie II wojny światowej Przyboś pracował przez kilka lat jako rolnik.

W latach 1918-1920 przyszły poeta działał w Polskiej Organizacji Wojskowej, a także wstąpił do armii i brał udział w wojnie z bolszewikami. Dostał się nawet do ich niewoli, ale udało mu się zbiec. Po wojnie studiował polonistykę, a później pracował jako nauczyciel gimnazjalny. Po 17 września 1939 roku znalazł się na terenach zajętych przez Armię Czerwoną i rozpoczął współpracę z władzami sowieckimi. Działalność ową kontynuował po 1944 roku, gdy komuniści rozpoczęli zaprowadzanie w Polsce swojej władzy. Został prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich oraz wstąpił do partii komunistycznej (PPR, poprzedniczki PZPR).

W latach czterdziestych sprawował funkcję dyplomaty oraz dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej. Z biegiem czasu jego drogi zaczęły rozchodzić się z reżimem komunistycznym – szokiem dla pisarza stała się sowiecka inwazja na Węgry (1956) i skazanie ich przywódcy, Imre Nagya. Z tego powodu Przyboś odszedł z PZPR, jednak nie spotkał się z szykanami ze strony władz, jak niektórzy autorzy, krytycznie nastawieni do reżimu.

Twórczość Przybosia należy do najważniejszych zjawisk literackich polskiego dwudziestolecia międzywojennego. Starał się on stworzyć nowy język poetycki, odpowiedni do sprostania zadaniom epoki. Przyboś był niewątpliwie dzieckiem swoich czasów, gdy chodzi o treść jego dzieł – kładł nacisk na pracę, rozumianą zarówno jako wysiłek (stąd pochwały pod adresem chłopów i robotników), jak i bardziej filozoficznie. Praca jest bowiem według Przybosia formą ekspresji człowieka, jego sił kreatywnych i dążenia do podporządkowania sobie sił natury. Widać w tym wyraźne wpływy ideologii socjalistycznej, ale także myśli Cypriana Kamila Norwida oraz Stanisława Brzozowskiego. Innym źródłem inspiracji dla Przybosia był Tadeusz Peiper.

By przekazać ową „ewangelię pracy”, Przyboś musiał zrezygnować z rozbudowanych fraz, typowych dla wcześniejszej poezji. Jego wiersze charakteryzuje zamiast tego zwięzłość, syntetyczność i dynamizm. Do najistotniejszych tomów autora zalicza się zazwyczaj „Z ponad”, „W głąb las” i „Równanie serca”.

Prócz twórczości poetyckiej, Przyboś zajmował się również eseistyką. Również na tym polu zdobył uznanie, zwłaszcza takimi książkami jak „Czytając Mickiewicza”, czy „Sens poetycki”. Pisarz zmarł w 1970 roku i został pochowany w pobliżu rodzinnej miejscowości.