„Rzeka” to wiersz Adama Ważyka. Dzisiaj czytamy go nie tyle ze względów artystycznych (te są dość wątpliwe), co z powodu jego znaczenia historycznego. Utwór można bowiem traktować jako typowy przykład socrealizmu w literaturze. Ukazuje również, w jaki sposób literatura przedstawiała Józefa Stalina, przywódcę Związku Radzieckiego (tak zwany kult jednostki).
Z dzisiejszej perspektywy wyrazy hołdu, jakimi twórcy otaczali sowieckiego przywódcę, wydają się co najmniej groteskowe. Jednak pamiętać trzeba, że w owym okresie były one związane z państwowym terrorem – za opowiadanie dowcipów o przywódcy można było trafić do więzień, zaś w 1953 zawieszono wydawanie katolickiego „Tygodnika Powszechnego”, kiedy jego redaktorzy nie zgodzili się na opublikowanie pełnego zachwytu nekrologu wodza.
Jak więc przedstawia Ważyk Józefa Stalina? Wystarczającą wymowny jest sam tytuł. Owa potężna rzeka to nic innego, jak „mądrość Stalina”. Zostaje ona utożsamiona z industrializacją i osiągnieciami Związku Radzieckiego:
Mądrość Stalina,
rzeka szeroka,
w ciężkich turbinach
przetacza wody,
płynąc wysiewa
pszenicę w tundrach,
zalesia stepy,
stawia ogrody.
Rzeczywiście, w czasach Stalina zbudowano w jego państwie wysoko rozwinięty przemysł – ale zrobiono to potwornym kosztem milionów ofiar, o czym Ważyk oczywiście nie wspomina. Po tej prezentacji współczesnej autorowi potęgi następuje krótki fragment „historyczny”. Rzeka swego czasu była rzeką podziemną, jednak wystąpiła na powierzchnie, obalając imperium. Mowa oczywiście o rewolucyjnej działalności bolszewików w okresie caratu. W tym fragmencie mamy do czynienia z jawnym nadużyciem – bowiem młody Stalin, jakkolwiek aktywnie działał w ruchu rewolucyjnym, nie był jego pierwszoplanową postacią i daleko mu było do estymy, jaką cieszyli się Włodzimierz Lenin, czy Lew Trocki. Trudno uznać, że to on obalił carat. Fragment ten ukazuje typową socrealistyczną tendencję – całą historię komunizmu, a nawet ruchu robotniczego, sprowadzano do Stalina. Warto zauważyć, że stało to w sprzeczności z oficjalnie głoszonym marksizmem, który utrzymywał, że jednostki nie mają znaczenia, a liczą się tylko bezosobowe siły społeczne i gospodarcze.
Wreszcie przywołany zostaje przywódca komunistycznych Chin, Mao Tse-Tung (Mao Zedong). Ukazany on zostaje jako młodszy partner, czy wręcz wykonawca poleceń potężnego Stalina.
Ostatnia strofa utrzymana jest w nastroju wprost sakralnym. Ludzie „wyzwoleni” przez Stalina łamią się chlebem/dzielą pokojem – widzimy wyraźne nawiązanie do chrześcijaństwa. Według komunistycznej propagandy religia miała być czymś fałszywym i kłamliwym, narzędziem ucisku w rękach klas posiadających. Ważyk ukazuje, że owe niespełnione ongiś obietnice raju i pokoju, jakie oferowali przywódcy religijni, stały ciałem dzięki Stalinowi.
Przywódca Związku Sowieckiego ukazany przedstawiony bez mała jako tytan, bóg, postać wyrastająca ponad wszystkich żyjących ludzi. Wiersz Adama Ważyka pokazuje doskonałe obłęd, jakim była ideologia komunizmu – obłęd, z którego wielu twórcom udało na szczęście się wyzwolić.
Forma utworu (kilka informacji):
– nieregularny układ rymów
– pięć sylab w wersie
– apostrofa (do mądrości Stalina)
„Trzy słowa najdziwniejsze” to wiersz Wisławy Szymborskiej który stanowi filozoficzną refleksję nad naturą języka i jego relacji z rzeczywistością....
Streszczenie W domu gdzie znajdują się trzy siostry rozpoczyna się rozmowa. Udział w niej bierze Olga która wspomina ojca Irina która świętuje imieniny oraz...
Streszczenie Poleander Partobon władca Kybery był wielkim wojownikiem który hołdował nowoczesnym strategiom. Nade wszystko cenił cybernetykę toteż cały jego kraj...
Streszczenie Bitwa o Monte Cassino która toczyła się w dniach 17 stycznia - 19 maja 1944 r. uważana jest za jedno z najbardziej zaciętych i krwawych starć w historii...
Wiersz Kazimierza Wierzyńskiego „Lewa kieszeń” to pozornie opis zwykłego dnia. Jednak pod relacją o codziennych czynnościach kryje się pewna myśl filozoficzna...
Streszczenie Ballada „To lubię” rozpoczyna się zwrotem do Maryli. Jest ona zachęcana do spojrzenia na piękny krajobraz. Na skraju lasu znajduje się cerkiew w...
Interpretacja Postać bogini Nike nie od zawsze była obecna w mitologii. Osobą która przywołała jej dzieje był dopiero Hezjod. Mit o bogini Nike jest przede wszystkim...
„Głos w sprawie pornografii” Wisławy Szymborskiej to ironiczny wiersz w którym poetka dokonuje przewrotnego porównania myślenia do pornografii. Tekst...
„Pieśń Legionów Polskich we Włoszech” znana także jako „Mazurek Dąbrowskiego” została napisana w lipcu 1797 roku na terenie Włoch. Autorem...