Epilog „Pana Tadeusza” po raz pierwszy dołączono do dzieła w 1860 r., czyli 5 lat po śmierci autora. Najprawdopodobniej powstał on tuż po ukończeniu poematu, lecz zdaje się, iż sam twórca nie do końca miał uformowane jego ostateczne wyobrażenie. Dlatego ten przesiąknięty smutkiem, rozczarowaniami i bólem fragment wciąż jawi się jako zagadkowy i problematyczny. Nie zmienia to jednak faktu, że jest poruszającym uderzeniem w minorowe tony tuż po radosnych dźwiękach weselnego poloneza.
Końcowa część „Pana Tadeusza” pisana jest z perspektywy emigranta. Już w pierwszych jej wersach oddane zostaje cierpienie obecne w życiu „wygnańców” - Biada nam, zbiegi, żeśmy w czas morowy / Lękliwe nieśli za granicę głowy! Z jednej strony dźwigają oni brzemię tęsknoty, z drugiej czują wstyd i rozczarowanie. Dlatego przedstawieni są w ten sposób: Aż nas objęto w ciasny krąg łańcucha / I każą oddać co najprędzej ducha. Okazuje się zatem, iż nie tylko nie znaleźli oni ulgi na obczyźnie, ale także z każdym dniem ich duch jest coraz słabszy. W dużej mierze wpływają na to wieści z ojczyzny, która w początkowych strofach epilogu opisana została w sposób żałobny, pełen cierpienia. O Matko Polsko! Ty tak świeżo w grobie / Złożona - nie ma sił mówić o tobie! - słowa te oddają poczucie klęski, świadomość porażki. Te uczucia, tak mocno obecne w umysłach i sercach emigrantów, doprowadzają nawet do tego, że i wśród nich próżno szukać zgody i pokoju. Antidotum na ten stan jest wizja, którą podmiot liryczny - narrator roztacza w dalszych fragmentach.
Jedna już tylko jest kraina taka, / W której jest trochę szczęścia dla Polaka: / Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie / Święty i czysty jak pierwsze kochanie - kraina zapamiętana z młodości jest źródłem pozytywnych emocji, budzi skojarzenia z czystością i świętością. Jest to przestrzeń wolna od okrutnych praw świata, którą wypełnia świadomość szczęścia - (kraj lat dziecinnych) Nie zaburzony błędów przypomnieniem, / Nie podkopany nadziei złudzeniem / Ani zmieniony wypadków strumieniem. / Gdziem rzadko płakał, a nigdy nie zgrzytał. Taką ojczyznę pamięta narrator, taką chce ją widzieć ponownie. Podkreśla wspaniałość obcowania z przyrodą - Biegł jak po łące, a znał tylko kwiecie / Miłe i piękne, jadowite rzucił, / Ku pożytecznym oka nie odwrócił - wyrażając poprzez ten opis fakt, iż uczucia związane z okresem młodości są na wskroś pozytywne - niezakłócone ani tym, co groźne, ani tym, co praktyczne. Obraz ten jest więc niezwykle emocjonalną wizją przestrzeni beztroskiej, wolnej od cierpienia i gorzkiej refleksji nad ludzkim życiem.
Szczególną właściwością małej ojczyzny jest to, że nawet drobne rzeczy wydawały się w niej olbrzymie, jedyne w swoim rodzaju. Wspomniana zostaje lipa, której korona dostarczała cienia wszystkim dzieciom, ukazane zostają wędrówki po przestrzeni ograniczonej wyłącznie domami sąsiadów. Ważnym elementem tego wspaniałego świata są także ludzie - bliscy, będący prawdziwymi przyjaciółmi.
Narrator wspomina także chwile spędzane na łonie natury, którym towarzyszyło beztroskie czytanie pieśni. Czynność ta jednoczyła - wokół książek gromadzili się niemal wszyscy, starsi pomagali młodszym, objaśniali im trudniejsze fragmenty.
Obraz utraconej ojczyzny, który kreuje narrator, jest odpowiedzią na bezlitośnie odartą z najważniejszych wartości teraźniejszość. Idea przyświecająca emigrantom - ojczyzna - leży złożona w grobie, a z terenów dawnej Rzeczpospolitej przybywają przygnębiające wieści. Dlatego zwrot w stronę wspomnień, ponowne przywołanie dawnego piękna, staje się najlepszym lekarstwem. Nie tylko przynosi chwilową ulgę, ale także stanowi źródło inspiracji oraz budzi wiarę w to, iż kiedyś obraz ten powróci.
Gdy przyjrzymy się dziejom sztuki wyróżnić możemy dwie postawy artystów i odbiorców wobec twórczości. Oczywiście jest to pewne uproszenie ale...
Definicja i wyznaczniki gatunku Tren to utwór który posiada jasno zarysowany charakter żałobny funeralny. Jego zadaniem jest wyrażenie rozpaczy po odejściu...
Drogi Nieznajomy Piszę do Ciebie ponieważ jestem bardzo ciekaw tego jak wygląda Twoje życie. Jaki jesteś co lubisz i jak spędzasz swój czas? Jak wygląda Twoja planeta?...
Mój ojciec jest doprawdy okropny! Właśnie dowiedziałam się że pragnie mnie wydać za naszego sąsiada Anzelma. I to tylko dlatego że Anzelm nie żąda ode mnie posagu!...
Może się wydawać że literatura nie jest w stanie przyczynić się do budowania dobra ludzkości. Moim zdaniem nie jest to prawda. Według mnie literatura jest czymś co może...
W „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego pobrzmiewają różne koncepcje filozoficzne zarówno epoki pozytywizmu jak i całego dziedzictwa europejskiej...
Przyjaźń jest jedną z najważniejszych rzeczy w życiu człowieka. Jest tak cenna że każdy o nią zabiega – dzięki niej mamy poczucie bezpieczeństwa i wsparcia tak...
Jednym z najważniejszych zagadnień pojawiających się w „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza jest forma. Pod pojęciem tym skrywają się schematy działania i postawy...
Jan Kochanowski uchodzi za najwybitniejszego poetę polskiego do czasu XIX stulecia. Żył on w Złotym Wieku (XVI wiek) naszej historii który był zbieżny z ogólnoeuropejską...