Nowoczesna powieść historyczna narodziła się na początku XIX stulecia. Za jej ojca uważany jest Walter Scott, szkocki pisarz, autor dzieł takich jak „Rob Roy”, „Ivanhoe”. Świat przedstawiony w jego utworach łączył historyczną rzeczywistość z postaciami fikcyjnymi, będącymi wytworem wyobraźni twórcy. Powieść walterscottowska szybko zyskała olbrzymią popularność, nie tylko w Szkocji i Wielkiej Brytanii, stając się jednym z fundamentów dorobków literackich m. in. Aleksandra Dumasa, Lwa Tołstoja i Henryka Sienkiewicza.
„Potop” przenosi czytelnika w czas najazdu szwedzkiego na ziemie Rzeczpospolitej, który miał miejsce w latach 1655 - 1660. Autor, chociaż głównymi bohaterami uczynił postacie fikcyjne, z wielką starannością odmalował ówczesne życie oraz uwzględnił fakty i osoby znane ze źródeł historycznych. Bohaterowie niautentyczni zostali z kolei wykreowani przez Sienkiewicza w taki sposób, by czytelnik miał wrażenie obcowania z postaciami, które rzeczywiście mogły zamieszkiwać ziemie polskie w XVII stuleciu.
W procesie twórczym autor posiłkował się wieloma źródłami, szczególnie obficie czerpiąc z najważniejszych dokonań literackich baroku. Cennych informacji i wniosków dostarczyły mu „Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska, polskiego szlachcica, uczestnika walk ze Szwedami. Badacze literatury często podkreślają, że to właśnie na Pasku wzorowana był jeden z najciekawszych i budzących największa sympatię czytelników bohaterów, czyli Jan Onufry Zagłoba.
Tło historyczne zostało zarysowane w „Potopie” z wielką dokładnością i dbałością o szczegóły. Autor stworzył całościowy obraz szwedzkiego najazdu, często przenosząc akcję w miejsca, gdzie dokonywały się rzeczy ważne (np. ugoda pod Ujściem, pobyt króla na Śląsku). By umożliwić czytelnikowi dokładną orientację w sytuacji całego państwa, a zarazem budować napięcie, narrator często posługuje się retardacjami. Sami bohaterowie także nierzadko przekazują sobie ważne informacje dotyczące najważniejszych wydarzeń. Historia żyje więc w „Potopie”, wypełnia dzieło Sienkiewicza i nie pozwala odbiorcy zapomnieć o bogatym i pełnym życia tle, na którym rozgrywają się wątki fikcyjne.
Osią fabularną dzieła jest opowieść o miłości Andrzeja Kmicica i panny Aleksandry Billewiczówny. Chorąży orszański czynnie włącza się do walki o dobro ojczyzny (mając na swym koncie krótką służbę u zdradzieckiego Radziwiłła), co rzuca czytelnika w wir oblężeń, starć i spraw politycznych. W podobny sposób działają inni bohaterowie fikcyjni (Zagłoba, Wołodyjowski). Warto też zauważyć, iż często znajdują się oni w innych miejscach, co pozwala tworzyć całościowy obraz poprzez bezpośrednią prezentację wydarzeń.
Obok postaci fikcyjnych działają autentyczni bohaterowie podręczników do historii. Wielkim Hetmanem Litewskim jest książę Janusz Radziwiłł, który może liczyć na wsparcie księcia Bogusława, swego krewnego. Walki ze Szwedami prowadzą Czarniecki, Sapieha i Lubomirski. W wypadku tych postaci można zauważyć, że autor przedstawił je w sposób nieco odstępujący od prawdy historycznej. Radziwiłł jest więc odrzucającym zdrajcą (choć badacze dziejów nie są tak jednogłośni w tej ocenie), a król Jan Kazimierz, mimo wielu błędów zarzucanych mu przez ekspertów, ukazany jest w sposób wyidealizowany.
Warto zwrócić uwagę także na wartość artystyczną dzieła Henryka Sienkiewicza. Swoich bohaterów fikcyjnych kreował on z wielką dozą prawdopodobieństwa, co znalazło odbicie także w ich języku. Archaizacja to nie jedyny zabieg, którym się posłużył. Wiele postaci używa też makaronizmów - bardzo popularnych w polskiej literaturze barokowej.
„Potop” Henryka Sienkiewicza przez wielu badaczy określany jest mianem powieści wybitnej, zdecydowanie wyróżniającej się na tle innych utworów tego gatunku. Wielki udział ma w tym żywa, pełna zwrotów akcji i nierzadko zaskakująca akcja, która w mistrzowski sposób zostaje spleciona z wątkiem historycznym, a więc konfliktem polsko - szwedzkim.
Sprawa emigracji jest niezwykle aktualna w naszych czasach – w końcu setki tysięcy naszych rodaków opuszczają Polskę i udają się do innych krajów w...
W okresie Oświecenia sarmatyzm stał się wręcz synonimem zacofania i ciemnoty. Kojarzono go ze szlacheckim konserwatyzmem niechętnym edukacji nowym ideom i reformom politycznym...
W 1906 roku miała premierę sztuka Gabriel Zapolskiej „Moralność pani Dulskiej”. W kontrowersyjny zarówno kpiarski jak i realistyczny sposób autorka...
Cechy opis założenia Akademizm to kierunek w sztuce który datowany jest na wiek XIX oraz część wieku poprzedniego. Malarstwo akademickie krytykowane było za zbytnie...
Zdobycie szczytu najwyższej góry Europy czyli masywu Mont Blanc stanowi swoiste zwieńczenie wędrówki jaką odbył Kordian po opuszczeniu ojczyzny. Równocześnie...
Moja szkoła to niezwykle piękny stary budynek którego jedna ze ścian pokryta jest pnącym bluszczem. Gdybym miał wyobrazić ją sobie za sto lat myślę że jej wygląd...
Patrokles serdeczny przyjaciel Achillesa udał się z pomocą Achajom w walce z Trojanami. Przybrany był w zbroję greckiego herosa. Został on jednak pokonany przez Hektora...
Wiosna to niezwykła pora roku. Podczas niej przyroda zaczyna żyć na nowo. Trawa staje się zielona i pachnąca. Ziemia także zmienia swój zapach. Na łąkach oraz...
Definicja wyznaczniki gatunku Dramat symboliczny to specyficzny rodzaj dramatu który pozwala na szersze i niedosłowne przedstawienie zamierzonego przekazu. Sama nazwa...