We wstępie do „Potopu” narrator opowiada o pułkowniku Herakliuszu Billewiczu. Ten żarliwy patriota zaznaczył w testamencie, że jego wolą jest, aby wnuczka, panna Aleksandra Billewiczówna, poślubiła Andrzeja Kmicica, chorążego orszańskiego. Kiedy para, po upływie dziesięciu lat od ostatniego widzenia, spotyka się w Wodoktach, zawiązuje się jedna z najciekawszych i najbardziej emocjonujących historii miłosnych polskiej literatury.
Już od pierwszego wejrzenia Oleńka i Kmicic przypadają sobie do gustu. Niezwłocznie ustalają więc termin ślubu, a główny bohater udaje się do Lubicza – majątku zapisanego mu przez Herakliusza Billewicza. Tam, będąc w towarzystwie swych kompanów, urządza pijatykę, która kończy się niemalże całkowitą dewastacją sali jadalnej i portretów przedstawiających ród Billewiczów. Okoliczna szlachta przyznaje pannie Aleksandrze, że obawia się jej narzeczonego – człowieka groźnego i porywczego. Niebawem dochodzi do tragedii. W odwecie za swych kompanów (zamordowanych przez Butrymów w obronie własnej) Kmicic pali Wołmontowicze.
Główny bohater, chcąc zgubić pościg, pojawia się w Wodoktach. Oleńka pomaga mu uniknąć pewnej śmierci, ale po chwili sama wypędza mężczyznę: Krew na waćpana ręku jako na Kainowym! […] Precz, na wieki! Wkrótce bohaterka otrzymała napisany w błagalnym tonie list od Kmicica, a w odpowiedzi podała mu warunek, który musi spełnić, by odzyskać jej przychylność: Jakom waćpanu rzekła, że nie chcę cię znać i widzieć, tak wytrwam w tym, choćby mi się serce miało rozedrzeć. […] Niechże ci ta szlachta, którąś popalił i pomordował, przebaczy, to ci i ja przebaczę; niech ona cię przyjmie, to i ja przyjmę; niech ona pierwsza za tobą się wstawi, tedy jej orędownictwa wysłucham.
Rozgniewany Kmicic uprowadził Oleńkę, zabierając ją do Lubicza. Jednakże interwencja szlachty laudańskiej (w tym pułkownika Wołodyjowskiego, który pojedynkował się z głównym bohaterem) szybko przywróciła jej wolność.
Zagrożenie ze strony szwedzkiej sprawiło, że okoliczna szlachta udała się do Kiejdan, twierdzy hetmana wielkiego litewskiego Janusza Radziwiłła. Tam wszyscy wyrazili gotowość do obrony ojczyzny, a Oleńka, widząc postawę Kmicica, nabrała przekonania, że jest on wartościowym człowiekiem. Jednakże i w tym wypadku sytuacja uległaa szybkiej zmianie – Radziwiłł okazał się zdrajcą, który dołączył do Szwedów. Większość oficerów wypowiadziała posłuszeństwo, lecz Kmicic, złożywszy wcześniej przysięgę, nie mógł od niej odstąpić. Oleńka uznała go za zdrajcę, była zdruzgotana jego postawą.
Kolejne spotkanie Kmicia i Oleńki ponownie miało miejsce w Wodoktach. Oficer Radziwiłła przybył tam, by zabrać ukochaną do Kiejdan, gdzie byłaby bezpieczna w trakcie działań militarnych. Los chciał, że w miejscu tym pojawili się także Wołodyjowski, Skrzetuscy, Zagłoba oraz ich kompania. Pułkownik wydał rozkaz rozstrzelania zdrajcy, lecz mężczyznę uchroniły list potwierdzający jego wstawiennictwo w sprawie pozostawienia przy życiu polskich oficerów. Oleńka przyjęła darowanie mu życia z radością.
