Unikalne i sprawdzone teksty

Przestrogi dla Polski - opracowanie

Pełen tytuł omawianej książki Stanisława Staszica to „Przestrogi dla Polski z teraźniejszych politycznych Europy związków i z praw natury wypadające, przez pisarza Uwag nad życiem Jana Zamoyskiego”. Wydana została anonimowo w 1790 roku. Warto zwrócić uwagę na tę datę – jest to czas Sejmu Wielkiego i gorączkowych starań o naprawę ustroju Rzeczypospolitej. Atmosferę tamtych dni i ich sporów oddaje choćby „Powrót Posła” Juliana Ursyna Niemcewicza.

Dzieło Staszica nie jest oczywiście sztuką teatralną, tylko poważnym traktatem politycznym. Autor, zaliczany do najwybitniejszych polskich myślicieli swoich czasów, poddaje pomysły, w jaki sposób naprawić państwo.

Staszic broni koncepcji monarchii konstytucyjnej – zarazem jego idee wyrastają z republikańskiego nacjonalizmu. To z woli narodu wywodzi się legitymizacja władzy – widać tu inspiracje koncepcjami Rousseau i Rewolucji Francuskiej, która wybuchła rok wcześniej.

Najwyższa moc i wola, czyli najwyższa udzielność istnie w Narodzie. Taka moc i wola jest ustawą samego Stwórcy. Przeto tylko ta władza pochodzi od Boga, którą wyraźnie sam Naród udziela.

Człowiek jest istotną społeczną (Człowiek do towarzystwa stworzony), a role, jakie pełnimy w społeczeństwie są pewną konwencją:

Nikt nie rodzi się z znamieniem poddaństwa, niepoczciwości, wzgardy i wstydu odebranego życia, jako nikt nie rodzi się z przywilejem szlachetności, panowania, szacunku i honoru. Tylko użyteczność stanowi między ludźmi różność.

Dzisiaj wydaje się to czymś oczywistym, ale trzeba pamiętać, że np. idea równości wobec prawa rozpowszechniła się w Europie dopiero w czasie późniejszych wojen napoleońskich.

Staszic uważa, iż rozwiązaniem problemów Polski jest wzmocnienie mieszczaństwa. Pod koniec traktatu wzywa wręcz:

Róbcie z młodzieży szlacheckiej i z miejskiej jeden naród. Niszczcie między niemi niechęć. Zakrzewiajcie wzajemną miłość.

Poprawie ulec musi również dola chłopów, bowiem im swobodniejszy będzie w kraju rolnik, tym lepiej będzie wszystkim innym stanom, kraj będzie bogaty.

Projekt Staszica był z pewnością ambitny. Zakłada reformę i wzmocnienie państwa, a także zmianę dominującej do tej pory koncepcji narodu (naród stanowili wyłącznie członkowie stanu szlacheckiego). Staszic nie ustrzega się błędów, w jego pismach znajdują się między innymi antysemickie akcenty. Warto jednak zwrócić uwagę, iż był to antysemityzm inny niż rasistowski antysemityzm znany z XX wieku – ludzie z okresu Oświecenia nie mogli sobie wyobrażać do jakich zbrodni doprowadzi niechęć do Żydów w późniejszych wiekach.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Ziemia obiecana – streszczenie

Tom I Akcja powieści rozgrywa się w Łodzi w latach 80. XIX wieku. Głównym bohaterem jest Karol Borowiecki. Mężczyzna dowiaduje się że spłonęła fabryka Goldberga...

Konopielka – streszczenie plan...

„Konopielka” Edwarda Redlińskiego zaczyna się opisem poranka we wsi Taplary. Poznajemy gospodarstwo Kaziuka głównego bohatera. Okazuje się że w nocy krowa...

Raki - interpretacja i analiza

Fraszka „Raki” to pozornie hymn na część kobiet. Poeta zaleca służyć im wiernie ponieważ bogate są we wszelkie cnoty – są szczere nie zwracają uwagi...

Jądro ciemności – streszczenie...

Część I Akcja powieści rozgrywa się na statku „Nellie” w okolicach Gravesend podczas rejsu po Tamizie. Głównym bohaterem jest marynarz – Charlie...

Ojciec Goriot – streszczenie plan...

Streszczenie Akcja powieści toczy się w Paryżu w 1819 roku. Historia rozpoczyna się w podrzędnym pensjonacie pani Vauquer przy ulicy Neuve-Sainte-Geneviève gdzie...

U wrót doliny – interpretacja...

„U wrót doliny” to wiersz Zbigniewa Herberta który dotyka problematyki eschatologicznej. Tekst przedstawia poetycką wizję sądu ostatecznego. Wskazuje...

Miło szaleć kiedy czas po temu...

Pieśń XX („Miło szaleć kiedy czas po temu”) łączy refleksję nad życiem charakterystyczną dla poważniejszych utworów Kochanowskiego z dowcipem i „biesiadnym”...

Kot w butach – streszczenie

Dawno temu żył sobie pewien młynarz. Był bardzo bogaty i miał trzech synów między których postanowił podzielić swój majątek. Gdy zmarł jego dwaj...

Pamiętnik narkomanki – streszczenie...

Streszczenie 1973 Akcja książki zaczyna się 21 marca 1973 r. Pierwszego dnia wiosny narratorka zrobiła coś zupełnie dla siebie - wzorowej uczennicy - niewyobrażalnego:...