Jedną z najistotniejszych problemów XX wieku jest wina niezawiniona. W czasie obu wojen światowych, ale również po ich końcu, miliony ludzi zostało zamordowanych za to tylko, kim byli. Można tu mówić o „winie niezawinionej”. Zazwyczaj owa wina była wyłącznie wyimaginowana przez ich oprawców. W czasie stalinowskich procesów pokazowych, oskarżeni przyznawali się do czynów, których nie popełnili, byle tylko uniknąć dalszych tortur w czasie śledztwa. Z kolei hitlerowcy uznali Żydów za winnych wszelkiego zła, tylko z powodu ich pochodzenia etnicznego. Z powodu owej absurdalnej rasistowskiej koncepcji niemal wszyscy europejscy wyznawcy judaizmu zostali zgładzeni w komorach gazowych.
Niejako zapowiedzią tych przerażających wydarzeń była powieść Franza Kafki „Proces”. Jej bohater zostaje oskarżony – jednak nie dowiaduje się nawet, o co. Józef K., bo tak się nazywa, próbuje pojąć tajemnicze mechanizmy działania sądu. Okazuje się jednak, że to instytucja całkowicie groteskowa – zwykły człowiek nie ma żadnych szans na wyzwolenie się z jej trybów. Dodatkowo przerażająca jest nieprzewidywalność sądu: Józef zostaje aresztowany, by chwilę potem odzyskać wolność. Jednak widmo procesu ciągle wisi nad nim, odbierając mu spokój ducha. Wreszcie nieoczekiwanie przychodzi wyrok i jego wykonanie – egzekucja w kamieniołomie. Jednostka jest niczym wobec tak potężniej i kapryśnej siły.
Kafka trafnie przewidział mechanizm działania systemów totalitarnych. Jednym z nich było dążenie do dehumanizacji jednostki. Nie dowiadujemy się nawet pełnego nazwiska głównego bohatera powieści – to po prostu Józef K. Taki skrót mógłby się pojawić w kartotece jakiejś instytucji. I faktycznie, urzędnicy traktują go wyłącznie jak punkt w tabelce – chociaż ostatecznie ich wyrok jest jak najbardziej przerażający i dosłowny: to śmierć. Podobną dehumanizację odnotowano choćby w przypadku III Rzeszy – więźniowie obozów koncentracyjnych sprowadzeni zostali wyłącznie do numerów wytatuowanych na rękach. Dokładnie opisał to w swoich opowiadaniach obozowych Tadeusz Borowski.
Kafka zauważył też, że w systemie krwiożerczych instytucji wczorajszy kat może stać się ofiarą – taki los spotyka agentów, którzy w pierwszym rozdziale aresztują Józefa K. Podobna sytuacja miała miejsce w stalinowskim Związku Sowieckim, gdzie działacze komunistyczni byli rozstrzeliwani za …. działalność antykomunistyczną (tak zwana Wielka Czystka).
„Proces” Franza Kafki to wybitne dzieło literackie, opowiadające o „winie niezawinionej”. W niemal proroczej wizji autor trafnie przewidział los niezliczonych rzesz ludzi, którzy musieli w XX wieku ponieść konsekwencje za coś, czego nie zrobili lub co nie było zbrodnią.
Sprzeciwianie się obowiązującym normom i łamanie zakazów leży w ludzkiej naturze tak samo jak ich ustalanie. Różnego rodzaju przewinienia opisane zostały...
Moim ulubionym filmem jest „Park Jurajski” Stevena Spielberga. Premiera filmu miała miejsce ponad dwadzieścia lat temu ale jestem przekonany że dzieło nie zestarzało...
Nawłoć od której wywodzi się tytuł drugiej części „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego jest leżącym nieopodal Częstochowy dworkiem szlacheckim. Majątek...
Bohaterowie „Tanga” Sławomira Mrożka - z wyjątkiem Edka - połączeni są więzami krwi. Trzypokoleniowa rodzina do której należą dalece odbiega jednak...
Sensualizm to słowo które w swoim znaczeniu nawiązuje do zmysłów i to one w opisywanym poglądzie określanym odgrywają największą rolę. Pogląd ten swoje...
Epoka renesansu i epoka baroku były okresami zgoła odmiennymi jeśli chodzi o założenia typ twórczości czy wreszcie o przekazywane przez twórców idee....
„Szkoła ateńska” to fresk który został stworzony przez artystę o nazwisku Rafael Santi. Dzieło powstało w epoce renesansu. Znajdujący się w Pałacu...
Wysoki sądzie szanowni ławnicy! Chciałem wznieść akt oskarżenia przeciw jednemu z najokrutniejszych władców w całej historii Słowian! Nie dopuścił się on jednak...
XVIII wiek przyniósł Polsce wielkie zmiany – stworzono Komisję Edukacji Narodowej uchwalono pierwszą w Europie konstytucję. To wszystko nie byłoby jednak możliwe...