Kmicic szybko dowiedział się, że Radziwiłłowie są zdrajcami. Zaplanował wtedy porwanie księcia Bogusława, ale nie zdołał tego uczynić. Opuścił jednak tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego, wyruszając do króla Jana Kazimierza. W czasie podróży wziął udział w obronie Jasnej Góry, następnie walczył u boku władcy, chroniąc go przed Szwedami. W tym czasie panna Billewiczówna pozostawała w Kiejdanach, a później w Taurogach. Jej serce chciał zdobyć książę Bogusław. Uczty i wystawne bale nie przyniosły zamierzonego efektu, toteż Radziwiłł gotów był posłużyć się podstępem lub siłą. Dynamiczna sytuacja polityczna i zły stan zdrowia (tajemnicze ataki pozbawiające go sił) sprawiły, że musiał odstąpić i opuścić Taurogi.
Główny bohater, objąwszy komendę nad oddziałem Tatarów, toczył walki głównie na Żmudzi. Pewnego razu, zupełnie nieświadomie, wyswobodził pannę Aleksandrę i jej towarzyszy ze szwedzkiej zasadzki. Jednakże zbyt późno uświadomił sobie, że była tam panna Billewiczówna, a ojczyzna wzywała.
Ponowne spotkanie pary bohaterów następuje przypadkiem. Wnuczka pułkownika Herakliusza Billewicza odnowiła zniszczone zabudowania, które pragnęła przeznaczyć na klasztorne wiano. Pewnego dnia, będąc wraz ze stryjem Tomaszem, dostrzegła wóz transportujący mężczyznę. Był to Kmicic, który z powodu odniesionych ran zmierzał do Lubicza, gdzie pragnął umrzeć. Dobra opieka lekarska oraz żarliwe modlitwy Oleńki sprawiły cud – główny bohater wyzdrowiał.
Wkrótce w Wodoktach pojawili się Wołodyjowski i Zagłoba, którzy przywieźli wiadomość o bohaterskich czynach Kmicica. Wszyscy uznali go za człowieka godnego nie tylko przebaczenia, ale także wielkiego szacunku.
Wątek miłosny w „Potopie” jest niezwykle dynamiczny i złożony. Para narzeczonych wciąż mierzy się z kolejnymi przeciwnościami, piętrzą się nieporozumienia, a złe wybory oddalają od siebie Oleńkę i Kmicica na tysiące kilometrów. Ostatecznie miłość zwycięża. Dzieje się tak, ponieważ bohaterowie pozostają wierni swoim postanowieniom i wyznawanym wartościom. Kmicic gotów jest do największych poświęceń w imię miłości Oleńki, ona wciąż ufa, że mężczyzna jest żarliwym patriotą i dobrym człowiekiem
Liberalizm to nurt polityczny (ideologia) kładący szczególny nacisk na wolność polityczną i gospodarczą. Historycy idei doszukują się korzeni liberalizmu już...
„Mistrz i Małgorzata” to powieść paraboliczna w której ponad poziomem znaczeń dosłownych wynikających z sensu współczesnej fabuły nadbudowany...
Motywy autotematyczne są powszechne w sztuce i literaturze. Skąd to wynika? Sądzę że artyści jak wszyscy potrzebują udowodnienia samym sobie iż to czym się zajmują...
Powstanie świata to wydarzenie które w literaturze jest opisywane przede wszystkim w Biblii oraz Mitologi. Można powiedzieć że znakomita większość późniejszych...
Staś i Nel znajdowali się razem z Arabami na pustyni. Dzień był niezwykle ciepły a w powietrzu wyczuwalny był dziwny zapach. Beduini dostrzegli oznaki działalności złych...
W swojej twórczości William Szekspir często odwoływał się do dorobku kultury klasycznej. Będąc jeszcze uczniem szkoły w Stratford przyszły dramaturg miał sposobność...
Inwokacja rozpoczynająca „Pana Tadeusza” jest być może najbardziej rozpoznawalnym fragmentem polskiego dzieła literackiego. Ta rozbudowana apostrofa stanowi nawiązanie...
Telemachu synu mój najdroższy niezwykle jestem szczęśliwy że los zezwolił mi na powrót do ziemi ojczystej. Rad jestem z tego tym bardziej gdyż niejednokrotnie...
Poeci od wieków wypominali swoim rodakom wady i przywary. Satyra była środkiem który miał na celu poprawę obyczajów i sytuacji politycznej zmotywowanie...