Unikalne i sprawdzone teksty

Archaizmy w „Krzyżakach” | wypracowanie

Świat przedstawiony „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza został stworzony z niebywałą wręcz precyzją. Autor zadbał nie tylko o uwzględnienie w swym dziele wydarzeń i postaci historycznych (z okresu 1399 - 1410), ale także o dokładne przedstawienie ówczesnej obyczajowości. Jednym ze składników budujących jego utwór jest język - odpowiednio stylizowany i nadający dziełu autentyczności.

Uwagę czytelnika zwracają przede wszystkim archaizmy fonetyczne, czyli wyrazy wymawianie inaczej, niż czynimy to obecnie. Tych na kartach dzieła pojawia się najwięcej, a celem ich zastosowania jest nadanie wymowie bohaterów dawnego rytmu. Przykłady archaizmów fleksyjnych to m. in. ponoś (ponoć), somsiedzki (sąsiedzki), przedać (sprzedać), poćciwa (poczciwa), krześcijański (chrześcijański). Warto zwrócić uwagę, iż w wymowie bohaterów Sienkiewicza uwidaczniają się wpływy gwary podhalańskiej, co przejawia się głównie w udźwięcznianiu wyrazów.

W „Krzyżakach” zauważyć można również wiele archaizmów fleksyjnych, czyli wyrazów odmieniających się inaczej niż obecnie. Jako przykłady podać można słowa: wilcy (wilki), Niemce (Niemcy), po boru (po borze), Angielczyków (Anglików), wyznawa (wyznaje).

Kolejną grupą archaizmów, jaka występuje w dziele Sienkiewicza, są archaizmy słowotwórcze. Wśród nich wymienić można m. in. naniecić (wzniecić), odpatrzyć się (przyjrzeć się komuś), pomorzyć (pozabijać), ułapić (chwycić, złapać), nowotny (nowy, niedawno wprowadzony).

Wiele jest też w powieści Sienkiewicza archaizmów leksykalnych, czyli słów będących niegdyś w powszechnym użyciu. Oto niektóre z nich: chrobry (odważny), zrękowiny (zaręczyny), otrok (młodzieniec, kawaler), podjezdek (koń wierzchowy).

Szczególnie ciekawe wydają się być archaizmy semantyczne, czyli słowa, których znaczenie uległo zmianie. Wśród nich wymienić można miesiąc (księżyc), krocie (używane jako określenie ukochanej osoby, obecnie duża ilość czegoś), niedziela (w znaczeniu tygodnia). Obok nich pojawiają się również archaizmy frazeologiczne, czyli związki frazeologiczne, których obecnie niemalże się nie używa - np. kruszyć kopię (rywalizować, walczyć).

Bardzo charakterystyczne są także archaizmy składniowe, czyli konstrukcje o składni odmiennej od współczesnej. Przykładami mogą być wzorowane na łacinie zdania, w których orzeczenia znajdują się na ostatnim miejscu - np. Nie wy prawa w tej ziemi stanowicie.

Zastosowanie przez Sienkiewicza archaizmów nie tylko znacznie wzbogaciło powieść artystycznie i dodało jej autentyzmu, ale potwierdzało także długą tradycję polskiej mowy. W czasie zaborów i konsekwentnej walki z polszczyzną miało to niebagatelne znaczenie, dając powody do dumy, ciekawiąc i ucząc.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

„Sztuką jest umierać dla ojczyzny...

Kardynał Stefan Wyszyński należy do grona najwybitniejszych Polaków XX wieku. Uznawany był za przywódcę religijnego narodu ale również jego nieformalnego...

Dulszczyzna dziś – czy Dulscy...

W 1906 roku miała premierę sztuka Gabriel Zapolskiej „Moralność pani Dulskiej”. W kontrowersyjny zarówno kpiarski jak i realistyczny sposób autorka...

Leon Wyczółkowski Rycerz wśród...

„Rycerz wśród kwiatów” to namalowany w 1904 roku obraz którego autorem jest Leon Wyczółkowski. Opis Obraz przedstawia rycerza w niezwykle...

Hierarchia wartości w „Chłopach”...

Władysław Reymont w powieści „Chłopi” bardzo trafnie przedstawia charakterystyczną dla wiejskiej społeczności hierarchię wartości. Pisarz pokazuje że wieś...

Bohater w Sonetach Krymskich –...

„Sonety krymskie” to cykl utworów napisanych przez Adama Mickiewicza. Bezpośrednia przyczyną ich powstania była podróż poety na Krym. Sonety posiadają...

Spisek koronacyjny – interpretacja...

Trzeci akt „Kordiana” rozpoczyna się sceną ukazującą przygotowania do koronacji cara Mikołaja. Zgromadzeni ludzie wypowiadają swoje sądy dotyczące nowego...

Edgar Degas „Lekcja tańca”...

Jeden z najbardziej rozpoznawalnych obrazów Edgara Degasa „Lekcja tańca” poświęcony jest ulubionemu tematowi artysty – baletowi. Ponieważ Degasa...

Mesjanizm a winkelriedyzm – porównanie...

Mesjanizm był jednym z najbardziej wyrazistych prądów ideowych w dziejach polskiej myśli. Polacy szukali nadziei na odrodzenie podzielonego przez zaborców państwa...

Gustaw Coubert Kamieniarze - opis...

„Kamieniarze” to niezwykle realistyczne przedstawienie pracy którego autorem jest Gustaw Courbet. Opis Powstały w 1849 roku obraz przedstawiał mężczyzn...