Pełen tytuł omawianej książki Stanisława Staszica to „Przestrogi dla Polski z teraźniejszych politycznych Europy związków i z praw natury wypadające, przez pisarza Uwag nad życiem Jana Zamoyskiego”. Wydana została anonimowo w 1790 roku. Warto zwrócić uwagę na tę datę – jest to czas Sejmu Wielkiego i gorączkowych starań o naprawę ustroju Rzeczypospolitej. Atmosferę tamtych dni i ich sporów oddaje choćby „Powrót Posła” Juliana Ursyna Niemcewicza.
Dzieło Staszica nie jest oczywiście sztuką teatralną, tylko poważnym traktatem politycznym. Autor, zaliczany do najwybitniejszych polskich myślicieli swoich czasów, poddaje pomysły, w jaki sposób naprawić państwo.
Staszic broni koncepcji monarchii konstytucyjnej – zarazem jego idee wyrastają z republikańskiego nacjonalizmu. To z woli narodu wywodzi się legitymizacja władzy – widać tu inspiracje koncepcjami Rousseau i Rewolucji Francuskiej, która wybuchła rok wcześniej.
Najwyższa moc i wola, czyli najwyższa udzielność istnie w Narodzie. Taka moc i wola jest ustawą samego Stwórcy. Przeto tylko ta władza pochodzi od Boga, którą wyraźnie sam Naród udziela.
Człowiek jest istotną społeczną (Człowiek do towarzystwa stworzony), a role, jakie pełnimy w społeczeństwie są pewną konwencją:
Nikt nie rodzi się z znamieniem poddaństwa, niepoczciwości, wzgardy i wstydu odebranego życia, jako nikt nie rodzi się z przywilejem szlachetności, panowania, szacunku i honoru. Tylko użyteczność stanowi między ludźmi różność.
Dzisiaj wydaje się to czymś oczywistym, ale trzeba pamiętać, że np. idea równości wobec prawa rozpowszechniła się w Europie dopiero w czasie późniejszych wojen napoleońskich.
Staszic uważa, iż rozwiązaniem problemów Polski jest wzmocnienie mieszczaństwa. Pod koniec traktatu wzywa wręcz:
Róbcie z młodzieży szlacheckiej i z miejskiej jeden naród. Niszczcie między niemi niechęć. Zakrzewiajcie wzajemną miłość.
Poprawie ulec musi również dola chłopów, bowiem im swobodniejszy będzie w kraju rolnik, tym lepiej będzie wszystkim innym stanom, kraj będzie bogaty.
Projekt Staszica był z pewnością ambitny. Zakłada reformę i wzmocnienie państwa, a także zmianę dominującej do tej pory koncepcji narodu (naród stanowili wyłącznie członkowie stanu szlacheckiego). Staszic nie ustrzega się błędów, w jego pismach znajdują się między innymi antysemickie akcenty. Warto jednak zwrócić uwagę, iż był to antysemityzm inny niż rasistowski antysemityzm znany z XX wieku – ludzie z okresu Oświecenia nie mogli sobie wyobrażać do jakich zbrodni doprowadzi niechęć do Żydów w późniejszych wiekach.
Interpretacja Mit o Heraklesie to opowieść o bohaterze który stał się późniejszym wzorcem do naśladowania dla Tezeusza. Mityczny Herakles to osoba niezwykle...
StreszczenieDzeus był władcą Olimpu, który panował również nad piorunami i burzami. Niezwykle potężny bóg lubił przechwalać się s
„Dlaczego klasycy” to wiersz Zbigniewa Herberta który stanowi refleksję nad kanonem wartości etycznych oraz sztuką. Poeta dokonuje wyrazistego przeciwstawienia...
Geneza Od 1831 r. Juliusz Słowacki przebywał na emigracji. Opuścił ojczyznę ze względu na ważną misję dyplomatyczną jaką mu powierzono. Odwiedziwszy Londyn –...
Streszczenie Dante w trzydziestym piątym roku swojego życia w nocy poprzedzającej Wielki Piątek odnajduje się w alegorycznie pojmowanym ciemnym lesie. Próbując się...
Dawno temu przed wiekami ziemie polskie były grabione przez okrutnych bezlitosnych Tatarów. Kraków również znajdował się w poważnym niebezpieczeństwie....
Antoni Słonimski napisał wiersz „Alarm” w 1940 roku. Tematem utworu jest atak hitlerowskich Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku i naloty bombowe na Warszawę....
Geneza „Wesele w Atomicach” to krótkie opowiadanie Sławomira Mrożka które weszło w skład zbioru o tym samym tytule. Opublikowany został on w 1959...
Streszczenie Tom I Rozdział pierwszy: Jak wygląda firma J. Mincel i S. Wokulski przez szkło butelek? W renomowanej jadłodajni gdzieś na terenie Warszawy zamożni ludzie...