Pełen tytuł omawianej książki Stanisława Staszica to „Przestrogi dla Polski z teraźniejszych politycznych Europy związków i z praw natury wypadające, przez pisarza Uwag nad życiem Jana Zamoyskiego”. Wydana została anonimowo w 1790 roku. Warto zwrócić uwagę na tę datę – jest to czas Sejmu Wielkiego i gorączkowych starań o naprawę ustroju Rzeczypospolitej. Atmosferę tamtych dni i ich sporów oddaje choćby „Powrót Posła” Juliana Ursyna Niemcewicza.
Dzieło Staszica nie jest oczywiście sztuką teatralną, tylko poważnym traktatem politycznym. Autor, zaliczany do najwybitniejszych polskich myślicieli swoich czasów, poddaje pomysły, w jaki sposób naprawić państwo.
Staszic broni koncepcji monarchii konstytucyjnej – zarazem jego idee wyrastają z republikańskiego nacjonalizmu. To z woli narodu wywodzi się legitymizacja władzy – widać tu inspiracje koncepcjami Rousseau i Rewolucji Francuskiej, która wybuchła rok wcześniej.
Najwyższa moc i wola, czyli najwyższa udzielność istnie w Narodzie. Taka moc i wola jest ustawą samego Stwórcy. Przeto tylko ta władza pochodzi od Boga, którą wyraźnie sam Naród udziela.
Człowiek jest istotną społeczną (Człowiek do towarzystwa stworzony), a role, jakie pełnimy w społeczeństwie są pewną konwencją:
Nikt nie rodzi się z znamieniem poddaństwa, niepoczciwości, wzgardy i wstydu odebranego życia, jako nikt nie rodzi się z przywilejem szlachetności, panowania, szacunku i honoru. Tylko użyteczność stanowi między ludźmi różność.
Dzisiaj wydaje się to czymś oczywistym, ale trzeba pamiętać, że np. idea równości wobec prawa rozpowszechniła się w Europie dopiero w czasie późniejszych wojen napoleońskich.
Staszic uważa, iż rozwiązaniem problemów Polski jest wzmocnienie mieszczaństwa. Pod koniec traktatu wzywa wręcz:
Róbcie z młodzieży szlacheckiej i z miejskiej jeden naród. Niszczcie między niemi niechęć. Zakrzewiajcie wzajemną miłość.
Poprawie ulec musi również dola chłopów, bowiem im swobodniejszy będzie w kraju rolnik, tym lepiej będzie wszystkim innym stanom, kraj będzie bogaty.
Projekt Staszica był z pewnością ambitny. Zakłada reformę i wzmocnienie państwa, a także zmianę dominującej do tej pory koncepcji narodu (naród stanowili wyłącznie członkowie stanu szlacheckiego). Staszic nie ustrzega się błędów, w jego pismach znajdują się między innymi antysemickie akcenty. Warto jednak zwrócić uwagę, iż był to antysemityzm inny niż rasistowski antysemityzm znany z XX wieku – ludzie z okresu Oświecenia nie mogli sobie wyobrażać do jakich zbrodni doprowadzi niechęć do Żydów w późniejszych wiekach.
Streszczenie Przybysz Psycholog Kris Kelvin - główny bohater powieści - przybywa na pokładzie Prometeusza na stację Solaris. Opuściwszy statek dzięki specjalnej...
„Makbet” – problem zła winy i kary – opracowanie „Makbet” Williama Szekspira często jest postrzegany jako dzieło ponadczasowe i niezwykle...
Geneza Druga część „Dziadów” Adama Mickiewicza powstała najprawdopodobniej w latach 1820 – 1821 a jej publikacja nastąpiła w 1823 w Wilnie (weszła...
Pan Jones prowadzi farmę na której hoduje wiele zwierząt. Pewnego wieczoru stary knur Major organizuje zebranie wszystkich zwierząt. Opowiada wszystkim o swoim śnie...
GenezaEliza Orzeszkowa napisała powieść „Nad Niemnem” w 1887 roku dzieło było drukowane w odcinkach na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”. W formie...
„Poczwarka” to powieść Doroty Terakowskiej. Opowiada o rodzinie w której przychodzi na świat dziecko z zespołem Downa. Rodzince Adam i Ewa początkowo...
Geneza Gustaw Herling-Grudziński wydał „Inny świat” w 1951 roku w Anglii. Wcześniej powieść drukowano w odcinkach w londyńskich „Wiadomościach”....
Oleńka (Aleksandra) Bilewiczówna jest niezwykle istotną bohaterką „Potopu” Henryka Sienkiewicza. Wprawdzie należy do postaci drugoplanowych ale często...
Psalm 144 znajduje się w „Księdze psalmów” i nosi tytuł „Modlitwa króla za naród”. Psalm 144 jest utworem pochwalnym oraz dziękczynnym...