Nowoczesna powieść historyczna narodziła się na początku XIX stulecia. Za jej ojca uważany jest Walter Scott, szkocki pisarz, autor dzieł takich jak „Rob Roy”, „Ivanhoe”. Świat przedstawiony w jego utworach łączył historyczną rzeczywistość z postaciami fikcyjnymi, będącymi wytworem wyobraźni twórcy. Powieść walterscottowska szybko zyskała olbrzymią popularność, nie tylko w Szkocji i Wielkiej Brytanii, stając się jednym z fundamentów dorobków literackich m. in. Aleksandra Dumasa, Lwa Tołstoja i Henryka Sienkiewicza.
„Potop” przenosi czytelnika w czas najazdu szwedzkiego na ziemie Rzeczpospolitej, który miał miejsce w latach 1655 - 1660. Autor, chociaż głównymi bohaterami uczynił postacie fikcyjne, z wielką starannością odmalował ówczesne życie oraz uwzględnił fakty i osoby znane ze źródeł historycznych. Bohaterowie niautentyczni zostali z kolei wykreowani przez Sienkiewicza w taki sposób, by czytelnik miał wrażenie obcowania z postaciami, które rzeczywiście mogły zamieszkiwać ziemie polskie w XVII stuleciu.
W procesie twórczym autor posiłkował się wieloma źródłami, szczególnie obficie czerpiąc z najważniejszych dokonań literackich baroku. Cennych informacji i wniosków dostarczyły mu „Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska, polskiego szlachcica, uczestnika walk ze Szwedami. Badacze literatury często podkreślają, że to właśnie na Pasku wzorowana był jeden z najciekawszych i budzących największa sympatię czytelników bohaterów, czyli Jan Onufry Zagłoba.
Tło historyczne zostało zarysowane w „Potopie” z wielką dokładnością i dbałością o szczegóły. Autor stworzył całościowy obraz szwedzkiego najazdu, często przenosząc akcję w miejsca, gdzie dokonywały się rzeczy ważne (np. ugoda pod Ujściem, pobyt króla na Śląsku). By umożliwić czytelnikowi dokładną orientację w sytuacji całego państwa, a zarazem budować napięcie, narrator często posługuje się retardacjami. Sami bohaterowie także nierzadko przekazują sobie ważne informacje dotyczące najważniejszych wydarzeń. Historia żyje więc w „Potopie”, wypełnia dzieło Sienkiewicza i nie pozwala odbiorcy zapomnieć o bogatym i pełnym życia tle, na którym rozgrywają się wątki fikcyjne.
Osią fabularną dzieła jest opowieść o miłości Andrzeja Kmicica i panny Aleksandry Billewiczówny. Chorąży orszański czynnie włącza się do walki o dobro ojczyzny (mając na swym koncie krótką służbę u zdradzieckiego Radziwiłła), co rzuca czytelnika w wir oblężeń, starć i spraw politycznych. W podobny sposób działają inni bohaterowie fikcyjni (Zagłoba, Wołodyjowski). Warto też zauważyć, iż często znajdują się oni w innych miejscach, co pozwala tworzyć całościowy obraz poprzez bezpośrednią prezentację wydarzeń.
Obok postaci fikcyjnych działają autentyczni bohaterowie podręczników do historii. Wielkim Hetmanem Litewskim jest książę Janusz Radziwiłł, który może liczyć na wsparcie księcia Bogusława, swego krewnego. Walki ze Szwedami prowadzą Czarniecki, Sapieha i Lubomirski. W wypadku tych postaci można zauważyć, że autor przedstawił je w sposób nieco odstępujący od prawdy historycznej. Radziwiłł jest więc odrzucającym zdrajcą (choć badacze dziejów nie są tak jednogłośni w tej ocenie), a król Jan Kazimierz, mimo wielu błędów zarzucanych mu przez ekspertów, ukazany jest w sposób wyidealizowany.
Warto zwrócić uwagę także na wartość artystyczną dzieła Henryka Sienkiewicza. Swoich bohaterów fikcyjnych kreował on z wielką dozą prawdopodobieństwa, co znalazło odbicie także w ich języku. Archaizacja to nie jedyny zabieg, którym się posłużył. Wiele postaci używa też makaronizmów - bardzo popularnych w polskiej literaturze barokowej.
„Potop” Henryka Sienkiewicza przez wielu badaczy określany jest mianem powieści wybitnej, zdecydowanie wyróżniającej się na tle innych utworów tego gatunku. Wielki udział ma w tym żywa, pełna zwrotów akcji i nierzadko zaskakująca akcja, która w mistrzowski sposób zostaje spleciona z wątkiem historycznym, a więc konfliktem polsko - szwedzkim.
Przedstawiający sąd ostateczny tryptyk Hansa Memlinga powstał najprawdopodobniej w okresie między 1467 a 1471 r. Pierwotnie dzieło przeznaczone było dla jednego z florenckich...
Pozytywiści chcąc poprawić sytuację społeczną i wzmocnić więzi łączące naród stanęli wobec wielu trudności będących dziedzictwem poprzednich epok. Spośród...
Dramat awangardowy jest gatunkiem literackim który powstał w pierwszej połowie XX wieku. Jak wskazuje sama nazwa - rodzaj ten znacznie odróżniał się od klasycznej...
Epoka staropolska to jeden z najwspanialszych a zarazem najbardziej kontrowersyjnych rozdziałów w dziejach Polski. Przez długie lata od okresu oświecenia począwszy...
Jeden z najbardziej rozpoznawalnych obrazów Edgara Degasa „Lekcja tańca” poświęcony jest ulubionemu tematowi artysty – baletowi. Ponieważ Degasa...
W „Lalce” Bolesława Prusa ukazany został panoramiczny obraz rzeczywistości ziem polskich w późnych latach 70 XIX stulecia. Był to okres widocznej zmiany...
Salon Warszawski – interpretacja Scena VII trzeciej części „Dziadów” czyli „Salon warszawski” jest jednym z najważniejszych i najbardziej...
Antropocentryzm to pogląd który jak sama nazwa wskazuje głosi że człowiek powinien znajdować się w centrum być najważniejszym. Pogląd ten pojawił się w okresie...
Impresjonizm który nazywany był również malarstwem plam to kierunek w sztuce który miał swoje odbicie również w literaturze. Jego nazwa wzięła...